مسعود پزشکیان، رئیس دولت چهاردهم، روز شنبه ۲۵ اسفند در جلسه شورای برنامه‌ریزی و توسعه استان تهران درمورد بحران ناترازی آب در پایتخت هشدار داد. او با تاکید بر لزوم مشارکت ارکان مدیریتی و اجتماعی در حل این معضل گفت: «تهران با مشکل شدید ناترازی آب روبه‌رو است. این شهر را نمی‌توان با تانکر آبرسانی کرد و ادامه این وضعیت، امکان زندگی را دشوار خواهد ساخت.»
رئیس دولت در ادامه به تمرکز نامتوازن جمعیت در پایتخت اشاره و تصریح کرد: «تهران کمتر از یک درصد مساحت کشور را در اختیار دارد، اما بیش از ۲۰ درصد جمعیت ایران در آن ساکن هستند. این‌عدم تعادل میان منابع و مصارف آب، پیامدهای جبران‌ناپذیری به دنبال خواهد داشت.»
این در حالی است که طی ماه‌های گذشته، پیشنهادهای دولت برای حل مشکلات زندگی در پایتخت با واکنش‌های انتقادی مجامع کارشناسی روبه‌رو شده است. منتقدان معتقدند مقام‌های دولتی شناخت کافی از پیچیدگی‌های مشکلات تهران و چالش‌های پیش روی پایتخت ندارند و این موضوع خود به بحران‌های مدیریتی دامن زده است.
علاوه بر بحران آب، ناترازی در تامین گاز و برق طی زمستان اخیر، بارها باعث تعطیلی مدارس، ادارات و بخش‌های مختلف دولتی و خصوصی شد. کارشناسان هشدار می‌دهند این ناترازی‌های زنجیره‌ای که نتیجه نبود برنامه‌ریزی بلندمدت و کوتاه‌مدت است، عملا زندگی شهروندان را با اختلالات جدی مواجه کرده است.
بحران بی‌سابقه آب در ایران؛ زنگ خطر جیره‌بندی در تهران و سایر شهرها
طبق اظهارات مقام‌های رسمی، ایران در ۵۷ سال اخیر با چنین شرایط وخیمی از نظر ناترازی آب مواجه نبوده است. افت شدید منابع آبی، بی‌توجهی به زیرساخت‌ها و سوءمدیریت، بحران آب را، با توجه به میزان بارش‌ها در سال جاری، به یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های اجتماعی و حتی امنیتی پیش روی حکومت ایران تبدیل کرده است.
موسوی خوانساری، معاون وزیر نیرو، روز ۱۹ اسفند در خصوص اوضاع بحرانی ذخایر آبی در پایتخت ایران هشدار داد: «بزرگ‌ترین بحران پیش روی تهران آب است. ترافیک و آلودگی هوا حل می‌شود، اما بحران آب راه‌حلی ندارد.»
پایتخت ایران، با بیش از ۱۴ میلیون نفر جمعیت، در شرایطی بحرانی قرار دارد و تنها ۶ درصد ظرفیت سدهای تامین آب این شهر در نتیجه بارندگی‌ها پر شده است. همچنین بررسی وضعیت سدها در نقاط دیگر ایران نشان می‌دهد که سد کرج از ظرفیت ۲۰۵ میلیون مترمکعبی‌اش تنها ۱۳ میلیون مترمکعب آب دارد که در مقایسه با میانگین بلندمدت ۱۰۸ میلیون مترمکعبی، افتی چشمگیر محسوب می‌شود. سدهای زاینده‌رود، استقلال میناب، شمیل و نیان نیز با کاهش شدید ذخایر روبه‌رو هستند.
در تهران، سد لتیان که ظرفیت ۹۵ میلیون مترمکعبی دارد، تنها ۹ میلیون مترمکعب آب ذخیره کرده و این به معنای خالی بودن ۹۱ درصد ظرفیت آن است. در این میان، راه‌حل‌های موقتی ارائه‌شده برای حفر چاه‌های جدید و برداشت از منابع زیرزمینی در کوتاه‌مدت می‌تواند باعث تشدید مشکل فرونشست زمین در تهران و دیگر شهرهای بزرگ ایران شود که با مشکل کم‌آبی مواجه‌اند.
مهدی پیرهادی، عضو شورای شهر تهران، اعلام کرده است که در خصوص این بحران، نامه‌ای محرمانه به سران سه قوه ارسال شده است.
بحران کم‌آبی در ایران، بدون چشم‌اندازی امیدوارکننده
صادق ضیائیان، رئیس مرکز اقلیم‌شناسی، درباره وخامت وضعیت بارندگی در ایران اعلام کرده است، میزان بارش‌ها در سال جاری حدود ۳۵ درصد کاهش یافته و این روند در سراسر کشور مشهود است. وی هشدار داده است که تغییرات اقلیمی، افزایش دما و توزیع نامناسب بارش‌ها از عوامل اصلی تشدید بحران آب به شمار می‌روند و انتظار بهبود شرایط در کوتاه‌مدت وجود ندارد.
احد وظیفه، کارشناس هواشناسی، نیز در این خصوص تاکید می‌کند که تغییرات اقلیمی موجب وقوع بارش‌های رگباری و پراکنده در ماه‌های پیش رو خواهد شد که به‌جای نفوذ به منابع زیرزمینی می‌توانند باعث جاری شدن سیلاب‌های مخرب شوند.
از سویی، طبق گزارش‌های رسمی، بیش‌ترین میزان مصرف آب شرب کشور مربوط به تهران است و سرانه مصرف هر شهروند تهرانی ۲۵۰ لیتر در روز برآورد شده است، در حالی که استاندارد جهانی برای مناطق خشک و نیمه‌خشک ۱۳۰ لیتر در شبانه‌روز است.
این میزان مصرف در شرایطی است که اردکانی، مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب تهران، اعلام کرده است منابع تامین آب پایتخت با کاهش پنج هزار و ۶۰۰ لیتر در ثانیه روبه‌رو است. وی همچنین تصریح کرده است که به‌رغم وضعیت بحرانی، تامین آب شرب تاکنون مختل نشده، اما برای جلوگیری از تشدید بحران اقدامات فوری لازم است.
سخنگوی صنعت آب نیز هشدار داده است، تداوم کاهش منابع آب زیرزمینی خطر فرونشست زمین در ۳۵۹ دشت کشور را افزایش می‌دهد. این پدیده در برخی شهرها به خیابان‌ها و مناطق مسکونی نیز گسترش یافته است.
به این ترتیب با نزدیک شدن به فصل گرما، بحران آب در تهران وارد مرحله‌ای تازه می‌شود و با ادامه وضعیت فعلی و اجرا نشدن اقدامات فوری، پایتخت ایران در تابستان امسال با ناترازی شدید در تامین آب مواجه خواهد بود. مسئولان عالی کشور و کارشناسان نیز در این خصوص هشدار داده‌اند که قطع گسترده آب در ماه‌های آینده با استمرار شرایط فعلی امری طبیعی است.
اما بحران ناترازی آب در ایران تنها یک مشکل اقلیمی با تبعات جیره‌بندی نیست. این بحران می‌تواند پیامدهای گسترده‌ای در حوزه اجتماعی، اقتصادی و امنیتی، به‌خصوص در بخش‌های جنوبی، مرکزی و شرقی کشور داشته باشد. برخی رسانه‌ها نیز طی روزهای گذشته به اعتراضات گسترده مردم در استان‌های خوزستان، چهارمحال و بختیاری و اصفهان به دلیل مشکل کم‌آبی طی سال‌های اخیر اشاره کرده و این وضعیت را ناترازی خطرناک دانسته‌اند.
به‌رغم افزایش هشدارها، به نظر می‌رسد اقدامات عملی و راهکارهای اساسی برای مدیریت بحران بی‌آبی کند و ناکافی است و با ادامه این روند روزهای بدون آب برای ساکنان پایتخت حتمی خواهد بود.
