جنگجویان «ارتش آزادی‌بخش بلوچستان» روز سه‌شنبه، ۲۱ اسفند (۱۱ مارس)، به قطار جعفر اکسپرس، که از کویته به سمت پشاور در حرکت بود، حمله کردند و شماری از مسافران را به گروگان گرفتند. مهاجمان ابتدا بخش اول قطار را منفجر کردند و سپس عملیات گروگان‌گیری را آغاز کردند. رویدادی که بیش از ۲۴ ساعت به طول انجامید.  

ارتش پاکستان روز جمعه ۲۴ اسفند اعلام کرد که این حمله ۳۱ کشته بر جای گذاشته است. این حادثه یکی از مرگبارترین حملات ارتش آزادی‌بخش بلوچستان در پاکستان به شمار می‌رود و بار دیگر توانایی سازمان اطلاعات پاکستان (آی‌اس‌آی) در تامین امنیت این کشور را با چالشی جدی روبه‌رو می‌کند.  

سازمان اطلاعاتی پاکستان یا آی‌اس‌آی، که در دوران جنگ سرد یکی از قوی‌ترین نهادهای اطلاعاتی در جنوب آسیا شناخته می‌شد، با بهره‌گیری از شبکه‌های پیچیده‌ی جاسوسی، عملیات‌های مخفی و نفوذ در گروه‌های شورشی و جهادی، نقش مهمی در تحولات افغانستان و جنوب آسیا ایفا کرده است. اما امروز این نفوذ و قدرت با چالش‌های فزاینده‌ای روبه‌رو است. 

افزایش حملات مرگبار در خاک پاکستان، به‌ویژه پس از بازگشت طالبان به قدرت در افغانستان، نشان‌دهنده کاهش توان این سازمان در مهار تهدیدات امنیتی داخلی و منطقه‌ای است، و حمله اخیر از جمله نشانه‌های آشکار این روند نزولی به شمار می‌آید. 

در دوران جنگ سرد، ایالات متحده بودجه‌ نهاد اطلاعاتی آی‌اس‌آی را در جنگ نیابتی علیه شوروی در افغانستان تامین و آن را تقویت می‌کرد. این سازمان در همکاری نزدیک با سازمان سیا (CIA)، به آموزش و تجهیز گروه‌های جهادی می‌پرداخت. این تجربه جنگی قدرت اطلاعاتی و عملیاتی آی‌اس‌آی را به‌شدت افزایش داد و آن را به یک بازیگر انکارنشدنی در سیاست‌های منطقه‌ای به ویژه در جنوب آسیا تبدیل کرد.  

پس از خروج شوروی پیشین از افغانستان، آی‌اس‌آی نقش مهمی در حمایت از طالبان در دهه‌ی ۱۹۹۰ ایفا کرد و آن‌ها را در جنگ با نیروهای مجاهدین به قدرت رساند. نفوذ گسترده‌ این سازمان در میان گروه‌های جهادی به پاکستان این امکان را داد که در معادلات امنیتی و سیاسی افغانستان دست بالا را داشته باشد و از این کشور همچون یک عمق استراتژیک در برابر هند استفاده کند.   

آی‌اس‌آی نه‌تنها در افغانستان، که در هند هم به عملیات نظامی و همچنین حمایت از گروه‌های شبه‌نظامی مانند لشکر طیبه، جیش محمد و سایر گروه‌های جدایی‌طلب کشمیری متهم است، که بخشی از استراتژی این سازمان برای تحت فشار قرار دادن دهلی‌نو به شمار می‌آید، در حالی که هند، رقیب دیرینه پاکستان، ارتش و بخش اطلاعاتی‌اش را تقویت کرده است. 

در حالی که ارتش و سازمان اطلاعات پاکستان (ای‌اس‌آی) تحت فشار حملات تحریک طالبان پاکستان، «ارتش آزادی‌بخش بلوچستان»، شاخه خراسان دولت اسلامی (داعش) و دیگر گروه‌های تروریستی قرار دارند، مقام‌های پاکستانی دهلی‌نو را به حمایت از این گروه‌های ستیزه‌جو متهم می‌کنند. این اتهامات در شرایطی مطرح می‌شود که ارتش و سازمان اطلاعاتی پاکستان کشورهای دیگر را مسئول حملات تروریستی در این کشور می‌دانند.  

با وجود این قدرت ای‌اس‌آی امروز با چالش‌های متعددی روبه‌رو است که موقعیت آن را در صحنه داخلی و بین‌المللی تضعیف می‌کنند.  

یکی از دلایل کاهش نفوذ ای‌اس‌آی، بازگشت طالبان به قدرت در افغانستان در سال ۲۰۲۱ است. یکی از بزرگ‌ترین محاسبات اشتباه ای‌اس‌آی این بود که تصور می‌کرد طالبان افغانستان پس از بازگشت به قدرت روابطش با گروه‌های ستیزه‌جو دیگر، ازجمله تحریک طالبان پاکستان، را قطع خواهد کرد، اما طالبان نه‌تنها این کار را نکردند، که به پناه دادن به رهبران تی‌تی‌پی متهم‌اند. به باور مقام‌های پاکستانی، امروز بسیاری از رهبران تحریک طالبان پاکستان و همچنین بخشی از رهبران «ارتش آزادی‌بخش بلوچستان» در خاک افغانستان فعالیت دارند و از حمایت طالبان بهره می‌برند. این مسئله پاکستان را در موقعیت دشواری قرار داده است و این کشور قادر نیست که تهدید تی‌تی‌پی و دیگر گروه‌های ستیزه‌جو را به این زودی‌ها مهار کند.  

 این در حالی است که از زمان قدرت‌گیری مجدد طالبان، حملات انتحاری، ترورهای هدفمند و درگیری‌های شدید میان نیروهای امنیتی و طالبان پاکستانی (تی‌تی‌پی) به‌شدت افزایش یافته است. حمله اخیر تنها یکی از نمونه‌های ناامنی گسترده‌ای است که اکنون پاکستان را تهدید می‌کند. 

در دوران جنگ سرد و حتی پس از حملات ۱۱ سپتامبر، سازمان اطلاعات پاکستان (ای‌اس‌آی) یکی از نزدیک‌ترین شرکای آمریکا در منطقه بود. اما با خروج آمریکا از افغانستان و افزایش تنش‌ها میان اسلام‌آباد و واشینگتن، این رابطه دچار بحران شد. ایالات متحده اکنون همکاری اطلاعاتی‌اش با پاکستان را کاهش داده است. مقام‌های آمریکایی از حمایت پاکستان از طالبان، که زمینه‌ساز قدرت گرفتن تدریجی این گروه در میدان‌های جنگی افغانستان شد، خشمگین‌اند و درمورد تعهد اسلام‌آباد دچار تردیدند. این وضعیت نه‌تنها قدرت دیپلماتیک پاکستان را تضعیف کرده، که منابع مالی و تسلیحاتی‌اش را نیز که پیش‌تر غرب آن را تامین می‌کرد به‌شدت محدود کرده است. 

در ماه‌های اخیر، حملات تروریستی در پاکستان به‌شدت افزایش یافته است. از بمب‌گذاری انتحاری در پشاور و کویته گرفته تا حمله به نیروهای امنیتی در مناطق قبایلی و حتی حمله به قطار مسافربری در بلوچستان، همه نشان می‌دهد که سازمان اطلاعات پاکستان بر امنیت این کشور کنترل ندارد. این سازمان که زمانی یکی از قدرتمندترین سرویس‌های اطلاعاتی منطقه شناخته می‌شد، اکنون در مقابله با تهدیدهای داخلی دچار ضعف است.  

حملات اخیر، از جمله گروگان‌گیری مرگبار در بلوچستان، نشانه روشنی است که گروه‌های شبه‌نظامی دیگر از ای‌اس‌آی هراس چندانی ندارند و پاکستان را به عرصه جدیدی از بی‌ثباتی سوق داده‌اند. اگر این روند ادامه یابد ای‌اس‌آی ممکن است در آینده نه‌تنها نفوذ منطقه‌ای‌اش را، که حتی جایگاهش در داخل پاکستان را نیز از دست بدهد.