مراسم حکومتی روز قدس در ایران، روز جمعه ۸ فروردین و ساعاتی پس از خبر ارسال پاسخ ایران به نامه دونالد ترامپ در حالی برگزار شد که مقام‌های جمهوری اسلامی با اظهاراتی متناقض، از یک سو بر لزوم تقابل با آمریکا و اسرائیل تاکید کردند و از سوی دیگر، مدعی علاقه‌مندی به مذاکره و دیپلماسی با ایالات متحده شدند.
این مواضع، یادآور سیاست «نه جنگ نه مذاکره» دو دهه گذشته علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی است؛ رویکردی که به شکلی از سردرگمی میان تهدیدهای نظامی و ایجاد ناامنی در کشورهای دیگر با تلاش برای احیای دیپلماسی با غرب و رفع تحریم‌های اقتصادی سرگردان است.
در شرایطی که روز پنجشنبه کمال خرازی، رئیس شورای راهبردی روابط خارجی ایران از اعلام آمادگی برای انجام «مذاکرات غیرمستقیم با آمریکا» سخن گفته بود، امروز علی لاریجانی، مشاور رهبر جمهوری اسلامی در پاسخ به این پرسش که «فکر می‌کنید روند آغاز شده مذاکرات به نتیجه ملموسی دست پیدا کند یا خیر»، تاکید کرد: «اگر خدا بخواهد به نتیجه خواهیم رسید و به این مذاکرات با آمریکا امیدوار هستیم.»
در ادامه عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی نیز در راهپیمای روز قدس گفت: «نامه ترامپ ابعاد مختلفی دارد. این نامه هم شامل تهدید بود و هم در آن تلاش شده که پنجره‌ای برای دیپلماسی باز شود.»
این در حالی است که روز جمعه اسماعیل خطیب، وزیر اطلاعات جمهوری اسلامی، در حاشیه مراسم روز قدس در قم، با هشدار به آمریکا گفت: «ما از هیچ تهدیدی نمی‌ترسیم و به هر تهدیدی از سوی دشمنان پاسخ محکمی می‌دهیم.»
علی خامنه‌ای روز ۱۹ بهمن سال گذشته در دیدار با شماری از فرماندهان ارشد نظامی صرحتا گفته بود که «نباید با آمریکا مذاکره کرد» و «مذاکره با آمریکا عاقلانه، هوشمندانه و شرافتمندانه نیست.» جمهوری اسلامی ایران همچنان به حمایت‌های از گروه‌های شبه‌نظامی عربی مانند حماس، حزب‌الله یا انصارالله ادامه می‌دهد و به‌رغم تحریم‌ها و سقوط دولت بشار اسد در سوریه، طی ماه‌های اخیر، دست‌کم به پشتیبانی مالی و دیپلماتیک از گروه‌های نیابتی در لبنان و یمن ادامه داده است. خامنه‌ای از دهه‌ها پیش با یادآوری تجربه اتحاد جماهیر شوروی و پس از آن لیبی، مذاکره مستقیم با آمریکا و عقب‌نشینی از آرمان‌های ایدئولوژیک را مقدمه فروپاشی و شکست توصیف می‌کند.
محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی در حاشیه مراسم حکومتی روز قدس با اشاره به احتمال اقدام نظامی ایالات متحده علیه جمهوری اسلامی تهدید کرد که «تعرض به حریم ایران جرقه‌ای در انبار باروت است.» او همچنین درباره مذاکرات هسته‌ای و فشارهای آمریکا مدعی شد: «مذاکره برای قبول اجباری خواست دشمن، مقدمه جنگ است.»
شب گذشته نیز علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی با انتشار ویدیویی به مناسبت روز قدس تاکید کرده بود که او و منصوبانش در مقابل فشارهای اقتصادی یا تهدیدهای نظامی آمریکا و متحدانش عقب‌نشینی نخواهند کرد.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
سر دادن این‌گونه شعارها یا آتش زدن پرچم کشورهای مختلف، سال‌هاست که از سوی مقامات حکومتی و هواداران آنان در ایران تکرار می‌شود و بر انزوای بین‌المللی جمهوری اسلامی افزوده است، اما امسال برخلاف سال‌های قبل، هیچ تصویری از به آتش کشیده شدن پرچم آمریکا در گزارش‌های رسمی صداوسیمای جمهوری اسلامی یا دیگر رسانه‌های حکومتی منعکس نشد.
بن‌بست دیپلماتیک فعلی جمهوری اسلامی با دولت ترامپ، احتمال افزایش تنش‌های نظامی در منطقه را بیش از پیش تقویت کرده است. مقامات دولت جدید ترامپ بارها در ماه‌های اخیر هشدار داده‌اند که در صورت برنگشتن ایران به میز مذاکره، فشارهای اقتصادی و تحریم‌ها تشدید خواهد شد و احتمال دارد کار به حمله نظامی بکشد. حضور پرشمار ناوهای آمریکایی، افزایش شمار بمب‌افکن‌های راهبردی (استراتژیک) آمریکا به منطقه، احتمال حمله نظامی آمریکا را تشدید کرده است.
به نظر می‌رسد جمهوری اسلامی با تداوم سیاست‌های دهه‌های گذشته و امتناع از مذاکره مستقیم، ایران را در موقعیتی غیر قابل پیش‌بینی قرار داده است. سخنان روز جمعه مقام‌های ارشد حکومت، یک روز پس از ارسال پاسخ به نامه دونالد ترامپ و مهلت دو ماهه برای آغاز مذاکرات به احتمال بسیار نشانگر آن است که «هسته سخت» جمهوری اسلامی هنوز میان سیاست تهدید و دیپلماسی سرگردان است. در حالی که هواداران جناح «میدان» از فرماندهان سپاه گرفته تا خطیبان نماز جمعه تهدید به مقابله نظامی می‌کنند، مقام‌های دیپلماسی جمهوری اسلامی مانند عراقچی، لاریجانی و خرازی به امکان مذاکرات و توافق اشاره می‌کنند.
بسیاری از تحلیل‌گران در منطقه بر این باورند که خامنه‌ای و منصوبانش به عمد با اتخاذ این سیاست پرتناقض، درحال اتلاف زمان جهت دستیابی به اهداف نظامی و هسته‌ای یا حتی کاهش قدرت دونالد ترامپ پس از انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره هستند. با توجه به دستور ممنوعیت مذاکره مستقیم از سوی خامنه‌ای و اینکه ایران همچنان به حمایت از گروه‌های نیابتی و تهدید علیه اسرائیل و آمریکا ادامه می‌دهد، دور از انتظار به نظر می‌رسد تا در آینده‌ای نزدیک مذاکره‌ای مستقیم و توافقی سازنده میان تهران و واشنگتن شکل بگیرد.
