پژوهشگران دریافته‌اند داروی یک بیماری نادر، خون انسان را برای پشه‌ها مرگبار می‌کند و می‌تواند در مبارزه با مالاریا مفید باشد.

در حال حاضر، روش‌های مختلفی برای کاهش جمعیت پشه‌ها و، در نتیجه، کاهش خطر ابتلا به مالاریا استفاده می‌شود.

یکی از این روش‌ها استفاده از داروی ضدانگل ایورمکتین است. هنگامی که پشه‌ها خون حاوی این دارو را می‌مکند، طول عمر آن‌ها کاهش پیدا می‌کند.

اما پژوهشگران می‌گویند این دارو برای محیط زیست سمی است و در صورت استفاده بی‌رویه برای درمان انسان‌ها و حیوانات مبتلا به عفونت‌های انگلی، نگرانی‌ ایجاد مقاومت دارویی وجود دارد.

اکنون، پژوهشی در نشریه علم کاربردی‌سازی پزشکی (Science Translational Medicine) منتشر شده که داروی دیگری به نام نیتیسینون/نیتیزینون (nitisinone) را شناسایی کرده است که پتانسیل سرکوب جمعیت پشه‌ها و کنترل مالاریا را دارد.

لی هینز، دانشیار پژوهشی علوم زیست‌شناسی در دانشگاه نوتردام و عضو افتخاری دانشکده پزشکی مناطق گرمسیر لیورپول و یکی از نویسندگان ارشد این پژوهش، گفت: «یکی از روش‌های متوقف کردن گسترش بیماری‌هایی که از طریق حشرات منتقل می‌شوند این است که خون حیوانات و انسان‌ها را برای این حشرات خون‌خوار سمی کنیم.» 

او در ادامه افزود: «یافته‌های ما نشان می‌دهد که استفاده از نیتیسینون می‌تواند ابزار جدید مکمل و نویدبخشی برای کنترل بیماری‌های منتقل‌شونده از طریق حشرات مانند مالاریا باشد.»

این دارو معمولا برای بیماران مبتلا به بیماری‌ نادر ژنتیکی‌ــ مانند ادرار سیاه (آلکاپتونوری) و تیروزینمی نوع ‌۱‌ــ استفاده می‌شود، بیمارانی که بدن آن‌ها در تجزیه اجزای سازنده پروتئین یا اسید آمینه تیروزین مشکل دارد.

این دارو با مسدودسازی نوعی آنزیم موسوم به ۴-هیدروکسی‌فنیل‌پیروات دی‌اکسیژناز یا اچ‌پی‌پی‌دی (HPPD) عمل می‌کند. مسدودسازی این آنزیم از تجمع محصولات جانبی زیان‌بار بیماری در بدن انسان جلوگیری می‌کند.

اما زمانی که پشه‌ خون حاوی این دارو را می‌خورد، این آنزیم اچ‌پی‌پی‌دی در بدن پشه نیز مسدود می‌شود که در نتیجه، پشه قادر به هضم خون نخواهد بود و به‌سرعت می‌میرد.

در این پژوهش، چهار فرد که مبتلا به بیماری آلکاپتونوری تشخیص داده شده بودند خون اهدا کردند؛ این خون به پشه‌های ماده آنوفل گامبیا‌ــ گونه اصلی پشه‌ای که عامل گسترش مالاریا در بسیاری از کشورهای آفریقایی است‌ــ خورانده شد.

پژوهشگران بررسی کردند که چه غلظتی از این دارو برای کشتن پشه‌ لازم است و اثربخشی‌اش را با داروی ضدانگل ایورمکتین مقایسه کردند.

نتایج نشان داد که نیتیسینون نسبت به ایورمکتین مدت طولانی‌تری در جریان خون انسان باقی می‌ماند و نه‌تنها قادر به کشتن پشه‌ها در تمام مراحل سنی‌ است‌ــ از جمله پشه‌های مسن‌تر که بیشترین احتمال انتقال مالاریا را دارند‌ــ بلکه پشه‌های مقاوم به حشره‌کش‌های سنتی را نیز از بین می‌برد.

نویسندگان این پژوهش توضیح می‌دهند پشه‌هایی که از این دارو خورده بودند ابتدا توانایی پرواز را از دست دادند و سپس، به‌سرعت دچار فلج کامل شدند و مردند.

دکتر هینز گفت: «در آینده، استفاده متناوب از نیتیسینون و ایورمکتین برای کنترل پشه‌ها می‌تواند سودمند باشد. برای مثال، نیتیسینون را می‌توان در مناطقی به کار برد که مقاومت به ایورمکتین وجود دارد یا در جاهایی که ایورمکتین به‌طور گسترده برای دام‌ و انسان‌ استفاده شده است.»

با این حال، پژوهش بیشتری لازم است تا مشخص شود که چه میزان از این دارو بهترین اثر را دارد.