تهران تا پایان شهریور آب دارد. این هشدار تکان‌دهنده مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب منطقه‌ای تهران، تصویری روشن از بحرانی را ترسیم می‌کند که نه‌تنها پایتخت، که سراسر ایران را درگیر کرده است.

محمدتقی حسین‌زاده روز شنبه ۱۸ مرداد در نشستی خبری با صراحت گفت: «از محدودیت گذشته‌ایم و می‌توان گفت آب نداریم.» او تاکید کرد موجودی آب تهران تنها تا پایان شهریور کفاف می‌دهد و برای بعد از آن باید به «مدیریت شدید مصرف» یا همان جیره‌بندی کامل، در کنار اجرای پروژه‌هایی چون خط انتقال آب طالقان دل بست که دقیقا مشخص نیست چه زمانی وارد مدار می‌شود. این درحالی است که پیش از این کارشناسان محیط زیست درباره تبعات سنگین افتتاح این خط لوله برای طالقان و استان البرز هشدار داده‌اند.

اما این بحران تنها به پایتخت محدود نیست و بنا بر اعلام مدیران دولتی، اکنون دست‌کم ۲۵ استان ایران دچار تنش شدید آبی‌اند. همزمان ده‌ها شهروند ساکن در استان‌های مازندران، اصفهان، خوزستان، سیستان‌وبلوچستان، گیلان، یزد، کرمان و چند استان دیگر، طی روزهای اخیر در تماس با ایندیپندنت فارسی از افزایش مدت‌زمان قطعی آب خبر داده‌اند.

حتی مردم استان گیلان، که به دلیل بارندگی فراوان همیشه از بحران آبی به دور بودند، حالا با کم‌آبی شدید مواجه‌اند. در شهر خمام، یکی از پربارش‌ترین نقاط ایران با میانگین سالانه یک‌هزار و ۴۰۰ میلی‌متر بارش، آب منازل چند روز پیاپی قطع شد و هزاران نفر مقابل فرمانداری تجمع کردند. در حاشیه تهران و شهرهایی مانند شاهین‌شهر اصفهان نیز صف‌های طولانی مردم با دبه مقابل تانکرهای سیار به صحنه‌ای عادی بدل شده است.

همزمانی قطعی آب و برق، شرایط را وخیم‌تر کرده است. وقتی برق قطع می‌شود پمپ‌های آب از کار می‌افتند و این یعنی حتی اگر شبکه آبرسانی وصل باشد آب به خانه‌ها نمی‌رسد. خبرگزاری دولتی ایرنا مدعی شده که مردم مازندران خود را با خاموشی‌های دو تا چهار ساعته «وقف» داده‌اند، اما به گفته شهروندان، خاموشی‌های ناگهانی و خارج از برنامه، آن هم در کنار بی‌آبی، زندگی روزمره و کسب‌وکارها را فلج کرده است.

به‌رغم این واقعیت‌ها، واکنش مقام‌ها بیشتر به توصیه‌های کلی محدود است. رضا سپهوند، عضو کمیسیون انرژی مجلس، اذعان کرده که بیش از ۸۰ درصد آب کشور در بخش کشاورزی مصرف می‌شود و فقط ۱۰ درصد به بخش خانگی می‌رسد. او یادآور شده است که ایران از سال ۱۳۹۸ وارد پنجمین سال خشکسالی شده و پاییز پیش‌رو نیز کم‌بارش خواهد بود.

از سوی دیگر محمدجواد حاج‌علی‌اکبری، خطیب نماز جمعه تهران، روز گذشته ۱۷ مرداد در سخنانی که مورد تمسخر شمار زیادی از کاربران شبکه‌های اجتماعی قرار گرفت، یکی از راه‌حل‌های بحران را «خواندن نماز باران و استغفار در مساجد» دانسته است.

اما کارشناسان ریشه‌های این بحران را فراتر از تغییرات اقلیمی می‌دانند، زیرا سوءمدیریت چند دهه‌ای، فساد ساختاری، اجرای پروژه‌های انتقال آب بدون ارزیابی زیست‌محیطی، حفر بی‌رویه چاه‌های غیرمجاز و سیاست‌های اشتباه در بخش کشاورزی، موجب از بین رفتن سفره‌های زیرزمینی و منابع آبی ایران شده است. کشاورزی ایران هنوز به روش‌های سنتی آبیاری وابسته است که هدررفت آب را چند برابر می‌کند، در حالی که در کشورهای خشک حاشیه خلیج فارس سرمایه‌گذاری گسترده روی فناوری‌های نوین و شیرین‌سازی آب دریا، مانع بروز چنین فاجعه‌ای شده است.

ابعاد بحران به حوزه سلامت هم رسیده است. محمدرضا ظفرقندی، وزیر بهداشت دولت پزشکیان، از صدور دستورالعمل صرفه‌جویی آب در بیمارستان‌ها خبر داد و گفت که شست‌وشوی دست کادر درمان پیش از جراحی باید به حداقل برسد؛ اقدامی که صفحه وزارت خارجه اسرائیل در شبکه اکس آن را «بازی با جان مردم» خواند.

مدیرعامل آب و فاضلاب تهران نیز هشدار داد که پایتخت به «روز صفر» نزدیک می‌شود؛ روزی که سدها کاملا خالی‌اند. استاندار تهران وضعیت سدها را «فاجعه‌بار» توصیف کرد و گفت تنها ۱۳ درصد ظرفیت آنها پر است. کاهش ۳۱ درصدی بارندگی در مقایسه با پارسال و افت ۴۲ درصدی در قیاس با میانگین بلندمدت، در کنار افت ذخایر برق، این وضعیت را بحرانی‌تر کرده است.

در حالی که میلیون‌ها ایرانی با بی‌آبی دست‌وپنجه نرم می‌کنند، دولت منابع قابل‌توجهی را برای تامین آب زائران اربعین اختصاص داده است. فرماندار مهران اعلام کرده است که در مسیر مرزی ۱۷ ایستگاه آبرسانی برای زائران راه‌اندازی شده که به‌صورت شبانه‌روزی فعال‌اند. این تصمیم خشم مردم را برانگیخته و این باور را تایید می‌کند که نیازهای داخلی قربانی اهداف سیاسی و مذهبی حکومت شده است.

این بحران نتیجه مستقیم دهه‌ها بی‌توجهی به هشدارهای علمی و مدیریتی است. ایران به‌رغم برخورداری از منابع آبی نسبتا بیشتر از برخی کشورهای منطقه، امروز به نقطه‌ای رسیده که مقام‌های حکومتی‌اش صراحتا از «نداشتن آب» سخن می‌گویند. در حالی که راهکارهای فنی و علمی متعددی، از اصلاح الگوی کشت تا سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین تصفیه و مدیریت منابع، بارها مطرح شده، بی‌عملی و فساد ساختاری، ایران را به جایی رسانده که حتی پایتختش تا پایان شهریور بیشتر آب ندارد.