عالی ترین مقامات دولت آمریکا در در تلاش برای ترمیم شکاف ها در کپیتول هیل (ساختمان کنگره آمریکا) به نمایندگان کنگره و سنا اطمینان دادند، اقداماتی که در برابر جمهوری اسلامی انجام می شود، جنبه بازدارندگی در مقابل تهدید ها را دارد. مایک پومپئو، وزیر خارجه، پاتریک شاناهان سرپرست وزارت دفاع و ژنرال جوزف دانفورد، رئیس ستاد مشترک ارتش، عصر سه شنبه برای پاسخ به پرسش های نمایندگانی که معتقدند دولت در نمایش تهدید ایران بزرگنمایی می کند، جلسه ای پشت درهای بسته برگزار کردند. اما گزارش ها حاکی از آن است که این جلسه نتوانست بر اختلاف نظرها غلبه کند و نمایندگان دمکرات پس از خروج از این نشست مواضع قبلی خود در مورد بی اعتمادی به استراتژی دونالد ترامپ و مبالغه در تهدید ایران را تکرار کردند. آنها می گویند هنوز هم نمی دانند استراتژی دولت در مقابل ایران چیست.
شاناهان که دستور اعزام ناو هواپیمابر آبراهام لینکلن به خلیج فارس را صادر کرده در این نشست گفت که باور دارد اقدامات هوشمندانه آمریکا، حمله های بالقوه ایران به منافع آمریکا را متوقف کرده است. برخی منابع اطلاعاتی آمریکا پیش تر ادعا کرده بودند که ایران قصد دارد با کمک نیروهای شبه نظامی تحت حمایت اش، حمله هایی علیه منافع آمریکا در منطقه انجام دهد. پنتاگون بر اساس این برآوردهای اطلاعاتی ناوگان نظامی خود در خلیج فارس را تقویت کرد. اقدامی که به گفته برخی نمایندگان کنگره ،تنها ایران را از میز مذاکره دورتر کرده است.
زنجیره اتفاقات دو ماه گذشته، از قرار گرفتن نام سپاه پاسداران در فهرست سازمان های تروریستی آمریکا تا اعمال سه مرحله تحریم در چارچوب استراتژی فشار حداکثری، گسترس حضور نظامی ایالت متحده در منطقه و سیگنال های تهران برای به رخ کشیدن توان بازدارندگی، با افزایش تنش ها بین تهران و واشنگتن ، به نگرانی ها در خصوص آغاز یک جنگ دامن زد. نتیجه نظرسنجی رویترز/ایپسوس حاکی از آن است که در حال حاضر ۵۱ درصد آمریکایی ها معتقدند در چند سال آینده ایران و ایالات متحده وارد جنگ می شوند. ۴۹ درصد با نحوه مواجهه رئیس جمهور آمریکا با مساله ایران موافق نیستند. ۵۴ درصد هم ایران را یک تهدید فوری یا جدی می دانند.
همزمان با نشست روز سه شنبه، پمپئو دوباره این احتمال را مطرح کرد که جمهوری اسلامی می تواند مسئول انفجار ۴ نفتکش در دریای عمان و دیگر اقدامات تحریک آمیز در منطقه باشد . این نفتکش ها در نزدیکی بندر فجیره امارات متحده عربی دچار حادثه شدند که عربستان سعودی و امارات متحده عربی آن را "اقدام خرابکارانه" خواندند. اما برخی گزارش ها به ردپای ایران در این ماجرا اشاره می کند. اتهامی که ایران آن را رد کرده و آن را بخشی از جنگ روانی ایالات متحده توصیف می کند. محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران در گفت و گو با سی ان ان، این نکته را خاطرنشان می کند که آمریکا با افزایش حضور نظامی خود در منطقه بازی بسیار بسیار خطرناکی به راه انداخته است. در واقع از نگاه ایران،اقدامات پیشگیرانه آمریکا پتانسیل یک تهدید نظامی تلقی می شود که باید با آن برخورد کرد. برخی بر این عقیده اند سرنخ اقدامات تحریک آمیزی که اخیرا به ایران نسبت داده می شود، به نگرانی تهران از احتمال درگیری و لزوم پیشگیری از آن می رسد.
کمک گرفتن از میانجی ها
ادامه وضعیت موجود بین ایران و آمریکا موجب شده کشورهایی که به طور سنتی نقش میانجی ایفا می کنند و حتی کشورهایی مانند عراق برای حل بحران وارد میدان شوند. ایران اخیرا میزبان وزرای خارجه قطر و عمان بود که گفته می شود با هدف فرونشاندن بحران بین تهران و واشنگتن به این کشور سفر کردند. از سوی دیگر سوئیس که حافظ منافع آمریکا در ایران به شمار می رود هم شماره تماس با دونالد ترامپ، رئیس جمهور ایالات متحده را در اختیار مقامات تهران قرار داده و هم رئیس جمهور خود را برای ملاقات با همتای آمریکایی اش راهی واشنگتن کرد تا شاید اندکی از حجم تنش ها کاسته شود.
علاوه بر ژاپن و کویت، اکنون عراق نیز برای پا درمیانی بین ایران و آمریکا ابراز تمایل کرده است. مقامات بغداد که نگرانند کشورشان به طور ناخواسته به صحنه جنگ نیابتی تهران و واشنگتن تبدیل شود، طرحی آماده کرده اند که قرار است در روزهای آینده به آمریکا و ایران فرستاده شود.
عادل عبدالمهدی، نخست وزیر عراق دو روز پس از اصابت یک راکت به نزدیکی سفارت آمریکا در بغداد در منطقه سبز با تاکید بر اینکه هیچ گروهی در این کشور خواستار جنگ نیست، گفت نمایندگانی را برای مذاکره با هدف "توقف تنش‌ها" میان ایران و آمریکا به تهران و واشنگتن می‌فرستد.
باتوجه به سابقه حضور میانجی ها در روابط تهران و واشنگتن و موفقیت عمان در میزبانی ملاقات های محرمانه نمایندگان ایران و آمریکا که به مذاکرات هسته ای منجر شد، تکرار این الگو دست نیافتنی نیست. چنانچه عراق بتواند این نقش را بر عهده گیرد، هم اعتبار بین المللی قابل توجهی کسب می کند و هم از تبدیل شدن محدوده ارضی اش به میدان نبرد ایران و آمریکا جلوگیری می کند.
انفعال اروپا
در این بین اروپا که با فشار آمریکا در موضع منفعلانه ای قرار گرفته ، هر از چندی به انتشار یک بیانیه کوتاه یا یک موضع گیری محافظه کارانه اکتفا می کند. امروز آنگلا مرکل، صدر اعظم آلمان، امانوئل مکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه و ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه در گفت‌وگوی تلفنی مشترک تنش در رابطه ایران و آمریکا و کاهش تعهدات تهران نسبت به برجام را مورد بررسی قرار دادند. نتیجه این گفت و گو عبارت تکراری «تلاش برای حفظ برجام» و قانع کردن ایران برای ماندن در این توافق بود. البته پوتین پیش تر به صراحت گفته بود اروپا برای حفظ برجام و جبران خسارت های ایران قدرت لازم را در اختیار ندارد.
این در حالی است که بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران از افزایش چهار برابری تولید اورانیوم غنی شده با خلوص پایین خبر داده و می گوید ذخیره ایران تا چند هفته دیگر به ۳۰۰ کیلوگرم می رسد. سقف۳۰۰ کیلوگرم، سطح مجاز برای ذخیره اورانیوم غنی شده در ایران است و مازاد آن باییستی با کیک زرد معاوضه شود. تهران در واکنش به تحریم های اخیر اعلام کرد از این پس مازاد ذخیره اورانیوم و آب سنگین را از کشور خارج نمی کند و به اروپا ، روسیه و چین ۶۰ روز مهلت داد، برای رفع نگرانی های ایران – به خصوص در زمینه فروش نفت و معامله های بانکی- پای میز مذاکره بنشینند.
اروپا این ضرب الاجل را رد کرده اما عملا ابزاری برای حفظ برجام در اختیار ندارد. برونو لومر، وزیر دارایی فرانسه، روز سه‌شنبه اعلام کرد، قدرت‌های اروپایی تحت فشار شدید ایالات متحده قرار دارند تا از طرح خود برای ایجاد کانال ویژه مالی با ایران صرف‌نظر کنند. اینستکس یکی از امتیازهایی است که تهران امیدوار است با مانورهای اخیر در محدود کردن تعهدات خود در برجام، آن را به دست آورد.
از سوی دیگر واشنگتن خواستار همراهی بروکسل با سیاست فشار حداکثری بر ایران برای دستیابی به توافقی است که علاوه بر برنامه های هسته ای و موشکی، نفوذ منطقه ای ایران را نیز کنترل کند. در این بین برخی کشورهای باقی مانده در برجام از جمله انگلیس، سیگنال های مثبتی برای واشنگتن ارسال کرده اند. افزایش سطح هشدارهای امنیتی برای نیروهای بریتانیایی در عراق با توجه به تهدید های ایران و اظهارات اخیر جرمی هانت، وزیر امور خارجه انگلیس، نزدیکی مواضع لندن و واشنگتن را به نمایش می گذارد. جرمی هانت اخیرا به ایران هشدار داد، اراده آمریکا را آزمایش نکند چون در صورت تهدید منافع اش به طور جدی تلافی می کند. وزیر دفاع انگلیس نیز از سهیم بودن کشورش در نگرانی های آمریکا در خصوص اقدامات بی ثبات کننده ایران سخن گفته است.
