در حالی که ما همچنان مست اخبار کووید۱۹ هستیم، بیایید نگاهی به چند ماجرا در خاورمیانه بیندازیم که جا داشت مثل  ویروس این هفته همه‌جا پخش می‌شدند.

بیایید از یک داستان کوچک راجع به لغو سرمایه‌گذاری شروع کنیم. شرکت مایکروسافت اعلام کرده که سهم خود در «انی‌ویژن» را خواهد فروخت. این شرکت نوپای اسرائیلی فن‌آوری تشخیص چهره می‌سازد. گروه‌های حقوق مدنی در آمریکا معترض بودند که این فن‌آوری اگر به دست پلیس بیافتد می‌تواند منجر به دستگیری‌های خودسرانه و محدودیت آزادی بیان شود. شبکه «ان بی سی» در اکتبر سال گذشته برای اولین بار خبر بودجه‌ای که مایکروسافت برای این شرکت اسرائیلی تامین می‌کرد منتشر کرد (و به این خاطر لایق ستایش است). این شبکه گزارش کرده بود که انی‌ويژن از فن‌آوری تشخیص چهره برای نظارت بر فلسطینی‌های ساکن سرزمین‌هاب اشغالی کرانه باختری استفاده می‌کند، با وجود این‌که مایکروسافت وعده داده بود که اگر این فن‌آوری منجر به نقض آزادی‌های دموکراتیک شد از آن اجتناب شود.

شرکت «انی‌ویژن» در اسرائيل برنده «جایزه دفاع»‌ شده، یکی از سران سابق موساد جزو هیات مشاورینش است و رئیس آن امیر کائين است که تا سال ۲۰۱۵ مدیر اداره امنیتی وزارت دفاع اسرائيل بود. مدیر شرکت آقای ایلون اتشتاین است که قبلا عضو واحد تجسسی کماندوهای ارتش اسرائیل بود. اتشتاین در پاسخ اولیه به «ان بی سی» به استفاده از کلمه «اشغالی» در مورد کرانه غربی اعتراض کرد و «انی‌ویژن» را «اخلاقی‌ترین شرکت نوع بشر» نامید. این شرکت قبلا به صورت علنی پذیرفته بود که فن‌آوری تشخیص چهره در ۲۷ ایست جاده‌ای در اسرائيل را ارائه می‌کند. فلسطینی‌های کرانه غربی برای ورود به اسرائیل به عنوان کارگر مهاجر باید از این نقاط گذر کنند. این شرکت گفت «وسیله‌ای بی‌تبعیض در سر مرز» ارائه کرده است «برای تشخیص و پیشگیری از ورود افرادی که دست به فعالیت‌های غیرقانونی زده‌اند.»

اما بردفورد لی اسمیت، رئیس مایکروسافت، بیش از یک سال پیش خواهان کنترل فن‌آوری تشخیص چهره توسط مقررات دولتی شده بود. او گفته بود مایکروسافت «در مواردی که به باور ما این آزادی‌ها را به مخاطره بیاندازد» از فن‌آوری تشخیص چهره» استفاده نخواهد کرد. همین است که ماجرا را فوق‌العاده می‌سازد: با وجود روابط نزدیک «انی‌ویژن» با دستگاه امنیتی در اسرائیل، مایکروسافت نگاه دقیق‌تری به تصمیم اولیه خود برای تامین بودجه شرکت نوپای آقای اتشتاین نیانداخت. 

شبکه «ان بی سی» به یک فیلم تبلیغاتی «انی ویژن» دست پیدا کرد که دوربین‌های پخش مستقیمی را نشان می‌دهد که قرار بود بر مردان، زنان و کودکانی که در خیابان‌های بیت‌المقدس (اورشلیم) حجاب و عبایه می‌پوشند نظارت کند. پاسخ «انی‌ویژن» به این قطعه فیلم خارق‌العاده چیزی بود که دل دانشجویان رشته روابط عمومی را شاد می‌کند: این شرکت گفت این فیلم دال بر «تداوم رابطه به مثابه مشتری» با پلیس اسرائیل نیست.

مایکروسافت، اریک هولدر، دادستان کل سابق ایالات متحده آمریکا، را به خدمت گرفت تا در مورد این دعاوی راجع به کارهای دیده‌بانی و نظارتی «انی‌ویژن» تحقیق کند. هم آقای هولدر و هم یک شرکت حقوقی بین‌المللی بعدها گفتند «انی‌ویژن» برنامه وسیع دیده‌بانی و نظارت در کرانه غربی به راه نیانداخته است. در نهایت اما مایکروسافت و انی‌ويژن بیانیه‌ای مشترک منتشر کردند و اعلام کردند سرمایه‌گذاری اقلیتی در شرکت‌های فن‌آوری حساس «عموما آن سطح از نظارت و کنترل که مایکروسافت در مورد استفاده از فن‌آوری خود به کار می‌برد ممکن نمی‌دارد.» جنبش تحریم اسرائیل (که خواهان تبعیت اسرائيل از قانون بین‌المللی و پایان اشغال سرزمین‌های عرب توسط این کشور است) چندین ماه است خواهان لغو سرمایه‌گذاری مایکروسافت در انی‌ویژن شده و طبیعتا الان ادعای پیروزی می‌کند. 

به گزارش «ان بی سی» کارمندان سابق «انی ویژن» گفتند که این شرکت مطابق موازین اخلاقی مایکروسافت عمل نمی‌کند. آن حرفی که هنوز کسی نزده البته این است که انی‌ویژن حتی پس از این‌که مایکروسافت سهم خود را فروخت، کاملا آزاد است و به «نظارت و دیده‌بانی» بر مردم فلسطین ادامه دهد. اتشتاین گفته است: «اسرائیل اولین کشوری است که ما فن‌آوری خود را در آن تایید کردیم. بیش از ۹۰ درصد از درآمد ما از مشتریان بیرون اسرائيل می‌آید.» واقعیت هم همین است. انی‌ویژن می‌گوید نرم‌افزار تشخیص چهره را به کازینوها، استادیوم‌های ورزشی، فروشگاه‌ها و پارک‌های تفریحی در آمریکا فروخته — و حتی آن‌را نشان اداره گمرک و مرزبانی ایالت آریزونا هم داده (گرچه به آن‌ها نفروخته.)

اما شاید جو بایدن، که همچنان رابطه خود با رای‌دهندگان دموکرات «به مثابه مشتری» را گسترش می‌دهد، می‌بایست این روزها نگاهی به خودش بیاندازد، بخصوص وقتی از خاورمیانه حرف می‌زند. چند روز پیش بود که برنی سندرز اعلام کرد تحریم‌های آمریکا نباید به «فاجعه انسانی» در ایران بیافزایند و جنگ اقتصادی این کشور علیه تهران باید حداقل به طور موقت در زمان بحران ویروس کرونا متوقف شود. نظر جو در این باره چه بود؟

نامزد پیشتاز خوش‌سخن با این جمله فراموش‌ناشدنی پاسخ داد: «من هنوز راجع به اوضاع ایران اطلاعات کافی ندارم.»

این خیلی حرف غریبی بود. مگر بایدن در زمان دولت اوباما که به توافق هسته‌ای ایران رسید (همان توافقی که دونالد ترامپ در سال ۲۰۱۸ پاره کرد) معاون رئیس‌جمهور نبود؟ نکته غریب‌تر این بود که بایدن به خزعبل‌گویی در این مورد ادامه داد: «در تیم سیاست خارجی من گمانه‌های زیادی هست که حسابی به مشکل افتاده‌اند و دارند دروغ می‌گویند. اما برای رسیدن به این نتیجه به اطلاعات بیشتری نیاز خواهم داشت. من اطلاعات امنیت ملی لازم را ندارم.»

این هم از آن حرف‌ها است.من هم مثل خیلی از رای‌دهندگان متوجه نشدم چه کسی را متهم به دروغ‌گویی می‌کند؟ دولت ایران؟ یا دولت ترامپ؟‌ از آنجایی که مقامات ایران در ابتدا در مورد شلیک به یک هواپیمای مسافربری اوکراینی سکوت اختیار کردند، احتمالاً در مورد شروع شیوع ویروس کرونا نیز پنهان‌ کاری کردند- و ترامپ هم که در ابتدا به کلی منکر وجود این ویروس بود- پس می‌توانیم به آسانی به این نتیجه برسیم که هم ایران و هم ترامپ دروغگوهای حرفه‌ای هستند.

پس لابد مهم نیست منظور حرف بایدن چه بود. یکی از مشکلات او هم همین است. 

در ضمن می‌توانم بپرسم منظور ایشان از «اطلاعات امنیت ملی» چه بود؟ لابد سعودی‌ها می‌توانند خبرش کنند چون «امنیت» مدت‌ها نام و نشان‌شان بوده است (در کل این ماجرا باید جمال خاشقچی بیچاره که تکه پاره‌اش کردند فراموش کنیم). بخصوص از حدود پنج سال پیش که ولیعهد کنونی دخالت بیهوده و خونین خود علیه حوثی‌ها در یمن را به راه انداخت. اما حوثی‌ها حالا پیشنهادی جذاب پیش گذاشته‌اند: مبادله یک خلبان سعودی و چهار زندانی نظامی سعودی دیگر با ده‌ها فلسطینی که به جرم «پشتیبانی از تروریسم» در عربستان در محاکمه هستند.

همه‌مان می‌دانیم که سعودی‌ها همیشه یک بنده‌ خدایی را محاکمه می‌کنند. «تروریست‌های» خارجی، فعالین شیعه (که آن‌‌ها هم «تروریست» می‌نامند) و شهروندان مخالف‌خوان سعودی همیشه در محاکمه‌های وقیح «قانونی» (در خفا و بی هیچ وکیل) ظاهر می‌شوند و اغلب اوقات هم آخرش سرشان را می‌زنند.

فلسطینی‌های مورد نظر (که چند ده نفری می‌شوند) متهم به جمع‌آوری پول و پول‌شویی برای حماس هستند. به بیان دیگر اتهام‌شان «پشتیبانی از تروریسم» است. اما این مردان سال‌های سال است در عربستان سعودی زندگی می‌کنند و هویت یکی‌شان اعتبار دادگاه را زیر سوال می‌برد: محمد الخدری، پزشک بازنشسته ۸۱ ساله که به گفته خانواده‌اش سرطان روده بزرگ دارد. 

اما کمتر کسی چیزی از زندانیان سعودی اسیر دست حوثی‌ها شنیده که رهبر شورشیان شیعه، عبدالمالک حوثی، پیشنهاد معاوضه‌شان با فلسطینی‌ها را داده است. تصور می‌شود خلبان مورد نظر یکی از خدمه جنگنده بمب افکن تورنادو ( Tornado) بوده است- هواپیمای خریداری شده از انگلستان در توافق قدیمی الیمامه- که توسط حوثی‌ها (ظاهرا با یک موشک خانگی) طی یک حمله هوایی به یمن در اواسط ماه فوریه ساقط شد. هم‌رزم و خلبان دیگری که با او بود شاید یکی از سه زندانی دیگر باشد (شاید هم نباشد.) این هواپیما در روزی ساقط شد که تصور می‌رود حملات هوایی سعودی‌ها در آن حداقل ۳۱ شهروند غیرنظامی را کشته و ۱۱ نفر دیگر  را زخمی کردند. 

آخرهفته گذشته وقتی مذاکرات بر سر آتش‌بس سعود‌ی‌ها و حوثی‌ها به نظر از هم پاشید، حملات هوایی از سر گرفته شدند — این اتفاق لابد ثابت می‌کند که برخی روابط مداوم بالقوه اصلا هیچ آینده‌ای ندارند. حتی در عصر ویروس کرونا.