روز پنجشنبه سرپرست پلیس فتای تهران، از دستگیری سازنده و عامل انتشار کلیپی که در آن اقدام به ترویج و تبلیغ کودک همسری کرده بود، خبر داد.
سرهنگ گودرزی با عنوان اینکه این فرد در محل مخفیگاه خود مورد شناسایی قرار گرفته است، گفت :« وی مورد اغفال یکی از دوستانش قرار گرفته است».
حساسیت نهادهای قانونگذار در خصوص اقدام برای جلوگیری از این عمل زمانی مشخص می شود که بیش از یک هفته از انتشار ویدئویی از جوان ساکن یکی از شهرستان‌های استان خراسان رضوی که دختر بچه نه ساله را صیغه خود کرده و از لذت‌های شهوانی در رابطه جنسی با کودکان صحبت می کند می گذرد.
سرپرست پلیس فتای تهران با عنوان اینکه این فرد در محل مخفیگاه خود مورد شناسایی قرار گرفت است، گفت :« وی مورد اغفال یکی از دوستانش قرار گرفته است».
در صورت نبود برخوردهای قاطع و قانونی با خانوادههای این کودکان، انتشار خبر ازدواج کودکان که در واقع سواستفاده از آنهاست، روز به روز بیشتر شنیده خواهد شد. برخوردهای واکنشی و مقطعی همچون دستگیری مرد جوانی که مدعی صیغه دختری نه ساله با رضایت پدر و برادر دختر شده بود از همین خلاء قانونی نشات می گیرد.
رویای خیلی از کودکان چوب حراج خورده است
تنها در سال گذشته آمار از چهار برابر شدن ازدواجهای معروف به «کودک همسری» خبر داده است که آن را نتیجه افزایش وام ازدواج می دانند. در سال ۹۸، ۳۰ هزار میلیارد تومان وام ازدواج پرداخت شده است و پیشبینی میشود که در سال ۹۹ نیز حدود ۵۰ هزار میلیارد تومان وام به جوانان پرداخت شود. تا زمانی که لایحه ممنونعیت ازدواج کودکان زیر ۱۳ سال تصویب نشود آمار ازدواج کودکان در ایران، افزایش پیدا خواهد کرد.
با اینکه بسیاری از فعالان حوزه کودک نسبت به بالا رفتن آمار کودک همسری و خشونتی که به کودکان اعمال میشود همواره هشدار می‌دهند، پیشتر نظرات نماینده دوره یازدهم مجلس، زهره سادات لاجوردی در ستایش کودک همسری، و بی‌توجه به هشدارهای فعالان حوزه کودکان، شوکه‌کننده بود.
زهره سادات لاجوردی با بیان اینکه «کودک همسری به هیچ عنوان مساله اصلی ما نیست» گفت :« اگر یک دختر به بلوغ فکری و جسمی رسیده باشد از نظر ما مشکلی ندارد فلذا ما نمی توانیم برای ازدواج سن تعریف کنیم». خانم لاجوردی مساله کودک همسری را فرعی عنوان می‌کند و می گوید: « مسائل حاشیهای مانند کودک همسری اشتباه است» و اشاره مستقیم دارد به مساله آمار زنانی که هنوز ازدواج نکردهاند یا زنان سرپرست خانواری که با مشکلات فراوانی مواجه هستند.
عضو هیئت علمی گروه روانشناسی دانشگاه بوعلی سینا، نسبت به معضل کودک‌بیوه‌گی، پس از کودک‌همسری هشدار داده است، نکته‌ای که اهمیتش تماما از نظر این نماینده مجلس دور مانده است.
عروسک جای عروس
در حالی که بسیاری از کارشناسان علوم اجتماعی یکی از دلایل افزایش کودک همسری را فقر مالی و بحران‌های اقتصادی عنوان می کنند مسئله فرهنگی و در موازات آن بخشی از آداب و رسوم منطقهای که کودک همسری در آن رشد دارد، بسیار حائز اهمیت است.
در حالی که طبق لایحه مجلس در خصوص ازدواج که حداقل سن ازدواج برای دختران ۱۳ سال و برای پسران ۱۵ سال تعیین شده است اما پیشتر طرح سن ازدواج ۱۶ سال برای دختران و ۱۸ سال برای پسران مطرح شده بود.
در راستای افزایش جدی تعداد کودک همسری در ایران، محمود عباسی، معاون حقوق بشر و امور بین‌الملل وزیر دادگستری سال گذشته اعلام کرد:«یکی از مسائل مهم و قابل‌رسیدگی در استان همدان مسأله کودک‌همسری است به طوریکه همدان و زنجان در این موضوع گوی سبقت را از خراسان رضوی ربوده‌اند».
فرگل صحاف، معاون امور اجتماعی اداره کل بهزیستی آذربایجان شرقی نیز سال گذشته عنوان کرد : «کودک همسری در آذربایجان شرقی ۴۲ درصد افزایش یافته است».
عروسان کوچک در انتظار تصویب یک لایحه بیوه می شوند
همچنان تلاش برای ممنونعیت ازدواج دختران زیر ۱۳ سال وجود دارد، چرا که کمیسیون قضایی مجلس شورای اسلامی دی ماه سال ۹۷ طرح ممنوعیت ازدواج زیر ۱۳ سال را به دلیل آنچه مخالفت مراجع تقلید خواند، رد کرد. این لایحه از سال ۹۱ در حال بررسی است.
معاون امور زنان و خانواده ریاست جمهوری نیز به تازگی گفته است لایحه منع کودک همسری در کمیسون لوایح مجلس است و تقریبا تصویب شده است و در مراحل تکمیلی قرار دارد در حالی که آمار ازدواج دختران زیر ۱۵ سال همچنان نگرانی هایی به وجود آورده است. نبود قانون سلبی برای جلوگیری از کودک همسری بحران دیگری به همراه داشته است؛ به گفته معاون وزارت ورزش و جوانان در سال گذشته ۱۲ هزار دختر زیر ۱۵ سال به دلیل دریافت وام ازدواج کرده اند.
طبق گفته معصومه ابتکار: «به طور کلی افراد زیر سیزده سال کودک محسوب می‌شوند، به همین دلیل در تلاش هستیم تا آن را ممنوع کنیم، حتی از نظر پزشکی هم این موضوع وجود دارد که باید به کودک اجازه دهیم تا کودکی کند.» در حالی که محمدمهدی تندگویان، معاون وزارت ورزش و جوانان به تازگی در گفت و گویی با روزنامه «جام جم» گفته است «در سال ۹۷ ، سه هزار دختر زیر ۱۵ سال ازدواج کردند اما با ۳۰ میلیون تومان شدن وام برای هریک از زوجین، در سال گذشته ۱۲ هزار دختر زیر ۱۵ سال ازدواج کردند. این در حالی است این افراد قبل ۱۸ سالگی حق افتتاح حساب بانکی ندارند با این حال وام ازدواج به آنها تعلق می‌گیرد».
پیشتر در سال ۹۷ معصومه ابتکار، معاون امور زنان و خانواده ریاست جمهوری عنوان کرده بود «برای اینکه دیگر شاهد ازدواج دختران زیر ۱۳ سال در کشور نباشیم، لایحه ممنوعیت ازدواج این کودکان را به زودی تقدیم دولت خواهیم کرد». این زمان اما دو سال طول کشیده است و همچنان مراحل نهایی شدن را از سرمی گذراند.
در کنار اظهار نگرانی سایر بدنه دولت رشد کودک همسری در برخی شهرها اما خانم ابتکار از بالا نبودن آمارکودک همسری در ایران صحبت کرده و توضیح داده بود که در عین پائین بودن «عدد کودک همسری» اما این مساله از نظر دولت بسیار اهمیت داشته و دارای دو بعد اصلی است؛ بعد قانونی و حقوقی که دولت لایحهای در این زمینه تنظیم کرده است. این در حالی است که همواره سازمان های حقوق بشری نسبت به «کودک همسری» در ایران هشدار دادهاند.
در سال ۹۸، ۳۰ هزار میلیارد تومان وام ازدواج پرداخت شده است و پیش بینی میشود که در سال ۹۹ نیز حدود ۵۰ هزار میلیارد تومان وام به جوانان پرداخت شود.
بدسرپرست تنهاتر است
پیش از انقلاب سال ۱۳۵۷، سن ازدواج در ایران برای دختران ۱۸ و برای پسران ۲۰ سال بود. اما پس از انقلاب این قانون در سال ۱۳۶۱ تغییر کرد. سن ازدواج دختران نه سال و پسران به ۱۵ سال رسید.
از طرفی لزوم اخذ مجوز دادگاه برای ازدواج دختران زیر ۱۳ سال از سال ۱۳۸۱ وارد قانون مدنی ایران شد.
قانونی که اجازه افتتاح حساب به زیر ۱۸ سال نمی دهد اجازه ازدواج به زیر ۱۸ سال را می دهد، ضمن اینکه از وام ازدواج نیز برخوردار می شود. همین ناهماهنگی موجب بالارفتن تعداد ازدواجهای زیر ۱۵ سال در بین خانوادههای کم برخوردار میشود که از طبق تازهترین گزارش مرکز پژوهشهای مجلس نیز دهکهای پائین درآمدی از فقیرترین اقشار جامعه در سال ۹۹ خواهند بود و بیشترین آسیب متوجه این گروه خواهد بود. بنابراین می‌توان پیشبینی کرد که در سال ۹۹ میزان ازدواج زیر سن ۱۵ سال افزایش بیشتری پیدا خواهد کرد.
البته نباید فرامو شود، در این میان کودکان بدسرپرست بیشتر در معرض خطر هستند. این در حالی است که با اعطلای تسهیلات به خانوادههای کم در آمد احتمال کاهش کودک همسری پیش بینی می شود.
بر اساس «پیمان‌نامه جهانی حقوق کودک» هر فرد زیر ۱۸ سال کودک محسوب میشود. بنابراین ازدواج هر فردی اعم از دختر یا پسر زیر ۱۸ سال کودک همسری محسوب خواهد شد. جالب توجه است، ایران نیز در سال ۱۳۷۰ شمسی این پیمان نامه را امضاء کرده و در سال ۱۳۷۲ به تصویب مجلس شورای اسلامی هم رسانده است.
بعد از انقلاب اسلامی سال ۱۳۵۷ و چه پس از تصویب این پیمان‌نامه، ایران هرگز ازدواج زیر سن ۱۸ سال را ممنوع اعلام نکرده است.
