بررسی آلبوم «مادام اِکس» مدونا: جذاب، اغلب عالی و گاهی افتضاح

آلبوم جدید مدونا مملو از ترانه‌هایی است که می‌شود با آن‌ها رقصید. اما اگر یکی از این ترانه‌ها در کلوب رقصی پخش شود، حاضرین حداقل برای ۳۰ ثانیه  دست از رقص می‌کشند و در گوشه و کنار پیست رقص در حیرت این موسیقی می‌ایستند. 

ترانه «باله تاریک»، با سخنانی تهدیدآمیز آغاز می‌شود و به مرور به کابوسی از موسیقی والس تبدیل می‌شود. ترانه «کنترل خدا» با صدای دیوانه‌وار ویولن‌ها آغاز می‌شود. این صداها مدام بالا می‌رود و به نوعی صدای آزار دهنده شلیک به گوش می‌رسد. و ترانه «من قیام می‌کنم» به نظر می‌رسد برگرفته از اظهارات بازماندگان تیراندازی در مدرسه «پارکلند» باشد. ملکه پاپ در چهاردهمین آلبومش به دنبال تولید موسیقی‌ای نیست که از نظر همگان همه‌ چیز تمام باشد.

آلبوم «مادام اکس» ۳۶ سال پس از انتشار نخستین ترانه مدونا منتشر شده است. در این مدت مدونا توانسته به پر درآمدترین زن کنسرت‌گذار تاریخ تبدیل شود. آلبوم جدید مدونای ۶۰ ساله یکی از هیجان‌انگیز‌ترین، خشن‌ترین و در عین حال دیوانه‌ترین آثار اوست. آلبوم پیشین او که سال ۲۰۱۵ با نام «قلب طغیان‌گر» منتشر شد، ناامیدکننده بود، آن‌هم نه آنقدر به خاطر محتوایش که به خاطر ماجراهایی که سر تبلیغاتش پیش آمد. برای تبلیغ آن آلبوم مدونا یک مجموعه عکس از فعالان مدنی منتشر کرد که با نوار سیاه طناب‌پیچ شده بودند تا تداعی‌گر مضمون هنری آلبوم باشند. زمانی که عکس‌ها و ترانه‌هایی از این آلبوم زودتر از موعد به بیرون درز کرد، او این عمل را با تجاوز مقایسه کرد. «مادام اکس» در مقابل از ابتدا تا انتها شما را شگفت‌زده می‌کند. این یک آلبوم جذاب است با ترانه‌هایی که اغلب عالی و گاه افتضاح هستند.

اقامت چند ساله  مدونا در پرتغال، و ضبط  آلبوم «مادام اکس» در لیسبون، لندن، نیویورک و لس آنجلس مجموعاً روی محتوای موسیقی آن تاثیر گذاشته است. این آلبوم  مجموعه‌ای از فرهنگ‌های مختلف  و ملغمه‌ای  از چهچهه‌های آوازهای لاتین، آلات موسیقی جامائیکا، طبل آفریقایی، کُر کلیسا و ضرب موسیقی دیسکویی است.  این خود گاهی ممکن است ترانه ها را تا مرز ناموفق بودن پیش ببرد.  ترانه «زنده بیا» که با همراهی گروه کر «بچه‌های تیفین» در لندن ساخته شده، عظیم و سینمایی است. «جست‌و‌جو نمی‌کنم، بلکه پیدامی‌کنم» ترکیبی است از «احساس خوب» نینا سیمون، ترانه‌های سبک هاوس دهه ۹۰ و اجرای ارکسترالی از فیلم جیمز باند (و  یادمان نرود ترانه سال ۲۰۰۲ مدونا با نام «روز دیگری می‌میرم» برای فیلم جیمز باند ساخته شد).

اشعار آلبوم آزاد و بی قید و بند هستند. مدونا در «باله تاریک» می‌خواند: «مردم می‌گویند که دهنم را ببندم. می‌گویند که ممکن است نابود بشوم». شکی نیست که این اشاره‌ای است به شوک و وحشتی که مدونا با اقدامات آتشینش در ۴۰ سال  گذشته در عرصه موسیقی پاپ ایجاد کرده است. او می‌خواند: «دروغ‌های قشنگت را برای خودت نگه‌دار، چون برای من اهمیتی ندارد».

اما این آلبوم بیش از آن‌که واکنش شخصی او باشد، یک اظهار نظر سیاسی است. در «کنترل خدا» که به وضوح اشاره دارد به قوانین ضعیف محدود کردن خرید اسلحه در آمریکا، او با صدایی که گویی از پشت آرواره‌های به هم فشرده‌اش به گوش می‌رسد، می‌خواند: «وقتی از اصلاحات حرف می‌زنند خنده‌ام می‌گیرد،  وانمود می‌کنند که دارند کمک می‌کنند و من خنده‌ام می‌گیرد». ترانه «باتوکا» یک سرود هیجان انگیز است که با همراهی گروه کر «باتوکادِیراس» ساخته شده. این گروه کر که در پرتغال مستقر است، میراثش به کِیپ وِرد باز می‌گردد. در «باتوکا» او می‌خواند: «آن پیرمرد را بگیرید و او را به زندان بیاندازید تا دیگر نتواند جلویمان را بگیرد و نتواند آزارمان بدهد». حدس این‌که منظور مدونا از پیرمرد کیست، نباید خیلی سخت باشد.

مدونا همیشه سعی کرده است صدای بی‌صدایان باشد. گاهی آنقدر در این مسیر پیش می‌رود که خودش هم یکی از آن ها می‌شود. او همین کار را در ترانه «قاتلانی که مهمانی می‌گیرند» انجام داده است. در این ترانه که به شدت ناسازگار با بقیه آلبوم به نظر می‌رسد، او عمدتا ساکت است. در بخشی از ترانه صدای او با لهجه ساختگی انگلیسی‌اش آرام آرام فضا را تسخیر می‌کند و می‌گوید: «اگر قرار است همجنس‌گراها را بسوزانند، همجنس‌گرا می‌شوم. اگر آفریقا قرار است از بین برود، آفریقا می‌شوم… اگر اسلام مورد نفرت است، اسلام می‌شوم… اگر سرخپوستان از میان برده شده‌اند، سرخپوست می‌شوم». این ترانه با نیت خوبی ساخته شده، اما در واقعیت راه درست همراهی کردن این‌طور نیست.

روزنامه نیویورک تایمز اخیرا شرح‌حالی از مدونا منتشر کرد. مدونا از این شرح‌حال به حدی بیزار است که یک بار دیگر به تجاوز اشاره کرد و گفت که انتشارش به او حس تجاوز داد. در این شرح‌حال، نویسنده در تقدیر از مدونا آورده بود که در حالی که جامعه از زنان مسن‌تر انتظار رفتارهای مشخصی دارد، مدونا حاضر نیست تن به این انتظارات بدهد. در این مقاله آمده بود: «شاید مدونا تمام این کار‌ها را برای نسل جوان‌تر کرده است، تا زمانی که مایلی سایرز ۶۰ ساله می‌شود، اگر هنگام اجرای کنسرت باسنش را می‌لرزاند، کسی پشت چشم نازک نکند». اما اگر آلبوم «مادام اکس» را ملاک قرار بدهیم، به نظر می‌رسد مدونا تمام این کارها را برای کسی جز خودش انجام نداده است. همانطوری که خودش هم در ترانه پاپ دیسکویی «آینده» می‌خواند: «به من نگو که فقط چون تو می‌خواهی، باید بس کنم».