در حالی‌که جهان عرب هر روز با چالش تازه و بحران اجتناب‌ناپذیر جدیدی روبه‌رو می‌شود، اما نقش اتحادیه عرب و کشورهای عربی در قبال بحران‌های که ثبات و امنیت منطقه را به چالش می‌کشد در حال کاهش است و گویی چالش‌های موجود هیچ پیوندی با سرنوشت اعراب ندارد. جالب این‌جا است که هر قدر میزان ناهنجاری‌ها بیشتر می‌شود، واکنش سازمان‌های عربی نسبت به آن‌چه در خاورمیانه اتفاق می‌افتد کاهش می‌یابد. قرار بود در بهار امسال سران کشورهای عربی در الجزایر گردهم آیند، اما این نشست تا زمان نامشخصی به تعویق افتاد.

البته تفاوتی نمی‌کند که نشست یادشده به چه دلیلی لغو شده است و عامل به تعویق افتادن آن، انتشار بیماری کرونا، اختلاف‌نظر در مورد بازگشت سوریه به اتحادیه عرب و یا تفاوت دیدگاه‌ها در شیوه برخورد با تحولات لیبی، قطر، ترکیه، ایران، اسرائیل و یا کشورهای شرق آفریقا باشد. اما عدم موفقیت اتحادیه عرب در برگزاری نشست سران، این پیام را به همه می‌رساند که کشورهای عربی نمی‌توانند در تعیین سرنوشت خود نقشی ایفا کنند و یا برای بیرون رفت از بحران‌های کنونی اقدام قابل ذکری انجام دهند.

بنابر این، وضعیت دشوار فعلی ایجاب می‌کند کشورهای عربی از خواب غفلت بیدار شوند و از این بیش، در برابر تهدیدهای که جهان عرب را به چالش می‌کشد سکوت اختیار نکنند و اجازه ندهند کشورهای دیگر در مورد حال و آینده اعراب تصمیم بگیرند. امروز کشورهای عربی نسبت به هر زمان دیگری نیاز به وحدت و همبستگی دارند و سازمان‌های عربی بایستی برای رسیدن به این هدف، تلاش‌های خود را افزایش دهند و برای مقابله با دشواری‌های که عرصه آن‌ها همه روزه گسترش می‌یابد وارد اقدام شوند. لازم است نشست سران عرب به رغم تمامی مشکلات پیش‌رو، هرچه زودتر برگزار شود و اتحادیه عرب در تلاش باشد تا در برابر چالش‌ها و تحولات اخیر، نقش محوری را ایفا کند.

سکوت اتحادیه عرب و سایر سازمان‌های عربی در قبال تحولات منطقه، مسیر مداخله نظامی و دست‌درازی کشورهای غیر عربی به جهان عرب را هموار کرده است و امروز ترکیه، ایران، اسرائیل و روسیه در مورد تحولات جهان عرب تصمیم می‌گیرند.

تردیدی نیست که تداوم روند کنونی، نقش سازمان‌های عربی را در تحولات و رخدادهای منطقه به شدت کاهش می‌دهد و اگر اقدامات فوری و مناسبی برای مدیریت بحران و حل چالش‌های موجود در عراق، سوریه، لبنان، فلسطین، یمن و لیبی اتخاذ نشود، سرنوشت اعراب در دست دیگران می‌افتد.

ترکیه که هم اکنون در اغلب درگیری‌ها و تنش‌های جهان عرب، در عراق، سوریه، کشورهای عربی حوزه مدیترانه و شمال آفریقا نقش فعال و مداخله نظامی مستقیم دارد، اگر با واکنش تندی از سوی اتحادیه عرب و سایر سازمان‌های عربی مواجه نشود، عرصه فعالیت‌ها و مداخلات خود را گسترش خواهد داد.

گسترش نفوذ ایران در عراق، سوریه، لبنان و یمن و اقدامات تهدید آمیز تهران در آب‌های خلیج فارس، تنگه هرمز، تنگه باب المندب که متأسفانه به هیچ واکنش قابل ملاحظه‌ای روبه‌رو نمی‌شود، جهان عرب را به شدت دچار نا امنی و بحران کرده است.

تلاش اسرائیل برای عملی کردن طرح الحاق بخش‌های از کرانه باختری به قلمرو اسرائیل، افزون براین‌که آرمان تأسیس کشور فلسطین بر اساس مرزهای پیش از جنگ سال ۱۹۶۷ را بر باد می‌دهد و اردن را به شدت دچار نا امنی می‌کند، طرح صلح عربی را نیز در باتلاق بن بست و ناکامی قرار می‌دهد و در نتیجه، منازعه فلسطین و اسرائیل پیشتر از پیش پیچیده می‌شود.

البته ایران، ترکیه و اسرائیل افزون بر تلاش برای گسترش نفوذ در کشورهای عربی، هدف مشترک دیگری دارند که عبارت از تغییر هویت عربی این منطقه است، بنابر این، مقابله با این تهاجم سیاسی فرهنگی،  مستلزم موضع‌گیری واحد و مشترکی از سوی تمام کشورهای عربی است.

شکی نیست که مداخله ایران در سوریه را نمی‌توان به این آسانی پایان داد مگر این‌که تغییر اساسی در سوریه پدید آورد و این کشور را بار دیگر و به صورت تدریجی به جهان عرب پیوند داد، به همین ترتیب، عراق، لبنان و یمن نیز اوضاع مشابهی با سوریه دارند و لازم است برای کاهش نفوذ تهران در منطقه و رهایی این کشورها از چنگ شبه‌نظامیان وابسته به ایران، اقدامات جدی اتخاذ شود و کشورهای عربی در این زمینه به صورت هماهنگ تصمیم بگیرند.

همچنان، کشورهای عربی بایستی موضع آشکار و جدی در برابر تهاجم ترکیه به قلمرو عراق و سوریه و مداخله نظامی این کشور در لیبی داشته باشند، زیرا نقض حاکمیت عراق، سوریه و یا لیبی، تجاوز به حریم جهان عرب است و اقدامات ترکیه، ثبات و امنیت بسیاری از کشورهای عربی را در معرض خطر قرار می‌دهد.

از سوی دیگر، اتحادیه عرب بایستی نقش موثری در قبال تحولات اخیر در فلسطین داشته باشد و به رغم این‌که اختلاف‌نظر میان گروه‌های مختلف فلسطینی، مسیر اقدامات اسرائیل را بیشتر از پیش هموار می‌کند و بعید است که در سایه شرایط کنونی، از الحاق کرانه باختری به قلمرو اسرائیل جلوگیری صورت گیرد، اما موضع هماهنگ و مشترک اعراب می‌تواند تل‌آویو را وادار به تجدیدنظر در مورد بسیاری از سیاست‌هایش در قبال فلسطین کند.

بدین ترتیب و به رغم چالش‌های بی‌شمار پیش‌رو، اتحادیه عرب و سازمان‌های عربی باید تلاش‌های خود را برای ایجاد وحدت و هماهنگی بیشتر میان کشورهای عربی افزایش دهند و در برابر تحولات و حوداثی که ثبات و امنیت جهان عرب را تهدید می‌کند به صورت مشترک تصمیم بگیرند تا کشورهای تجاوزگر، از این بیش، در اندیشه نقض حاکمیت هیچ یک از کشورهای عربی حتی در دورترین مناطقی که جزو قلمرو جهان عرب به شمار می‌رود، نشوند.

https://www.independentarabia.com