انفجار حدود ۲ هزار و ۸۰۰ تن نیترات آمونیوم ذخیره شده در بندرگاه بیروت در چهارم اوت ۲۰۲۰، منطقه را در آستانه تحولی دیگر قرار داد. پیامدهای این فاجعه تنها در برانگیختن خشم مردم لبنان علیه دولت و طبقه سیاسی حاکم این کشور منحصر نمی‌شود، بلکه تأثیر این حادثه به دلیل این‌که لبنان در حال حاضر تبدیل به عرصه‌ رقابت‌های منطقه‌ای شده است، فراتر از مرزهای لبنان می‌رود. بنابر این، پیامدهای انفجار بیروت، برخی از قدرت‌های منطقه به ویژه آن‌های که در بی‌ثباتی لبنان نقش دارند را تحت تأثیر خود قرار می‌دهد. در این میان، ایران که سازمان حزب الله لبنان را به عنوان الگوی موفقی برای صدور اندیشه‌های انقلاب و شبیه‌سازی نظام ولایت فقیه می‌شناسد، بیشتر از سایر کشورها در معرض تأثیرات فاجعه انفجار بیروت قرار می‌گیرد.

در واقع، حزب الله به عنوان موفق‌ترین تجربه ایران در حمایت از بازیگران غیر دولتی به شمار می‌آید که تهران توانسته است با حمایت همه‌جانبه نظامی و اقتصادی، آن را در مواجه به دولت مرکزی قرار داده و میزان قوا در لبنان را به نفع این گروه تغییر دهد.

رسانه‌های ایران، فاجعه انفجار بیروت را بازتاب اندکی دادند و هرچند تهران با ابراز برخی اظهارات دلسوزانه، پیشنهاد ارائه کمک‌هایی بشردوستانه به لبنان کرد، اما این کشور در کنفرانسی که فرانسه برای حمایت از لبنان برگزار کرده بود، شرکت نکرد. اما واکنش ایران در برابر انفجار بیروت بر دو نکته اصلی متمرکز بود: نخست، انتقاد از موضع‌گیری امانوئل مکرون، رئیس جمهوری فرانسه و اظهارات وی در مورد لبنان؛ و دوم، تحریم‌های آمریکا علیه حزب الله. تهران، سفر رئیس جمهوری فرانسه به لبنان پس از انفجار بندرگاه بیروت و تأکید وی بر ترتیب اوضاع داخلی لبنان و لزوم ایجاد اصلاحات اساسی در این کشور را به شدت مورد انتقاد قرار داده و آن را مداخله در امور داخلی لبنان و بدنام کردن حزب الله تلقی کرد.

در همین حال، روزنامه محافظه‌کار "کیهان"، امانوئل مکرون را به تضعیف مقاومت لبنان متهم کرده و کنفرانس پاریس برای حمایت از لبنان را یک حیله‌گری و فتنه‌انگیزی دانست. قابل ذکر است که تهران از شرکت در کنفرانس پاریس که عربستان سعودی، کویت، ایالات متحده و فرانسه در آن حضور داشتند، امتناع ورزید.

در رابطه با تحریم‌های ایالات متحده علیه حزب الله، عباس موسوی، سخنگوی وزارت امورخارجه ایران گفت: "اگر این کشورها در نیت خود صادق باشند، باید در قدم نخست، تحریم‌های اعمال شده علیه دولت و مردم لبنان را لغو کنند." مسلم است که هدف ایران، تحریم‌هایی است که آمریکا به منظور کاهش نفوذ متحدان ایران در منطقه و جلوگیری از فعالیت‌های نظامی آن‌ها در کشورهایی مانند سوریه، یمن و عراق، علیه آن‌ها وضع کرده است. در نتیجه، حزب الله و متحدان آن، عامل اصلی بحران کنونی اقتصادی لبنان هستند؛ زیرا تحریم‌های ایالات متحده بخش بانکی لبنان را متضرر کرده و منجر به قطع کمک‌های کشورهای حوزه خلیج فارس و جامعه جهانی برای لبنان شده است.

از سال ۲۰۰۷ تا کنون، حزب الله از قدرت نظامی خود برای تقویت نقش روزافزونش در دولت لبنان استفاده کرده و مانع هر گونه تغییر و تحولی که روابط آن را دچار تهدید می‌کرد، شده است و سیاست خارجی لبنان در همین مدت با درنظرداشت منافع ایران و در سایه ترجیحات ایران اتخاذ می‌شد.

ایران در حال حاضر، از دو نکته یادشده نگرانی دارد؛ زیرا پیامدهای انفجار بندرگاه بیروت ممکن است فرانسه را نیز در کنار آمریکا و جامعه جهانی قرار دهد که خواستار تغییرات بنیادی در لبنان هستند که دست حزب الله را از چیرگی بر دولت و مراکز تصمیم‌گیری لبنان کوتاه می‌سازد. بر اساس بیانیه صادر شده از دفتر ریاست جمهوری فرانسه، مکرون به رئیس جمهوری ایران گفته است لازم است تمام طرف‌های ذیربط در امور لبنان، از تشدید فشار و هر گونه مداخله خودداری کنند و تنها از دولتی در لبنان حمایت کنند که بتواند بحران کنونی را مدیریت کند و کشور را از وضعیت آشفته جاری نجات دهد.

در این میان، نکته قابل توجه این است که مکرون در چارچوب تشویق دونالد ترامپ، رئیس جمهوری ایالات متحده برای مشارکت در امور منطقه‌ای و حمایت از لبنان، به وی گفته است که تحریم‌های واشنگتن علیه حزب الله و متحدانش، بیشتر به سود کسانی تمام شده است که به نفع حزب الله و ایران کار می‌کنند؛ از این‌رو، ایالات متحده بایستی در صدد سرمایه‌گذاری مجدد برای کمک به بازسازی لبنان باشد.

با این حال، پرسشی مطرح می‌شود که آیا مکرون می‌تواند در راستای تلاش برای ترتیب اوضاع داخلی لبنان، نقشی در بیرون کردن دولت لبنان از سیطره حزب الله و کاهش نفوذ ایران در ازای ترغیب آمریکا به کاستن تحریم‌ها علیه ایران و در نتیجه کاهش حمایت ایران از حزب الله و یا تحت فشار قرار دادن آن، ایفا کند؟ آیا مکرون به امید دستیابی به موفقیت در پرونده هسته‌ای ایران، برای ترغیب به کاهش تحریم‌ها علیه ایران تلاش خواهد کرد؟

با توجه به این‌که ایالات متحده پیشنویس طرح تمدید تحریم تسلیحاتی ایران را به شورای امنیت ارائه داده است، ممکن است هر گونه پیش‌بینی در این زمینه اتفاق افتد و بعید به نظر می‌رسد که ایران در وضعیت کنونی دست به اقدامات تهدید آمیزی بزند و یا در صحنه تحولات لبنان حضور پیدا کند.

اما به طور کلی، درخواست مکرون مبنی بر لزوم مداخله ایالات متحده در منطقه، که خروج آن به سود ایران و متحدانش بوده است، ممکن است ایران را نگران این امر کند که فرانسه و آمریکا کنترل روند سیاسی لبنان را در دست گیرند و در صدد تضعیف نقش حزب الله در دولت لبنان و مطرح کردن مسئله خلع سلاح شبه‌نظامیان حزب الله شوند. تردیدی نیست که فاجعه انفجار بندرگاه بیروت و موقعیت انبارهای سلاح و مهمات نظامی آن در قلب مناطق مسکونی تا از غیرنظامیان به عنوان سپر انسانی استفاه شود، موضوع مسلح‌سازی حزب الله را بار دیگر مطرح می‌کند. افزون بر آن‌که موضوع بازسازی بندرگاه بیروت می‌تواند فرصتی را برای بازگشت قدرت‌های بزرگ به لبنان فراهم کند و در نتیجه، سرمایه‌گذاری‌های بزرگ عربستان سعودی و امارات متحده عربی باعث افزایش نفوذ اعراب در لبنان شود.

در این‌جا پرسش دیگری مطرح می‌شود که آیا سرمایه‌گذاری قدرت‌های بزرگ یا کشورهای حوزه خلیج فارس در بندرگاه بیروت، می‌تواند مانع انتقال سلاح و قاچاق امدادات لازم برای حزب الله از طریق بندرگاه بیروت شود؟

البته روسیه و چین نیز در صورت فراهم شدن شرایط، در صدد سرمایه‌گذاری در بندرگاه بیروت خواهند شد؛ به ویژه این‌که چین در حال حاضر مشغول ساخت بنادر و جاده‌های بسیاری در اغلب کشورها است تا ابتکار عمل "کمربند و جاده" خود را توسعه دهد. اما روسیه نیز سعی خواهد کرد با ورود به بندرگاه بیروت، جای پای دیگری مانند بندر طرطوس در سوریه، در سواحل مدیترانه پیدا کند و در تلاش برای بهر‌ه‌برداری از آن باشد؛ این در حالی است که روسیه از شرکت کنفرانس پاریس برای حمایت از لبنان خودداری کرد.

البته فاجعه انفجار بیروت بر رابطه حزب الله و اسرائیل که ایران همواره به عنوان طرف سوم شامل آن است، تأثیر بسیاری دارد؛ بدین معنا که اگر حزب الله دست به هر اقدام تهدید‌آمیزی علیه اسرائیل بزند، اسرائیل واکنش شدید و خطرناکی از خود نشان خواهد داد. بدین ترتیب، حزب الله از این پس سعی خواهد کرد تا ‌جایی که ممکن است از اقدامات تهدید‌آمیز و انتقام‌جویی در برابر اقدامات اسرائیل مانند کشته شدن یکی از اعضای حزب الله در سوریه، جلوگیری کند. با این حال، سیاست حزب الله در راستای حمایت از فعالیت‌های ایران به ویژه در سوریه ادامه خواهد داشت و اسرائیل نیز در عین حال، از عملیات نظامی علیه مواضع ایران و حزب الله در سوریه دست نخواهد کشید، اما تل‌آویو تا مدتی از هدف قرار دادن مواضع حزب الله در قلمرو لبنان خودداری خواهد کرد.