در پی مطرح‌شدن پرونده وقف ۵۶۰۰ هکتار از جنگل‌های هیرکانی و سکوت ۱۷ ساله در این خصوص از سوی اداره منابع طبیعی بحث قاچاق چوب جنگل‌های هیرکانی برای بار دیگر مطرح شد و اکنون بحث قاچاق خاک این جنگل‌ها نیز مطرح‌شده است.
قاچاق خاک ایران از دهه ۸۰ با فرستادن آن به کشورهایی همچون امارات و قطر انجام‌شده که بیشتر از استان‌های جنوبی صورت گرفته است. حالا با ادامه روند قاچاق خاک، جنگل‌های شمال ایران نیز درخطر آسیب قرارگرفته‌اند.
وقف بخشی از جنگل‌های هیرکانی زمانی حساسیت بیشتر برانگیخت که یک وکیل محیط‌زیست فاش کرد که این وقف حدود ۱۷ سال پیش باطل‌شده ولی پرونده آن مخفی نگه‌داشته شده بود. این پنهان‌کاری برای چندمین بار مسئله قاچاق چوب درختان جنگل‌های شمال ایران به‌ویژه درختان هیرکانی را موردتوجه قرار داد.
حالا اخباری در خصوص قاچاق خاک جنگل‌های شمال ایران توسط رسانه‌های داخلی منتشرشده است. خاک جنگل‌های هیرکانی هر ۱۰ کیلوگرم تا ۴۰ هزار تومان به فروش می‌رسد.
«ایسنا» به نقل از یک قاچاقچی خاک نوشت: «مدل قاچاق از چوب به چوب و خاک تغییر پیدا کرده است.» به گفته این فرد، خاک جنگل برای مصارف مختلفی به‌ویژه در حیاط منازل و استفاده در باغ‌ها و باغچه‌ها کاربرد دارد. این قاچاقچی گفته است: «این مشتری است که قیمت خاک را تغییر می‌دهد، به‌عنوان‌مثال مشتری به دنبال خاک بسیار تیره اراضی جنگلی است که این خاک برای هر ۱۰ کیلوگرم تا ۴۰ هزار تومان به فروش می‌رسد اما اگر مشتری خاک جنگل بدون هیچ شرایط خاصی را بخواهد، می‌تواند تا هر ۱۰ کیلوگرم ۲۰ هزار تومان نیز خریداری کند.»
طبق گفته فروشندگان غیرقانونی خاک و چوب در شمال ایران، خاک اطراف درختان موجود در جنگل هیرکانی، بسیار خریدار دارد و به همین منظور، هر فردی به هر نحوی می‌خواهد این خاک را جمع‌آوری کرده و به فروش برساند. خاک جنگل چون خاک پای درختان است به دلیل نزدیکی به ریشه و مواد مغذی در آن، برای رشد گیاه بهتر از خاک معمولی عمل می‌کند. این بخش از خاک گران‌تر از انواع دیگر خاک است.
نبود نظارت بر قاچاق چوب پیش‌تر مورد اعتراض فعالان محیط‌زیست بوده است، اداره جنگلبانی نبود نیروی انسانی کافی را بهانه نداشتن نظارت دقیق در عرصه‌های زیر نظر خودکرده است.
یک فروشنده خاک در خصوص چگونگی قاچاق چوب زیر نظر جنگلبانی می‌گوید: «بیشتر ایستگاه‌های نگهبانی بر روی چوب حساس هستند و خاک برای بسیاری از آن‌ها اهمیتی ندارد.»
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
گفته می‌شود خریدوفروش خاک‌های جنگلی در چند ماه اخیر رونق بیشتری پیداکرده است. هرچند بهار و تابستان هرسال این شرایط تکرار می‌شود ولی به نظر می‌رسد شرایط کرونا نظارت بر کار قاچاقچیان چوب در جنگل‌ها را راحت و کار قاچاق خاک را راحت‌تر هم کرده است.
پیش‌تر «سبزینه» در گزارشی نوشت وسعت جنگل‌های شمال طی ۴۰ سال نصف شده است. یک فعال زیست‌محیطی هم در گفت‌وگو با «ایندیپندنت فارسی» با اشاره به بحث روشن شدن وقف بخش زیادی از جنگل‌های هیرکانی گفت: «چرائی وقف بخشی از جنگل دیگر بدون شک و شبهه مثال بارزی از بهره‌کشی از جنگل‌ها و مراتع عمومی زیر نظر یک ارگان خاص برای کسب درآمد است. اینکه چرا باید ۱۷ سال در خصوص یک پرونده سکوت شود و حرفی از وقف آن به میان نیاید و به‌محض ورود یک وکیل پیگیر محیط‌زیست در خصوص وقف جنگل‌ها او را مجبور به کناره‌گیری از کارش کنند.»
کم شدن سطح پوشش جنگل‌های شمال ایران طی دو دهه گذشته به دلیل قاچاق، ویلا سازی، آتش‌سوزی، تخریب و تجاوز به حریم جنگل از سوی افراد محلی جهت چرای دام که منجر به تصرف جنگل‌ها و قاچاق چوب درختان همواره مطرح بوده است.
طی سال‌های اخیر جدای از آتش‌سوزی‌های رخ داده در جنگل‌های ایران، قاچاق چوب نقش بسیار پررنگی در خالی شدن جنگل‌های هیرکانی در شمال ایران داشته است. افزایش قیمت چوب در سال‌های اخیر به گفته فرمانده یگان حفاظت سازمان جنگل‌ها سبب شد قاچاق چوب از جنگل‌ها نزدیک به ۵۰ درصد افزایش پیدا کند. دلیل این افزایش قیمت نیز در توقف بهره‌برداری از جنگل‌ها و افزایش قیمت واردات چوب در سال‌های اخیر بوده است.
یک خبرنگار حوزه محیط‌زیست به «ایندیپندنت فارسی» در خصوص قاچاق خاک جنگل‌ها توضیح می‌دهد: «مسئله بسیار ساده است؛ درختی قرار است قطع‌شده و چوبش یا مبلمان خانه شما شود یا زغال مصرفی‌تان. پس خاک پای درخت هم از دید یک فروشنده غیرمجاز فایده‌ای برای ماندن ندارد. درخت که رفته خاک هم می‌تواند فروخته شود. درحالی‌که ارزش این خاک برای کل جنگل حیاتی است. خاک یک منبع تجدید ناپذیر است یا در بهترین شرایط دیرتجدیدپذیر خواهد بود و شکل‌گیری یک سانتیمتر از خاکی مثل خاک جنگل‌ها سال‌ها زمان می‌برد املاح و مواد آلی معدنی در این خاک یک گوهر برای ماندگاری جنگل است چراکه برای درختانی که قطع‌شده خاکِ دوباره سرپا شدن و دوباره درخت شدن است.»
در سال‌های پیش نیز مسئله قاچاق خاک ایران به برخی کشورهای حوزه خلیج‌فارس مطرح شد. در سال ۹۷ مدیرکل دفتر آب‌وخاک سازمان حفاظت محیط‌زیست عنوان کرد: «قاچاق خاک‌های ایران از دهه ۸۰ شروع‌شده و همچنان ادامه دارد.» به گفته سازمان حفاظت محیط‌زیست، بیشتر قاچاق خاک از مراتع و مزارع اتفاق افتاده است. خبرهای غیررسمی در خصوص قاچاق خاک‌های معدنی نیز مطرح شد ولی سازمان محیط‌زیست عنوان کرد گزارشی در این خصوص دریافت نکرده است. گفته شد قاچاق خاک‌های مراتع و مزارع بیشتر از استان‌های جنوبی مانند فارس انجام‌شده است.
به گفته سازمان حفاظت محیط‌زیست، مقصد خاک‌های قاچاق شده کشورهای حاشیه خلیج‌فارس به‌ویژه امارات و قطر هستند که در امارات برای ساخت جزایر مصنوعی و در قطر برای خشک‌کردن دریا استفاده می‌شده است.
قاچاق خاک ایران سال‌هاست که اتفاق می‌افتد که به گفته رسانه‌ها قاچاق خاک حاصلخیز ایران برای فروش غیرقانونی به کشورهای حوزه خلیج‌فارس ازجمله امارات صادر می‌شده است تا برای ساخت جزایر مصنوعی استفاده شود. برخی به بهانه صادرات محصولات گلدانی خاک صادر کرده و برخی هم در پوشش سیمان این کار را انجام می‌دادند.
