پیروزی امام اوغلو به معنی پایان اردوغان است؟

۲۵ سال از پیروزی رجب طیب اردوغان در انتخابات شهرداری استانبول می‌گذرد. درستی ِعبارت «هرکه در استانبول پیروز شود در ترکیه پیروز می‌شود» که ساخته خود اردوغان بود، تا به حال با صعود او به ریاست جمهوری به اثبات رسیده است. بنابراین انتخابات دوباره شهرداری در روز یکشنبه، انتخاباتی که یک بار در ماه مارس برگزار شد اما نتیجه‌اش باطل اعلام شد - برای تمام ترکیه اهمیتی چشمگیر داشت.

کاندیدای مورد حمایت اردوغان، بنعالی یلدریم، با اختلاف ۸۰۰ هزار رای از کاندیدای اپوزیسیون، اکرم امام اوغلو شکست خورد، شکستی تحقیر آمیز با فاصله‌ای ۱۰ درصدی. اهمیت نتیجه انتخابات دوم در این بود که در انتخابات ۳۱ مارس، امام اوغلو فقط با اختلاف ۱۳۰۰۰ رای پیروز شده بود.

تا سه ماه قبل، امام اوغلو در ترکیه چهره‌ای کاملا ناشناخته بود. او قبل از اینکه به عنوان کاندیدای اتحاد ملی شامل چپ میانه CHP (حزب جمهوری مردم) و ناسیونالیست محافظه کار (lyi parti) تعیین شود، شهردار ناحیه‌ای کوچک در استانبول بود.

رقیب او، یلدریم، کاندیدای اتحاد مردم متشکل از حزب حاکم به رهبری اردوغان AKP (حزب عدالت و توسعه) و ناسیونالیست افراطی MHP (حزب جنبش ناسیونالیست)، در سمت وزیر حمل و نقل و حتی مدتی نخست وزیری خدمت کرده است. اوایل امسال و هنگام  شروع مبارزات انتخاباتی، او از رقیبش پیش بود.

ولی امام اوغلو موفق‌ترین کارزار انتخاباتی در تاریخ سیاسی ترکیه را با یک شعار بسیار ساده  به سرانجام رساند: «من شهردار ۱۶ میلیون سکنه استانبول خواهم بود.» او بی وقفه تأکید می‌کرد که خدمت‌گزار همه شهروندان بدون توجه به قومیت، اعتقادات، وضعیت اجتماعی، جنسیت و سن آنها خواهد بود.

تمرکز او بر جوانان دل‌ها و افکار رای دهندگان را به خود جلب کرد، به طوری که طرفداران بسیار او حتی در قسمت‌هایی از شهر که طرفدار AKP بودند نیز به چشم می‌خوردند. او به جوانان وعده داد که زندگی بهتری برایشان فراهم خواهد کرد، آنها را به آینده امیدوار کرد و از این راه، با آنها ارتباط برقرار کرد. شعار معروف او، «Her sey cok guzel olacak» (همه چیز بسیار زیبا خواهد شد) را یک جوان ۱۷ ساله ابداع کرد.

با وجود شکاف عمیق در چشم‌انداز سیاسی ترکیه، او با ۲ میلیون کُرد قدرتمندِ ساکن استانبول هم پیوند برقرار کرد. حمایت صلاح الدین دمیرتاش، رهبر زندانی حزب چپ گرای HDP (حزب دمکراتیک مردم ترکیه)، نقش حساسی در برانگیختن کردها برای رای دادن ایفأ کرد.

در مدت کوتاه ۱۸ روزه‌ای که امام اوغلو شهردار بود، نشان داد که مایل است به تنگدستان شهر خدمت کند. در این مدت، قبل از شرکت دوباره در انتخابات، نشان داد که منابع مالی گسترده استانبول می‌تواند به طور موثری برای تنگدستان به کار گرفته شود. او اکنون وعده می‌دهد که برنامه‌های توسعه اجتماعی را به پیش ببرد و در روند انجام آن، زنان نقش عمده‌ای دارند.

اما باطل شدن انتخابات اول باعث شد که اکثریت رای دهندگان، خلاقیت خود را به کار اندازند. باطل شدن انتخابات اول از سوی هیئت عالی نظارت بر انتخابات در نتیجه فشار سیاسی از طرف حزب اردوغان، وجهه حزب حاکم را خدشه دار کرد. حتی از دیدگاه بسیاری از طرفداران خود این حزب، این بی‌عدالتی قابل قبول نبود. به این ترتیب، تعهد امام اوغلو به ریشه کنی فساد، قوم و خویش گرایی و ریخت و پاش بودجه عمومی، همیشه برگ‌های برنده او خواهند بود.

با این حال امام اوغلو با رقیبی مبارزه کرد که به تمام منابع دولتی دسترسی داشت. گرچه اردوغان بیشتر رسانه‌های کشور را در کنترل دارد ، امام اوغلو برنده شد. با ترفندهای سیاسی مختلفی روبرو بود، از جمله زیر سوأل بردن «تُرک» بودنش، چون اجدادش در شهرترابوزان، که در قدیم جزو ناحیه یونانی نشین پونتوس بود زندگی می کردند (شهری که در شرق ترکیه کنار دریای سیاه واقع است). با این حال امام اوغلو با تکیه بر شخصیت خود و پیامش – من خدمت گزار همه ساکنان استانبول خواهم بود -  از تمام موانع عبور کرد.

روزنامه‌های امروز که در کنترل دولت هستند ادعا می‌کنند که این پیروزی قاطع، پیروزی دمکراسی است – تلاشی برای اظهار تاسف از پیروزی امام اوغلو در جهت مشروعیت دادن به اقتدار اردوغان. این را درست می‌گویند که نتیجه، پیروزی بود، ولی نه فقط برای آنها. دموکراسی پیروز شد به خاطر رهبرانی مثل دمیرتاش که آزادی خود را فدای آینده دموکراتیک کشورش کرد.

انتخابات شهرداری استانبول در ۲۵ سال پیش راه را برای اردوغان باز کرد تا به ریاست جمهوری برسد. انتخابات ۲۳ ژوئن ۲۰۱۹ ممکن است همان کار را برای امام اوغلو در ۲۰۲۳ انجام دهد.

* الپاسلان استاد صلح سازی در دانشگاه کاونتری است.