سخنگوی سازمان ثبت احوال کشور اعلام کرد که این سازمان برای فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با اتباع خارجی شناسنامه صادر می‌کند. به گزارش ایسنا، سیف‌الله ابوترابی از آمادگی برای صدور سه روزه شناسنامه برای این فرزندان خبر داد. او با اشاره به مسئولیت استانداری‌ها در این مورد، مسئولیت سازمان ثبت احوال را تایید تابعیت ایرانی مادر فرزندان زیر ۱۸ سال است که همسری خارجی دارند.

اما در بخش دوم استانداری باید از وزارت اطلاعات و سازمان اطلاعات سپاه استعلام بگیرد که در این قسمت تا سه ماه زمان نیاز است.

ابوترابی درباره اینکه آیا تا به حال شناسنامه‌ای صادر شده یا خیر گفت: «تاکنون صدور شناسنامه نداشتیم چرا که این پروسه ۳ ماه زمان می برد درحالی که تاکنون ۲۰ روز آیین نامه ابلاغ شده است.» به عبارت دیگر سازمان‌های اطلاعاتی سه ماه زمان برای اظهار نظر در مورد پرونده متقاضی شناسنامه، زمان نیاز دارند. این در حالی است که ثبت احوال حداکثر در سه روز می تواند شناسنامه را صادر کند و بیشترین زمان انتظار، به دلیل کندی سازمان‌های اطلاعاتی است.

آیین نامه اعطای تابعیت ایرانی به فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی، در خرداد ماه سال ۱۳۹۹ ابلاغ شده است. بر این اساس فرزندان مادران ایرانی که پدری خارجی دارند، می‌توانند شناسنامه ایرانی دریافت کنند.

در وبسایت اداره ثبت احوال درباره نحوه صدور شناسنامه برای افراد خارج از کشور چنین گفته شده است: «متقاضیان ایرانی مشمول قانون مذکور که ساکن در خارج از کشور می باشند به استناد ماده ۱۵ آیین نامه، جهت ارائه درخواست اعلام تابعیت و تشکیل پرونده به نمایندگی سیاسی و کنسولی جمهوری اسلامی ایران در کشور محل سکونت مادر ایرانی مراجعه و تشکیل پرونده نمایند.»

تا پیش از این تابعیت تنها از طریق پدر منتقل می‌شد. اگرچه  در بند ۴ ماده ۹۷۶ قانون مدنی صراحتا گفته شده کسی که از پدر و مادر خارجی که یکی از آنها در ایران به دنیا آمده است متولد شود، ایرانی محسوب می شود. این قانون تا سال ۱۳۶۳ اجرا می‌شد. همچنین طبق تبصره ماده ۱۶ قانون ثبت احوال، مادر حق دارد در صورتی که پدر فرزند حضور نداشته باشد، شخصا برای دریافت شناسنامه اقدام کند. اما از اواخر سال ۶۳ تبصره ای به قانون ثبت احوال اضافه شد که بر اساس آن اعطای تابعیت ایرانی برای فرزندان مادر ایرانی و پدر خارجی، باید با نظر شورای تامین شهرستان ها، انجام شود. این موضوع نگاه امنیتی مسئولان به موضوع تابعیت را نشان می‌دهد.

در سال ۱۳۸۵ ماده ای در مجلس به تصویب رسید که بر اساس آن تنها در صورتی برای فرزند این قبیل زوج‌ها شناسنامه صادر می‌شد که ازدواج پدر و مادر بر اساس قوانین دولت ایران صورت گرفته باشد. اگرچه با حذف شرط یک سال اقامت در ایران، روند صدور شناسنامه تسهیل شد. با این حال به دلیل عدم انجام ازدواج‌های قانونی در خارج از ایران که  تنها مقدمات شرعی ان رعایت شده بود، شرایط برای صدور شناسنامه فرزندان این زوج‌ها سخت بود.

اما مسئله بعدی این است که فرزندان مادران ایرانی با پدر خارجی به شکل خود به خود ایرانی تلقی نمی‌شوند و در صورتی که زیر ۱۸ سال دارند، مادر باید درخواست اخذ تابعیت بدهد. همچنین مطابق قانون اعطای تابعیت ایران، به کسانی که فرزند مادری ایرانی و پدری افغان یا عراقی و یا هر تابعیت دیگری جز اسرائیل هستند، امکان‌پذیر است. لازم به توضیح است که ایرانیان بسیاری هم اکنون در اسرائیل سکونت دارند و با افرادی از این کشور ازدواج کرده‌اند.

گفته می‌شود حدود ۱۵‌هزار زن ایرانی با اتباع خارجی ازدواج کرده‌اند که حاصل آن ۴۹ هزار و ۹۶ فرزند است که مدارک هویتی ایرانی ندارند.

مشکل اخذ تابعیت برای فرزندان پدر خارجی و مادر ایرانی، یکی از بزرگترین مشکلات مهاجران افغان است. این گروه از مهاجران که برخی بیش از ۳۰ سال سابقه سکونت در ایران را دارند، همچنان با مشکلات عدم داشتن مدارک هویتی و گذرنامه ایرانی مواجه هستند. قوانین ایران از آن رو که با شرایط روز منطبق نیست، نیازمند بازنگری اساسی است. خصوصا که روابط ایرانیان با اتباع خارجی چه در داخل کشور و چه در خارج گسترش یافته و فرزندان بسیاری حاصل از این مراودات وجود دارند. افرادی که برای ورود به ایران و یا ادامه زیست شرافتمندانه، نیازمند داشتن هویت قانونی هستند.