با ثبت اولین موارد ابتلا به کرونا در یک اردوگاه پناهندگان سوری در اردن، سازمان‌های حقوق بشری و سازمان ملل اخطار دادند موارد ابتلا به ویروس کرونا در میان پناهندگان و افراد بی‌خانمان در سراسر خاورمیانه رو به افزایش است.

نرخ واقعی شیوع در بین ۱۸ میلیون نفر آواره این منطقه مشخص نیست، چرا که آزمایش‌گیری منظم در میان آنان انجام نمی‌شود. اما اطلاعات سازمان ملل نشان می‌دهد بیش از هزار نفر تاکنون در اردن، سوریه، عراق، فلسطین و لبنان به این ویروس مبتلا شده‌اند.

گروه‌هایی جدید و نگران‌کننده از مبتلایان در حال ظهور است. این هفته، کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان تایید کرد ویروس کرونا به اردوگاه زعتری راه یافته است که بزرگ‌ترین اردوگاه اردن برای پناهندگان سوری است و همچنین آثار ابتلا به آن در اردوگاه ازرق نیز پیدا شده است. این دو اردو در مجموع محل اسکان حدود ۱۲۰ هزار نفر هستند و از آن جا که اعمال قوانین فاصله‌گیری در اجتماع در چنین جایی ممکن نیست، ترس شیوع غیرقابل کنترل این بیماری در بین پناهندگان وجود دارد.

در لبنان که با یکی از بزرگ‌ترین موارد شیوع این بیماری دست و پنجه نرم می‌کند، ترس بروز موج جدیدی از مبتلایان وجود دارد. نظام پزشکی کشور نیز به دلیل بحران مالی رو به وخامت فعلی تحت فشار شدیدی قرار دارد و همچنین انفجار مخرب ماه گذشته بیروت، باعث ویرانی چندین محل آزمایش‌گیری و مداوای ویروس کرونا شد. به گزارش کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان و آژانس کاریابی و امدادرسانی برای آوارگان فلسطینی، حداقل ۱۳ پناهنده فلسطینی و سوری تاکنون در اثر ابتلا به کووید-۱۹ جان باخته‌اند و بیش از هزار نفر بدان مبتلا هستند.

مقامات سازمان ملل به ایندیپندنت گفتند آن‌ها ترس این را دارند که بدون بررسی، این ویروس در سراسر اردوگاه‌ها شیوع یابد چرا که خانواده‌های ساکن در آن جا امکان حفظ فاصله در اجتماع را ندارند، اما تاثیر جانبی و مخرب‌تر این بیماری عالم‌گیر برای آن‌ها از دست دادن شغل و قرار گرفتن در شرایط اقتصادی طاقت‌فرسا است. به گزارش سازمان ملل حتی پیش از شیوع کووید-۱۹ حداقل ۵۵ درصد پناهندگان سوری در این منطقه در فقر شدید زندگی می‌کردند. بعد از فرا رسیدن این بیماری عالم‌گیر، آمار فقر به ۷۵ درصد رسید. گرچه هیچ اطلاعات دقیقی درباره پناهندگان سایر ملل وجود ندارد اما سازمان‌های حقوق بشری از جمله شورای پناهندگان نروژ، آماری را مشابه با روند مذکور ثبت کرده‌اند.

فارغ از این بحران وخیم بهداشتی، رولا امین، سخنگوی کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان از «فقری عالم‌گیر» هشدار داد و افزود آمار جدید «نگران‌کننده» مبتلایان که اخیرا در اردو‌ها ثبت شده حاکی از احتیاج به حمایت‌های بیشتر از پناهندگان و جوامع و کشورهایی دارد که میزبان آن‌ها هستند. او گفت گرچه سازمان ملل در حال فراهم آوردن امکانات بهداشتی سریع و مجانی برای افراد مبتلا به ویروس کرونا است اما سال‌ها تلاش برای ایجاد فرصت‌های آموزشی و کمک‌های مالی ممکن است نیست و نابود شود.

او اضافه کرد: «تاثیرات اقتصادی ویرانگر این بیماری بدان معنی است که پناهندگان بیشتری به ورطه فقر عمیق‌تری کشیده خواهند شد و بر مشکلات آن‌ها افزوده خواهد شد. این بیماری عالم‌گیر در حال تهدید دستاوردهای عمده ما در گذشته است که سال‌ها طول کشید به آن‌ها دست یابیم و ممکن است روند طی شده را معکوس کند.»

او گفت: «این بیماری عالم‌گیر ثابت کرد که هیچ مرزی وجود ندارد و نمی‌توانیم خود را از سایر دنیا منزوی کنیم. این صرفا مسؤولیت اخلاقی ما است تا به کشورهایی که میزبان پناهندگان هستند یا سازمان‌های حقوق بشری کمک کنیم، این به نفع همه ما خواهد بود. همه ما در یک کشتی با هم همسفریم.»

پناهندگان در لبنان به ایندیپندنت گفتند آن‌ها هر روز با غذاهای اهدایی قادر به ادامه زندگی هستند، چرا که در این دوران بحرانی به سختی از پس مشکلات زندگی برمی‌آیند. عواملی شامل تعطیلات سراسری سختگیرانه در جامعه که بعد از ظهور موج جدیدی از موارد ابتلا برقرار شد به علاوه فروپاشی اقتصاد کشور بر مشکلات افزوده است. محمد حسون، پناهنده فلسطینی مقیم در اردو عین الحلوه می‌گوید: «اکثر مردم هیچ شغلی طی شش ماه گذشته نداشته‌اند که نه تنها باعث بروز مشکلات مالی شده بلکه مشکلات عصبی و روانی هم ایجاد کرده است، ما شاهد افزایش موارد خشونت خانگی در بین خانواده‌ها بوده‌ایم.» به گفته او تاکنون بیش از ۵۰ مورد ابتلا در این اردو ثبت شده است.

آقای حسون خود شغلش را به خاطر تعطیلی سراسری از دست داده است و اکنون مجبور به قرض کردن از دوستان است تا بتواند به نیازهای خود برسد و همین طور همواره به دنبال غذاهای اهدایی از طرف سازمان‌های خیریه و رساندن آن به افراد محبوس در خانه در اثر بیماری است. او گفت: «این جا در لبنان بحران فقط شدیدتر و وخیم‌تر می‌شود. و ما پناهندگان هیچ پناه امنی نداریم تا تضمین کند وضعیت ما مناسب خواهد بود.»

به گفته سماع حدید از شورای پناهندگان نروژ، مشکلات اقتصادی حاصل از ویروس کرونا همچنین باعث آوارگی خانواده‌های پناهنده بیشتری می‌شود چرا که به خاطر عدم توانایی در پرداخت اجاره در خطر تخلیه اجباری محل زندگی خود قرار دارند. خانم حدید قرار است روز دوشنبه ویدیویی از آثار مخرب کووید-۱۹ بر پناهندگان سراسر جهان منتشر کند. او گفت این ویروس به شدت باعث کاهش درآمد افراد شده و خیلی را مجبور کرده وعده‌های غذایی کافی نخورده، گرسنه به بالین بروند و هزینه مخارج بهداشتی و پزشکی را کاهش دهند که تمام این موارد آن‌ها را در برابر این بیماری آسیب‌پذیرتر می‌کند.

او اضافه کرد: «میزان اضطراب در بین پناهندگان و کودکان آواره در خاورمیانه به خاطر کووید-۱۹ به شدت رو به افزایش است. کودکانی که یک بار به خاطر گرسنگی و جنگ مجبور به فرار از خانه و کاشانه خود شده‌اند، اکنون نیز باید با ترس از این بیماری عالم‌گیر به زندگی خود ادامه دهند. این امر موجب بروز اضطراب وخیم و مضری می‌شود که می‌تواند تاثیرات مخرب بلندمدتی بر سلامت کودکان داشته باشد.»

همچنین نگرانی‌هایی درباره جماعت نامحسوس پناهندگان وجود دارد، از جمله افرادی که در مراکز بازداشتی نگه داشته می‌شوند. پناهندگان اریتره‌ای که در بازداشتگاهی در غرب لیبی هستند از طریق تلفن‌های مخفیانه برده شده به بازداشتگاه به ایندیپندنت گفتند طی شش ماه گذشته هیچ تماسی با آن‌ها از طرف آژانس‌های کمک به پناهندگان گرفته نشده و هیچ محافظتی در برابر شیوع احتمالی این بیماری برای آن‌ها فراهم نشده است. از سال ۲۰۱۸ حدود ۲۴ زندانی در بازداشتگاهی در شهر زینتان مشکوک به مرگ در اثر بیماری سل بودند. اما با توجه به شرایط شلوغ و متراکم سلول‌های زندان، آن‌ها ترس این را دارند که مرگ‌های اخیر ممکن است در اثر ابتلا به ویروس کرونا بوده باشد چرا که نشانه‌های هر دو بیماری بسیار شبیه است.

در همین حال، در زندان رومیه لبنان که ظاهرا بیش از ۲۰۰ مورد مبتلا دارد، یک پناهنده سوری می‌گوید تعداد واقعی موارد ابتلا بسیار بالاتر است و آن‌ها از درمان و مداوای مناسب برخوردار نیستند. او که خواست به دلایل امنیتی هویتش محفوظ بماند، گفت: «در بند من حدود ۹۰ درصد زندانیان علائم ابتلا به ویروس کرونا را نشان می‌دهند. در سلول من همه ما بیماریم و تب داشته و سرفه می‌کنیم.»

ویدیوهای گرفته شده از این سلول‌ها که با ایندیپندنت به اشتراک گذاشته شده، تا ۱۰ مرد چپانده روی هم را در سلولی نشان می‌دهد که برای سه نفر ساخته شده است. او افزود: «ما نمی‌توانیم خودمان مراقب شیوع این بیماری باشیم، ما حتی فضای کافی نداریم که در آن واحد همه دراز بکشیم. ما به برنامه‌ای دقیق احتیاج داریم تا نیازهای بهداشتی زندانیان را پوشش دهد. ما نیاز داریم بتوانیم به بیمارستان برویم. حتی خانواده‌های ما در بیرون اجازه ندارند برای ما دارو یا قرص‌های ویتامین بفرستند.»

سازمان ملل گفت مشغول کار برای فراهم‌آوری کمک‌های مالی و کالایی برای جوامع پناهنده است ولی برای این کار محتاج حمایت بیشتر از طرف جامعه بین‌الملل است. رولا امین از کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان گفت: «ما به بودجه بیشتر نیاز داریم، نه فقط برای کمک‌های بهداشتی بلکه برای تمام اثرات جانبی این بیماری و همچنین حمایت از کشورهای میزبان. بهتر است که پیش از آن که خیلی دیر شود به مصاف این مشکل برویم.»