نگاهی آماری به زیست شبانه لندن و نیویورک

کلانشهر تهران که روزها با ترافیک و دود و همهمه گره خورده، شب‌هایش خاموش و سوت و کور است.

سایر شهرهای بزرگ ایران هم البته دست کمی از پایتخت ندارند. سال‌هاست مقام‌ها و مسئولان ایران جسته و گریخته از احیای زیست شبانه می‌گویند، اما زیست شبانه به معنای شب زنده‌داری شهروندان نیست. به جز شهر زیارتی مشهد که فروشگاه‌ها و رستواران‌ها شب‌ها هم به زائران و گردشگران مذهبی شهر خدمات ارایه می‌کنند، اکثر شهرهای بزرگ ایران شب‌ها سوت و کور و تعطیل هستند.

ابتدا وعده اجرایی شدن طرح زیست شبانه در پنج محور پایتخت از اول اردیبهشت ماه از سوی زهرا نژاد بهران عضو هیات رئیسه شورای شهر تهران داده شد. این طرح پارسال تحت عنوان لایحه الزام شهرداری به برنامه ریزی، بسترسازی و احیای زیست شبانه تصویب شده بود. قرار بود طرح در چند منطقه، از جمله میدان ولیعصر، فاطمی، میدان قدس، تجریش، صادقیه، نازی‌آباد، تهرانپارس اجرا شود تا کسبه و صاحبان اصناف بتوانند از ساعت ۱۱ شب تا سه صبح کار کنند. احمد سالک، نایب‌رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی، از جمله مخالفان سرسخت طرح زیست شبانه، آن را خطری جدی برای جامعه اسلامی خوانده و تلویحا گفته بود زیست شبانه یعنی ترتیب دادن برنامه‌هایی که مردم به ‌وسیله آنها از معنویت شب محروم بمانند. مقام‌های ناجا و پلیس تهران هم طرح حیات شبانه را رد کردند و بر آن خط بطلان کشیدند.

البته موضوع ساماندهی اصناف و دست فروشان برای فعالیت بعد از ساعت یازده شب هم از مسایل مهمی است که خیلی‌ها به آن اشاره می‌کنند. مطرح شدن بحث زیست شبانه مجالی فراهم آورد که به کسب و کار و رونق اقتصادی در بعضی از شهرهای بزرگ دنیا بپردازیم.

اقتصاد شبانه:‌

حدود بیست شهر بزرگ دنیا از جمله سیدنی، ‌پاریس، لندن و  آمستردام برای زیست شبانه مدیران ویژه شهری دارند. اقتصاد شبانه با ایجاد مشاغل زیاد و کارآفرینی برای بومیان، امروزه از اهمیت زیادی برای مدیریت شهری جوامع پیشرفته برخودار است.

از طرفی،‌ زندگی شبانه در شهرهای اروپایی همه ساله میلیون‌ها گردشگر را از نقاط مختلف دنیا به سوی خود جذب می‌کند و چرخ اقتصاد این شهرها را می‌چرخاند.

مثلا شهر برلین در آلمان، که به شب‌های پرهیاهو و زنده‌اش معروف است، به مقصد گردشگرانی تبدیل شده که از کشورهای همجوار اروپایی به آنجا می‌روند تا تعطیلات آخر هفته را در رستوران‌ها، بارها و کلوپ‌های شبانه بگذرانند و به قولی شب زنده‌داری کنند. در بریتانیا سابقه برنامه ریزی شهری برای زیست شبانه مخصوصا در مرکز شهر لندن به اواخر دهه ۸۰ میلادی باز می‌گردد.

در دورانی که شهروندان در طول روزهای هفته سخت مشغول کار و تلاش بودند و شب‌ها خانه نشینی می‌کردند، شهر لندن سوت و کور بود و از زیست شبانه هم خبری نبود.

مدیران شهری از همان سال‌ها به فکر سیاست‌گذاری برای زنده نگه داشتن شهر در شب‌ها بودند. براساس آمارهای رسمی، ارزش اقتصاد شبانه لندن معادل ۶۶ میلیارد پوند انگلیس است. حدود یک سوم نیروی کار لندن، یعنی یک میلیون و ششصد هزار نفر، شب‌ها کار می‌کنند.  نیروی کاری که در بخش‌های مختلف از جمله سرگرمی، خدمات درمانی و بیمارستانی، رستوران‌ها و بارها و برنامه‌های فرهنگی و هنری مشغول به کارند. اتوبوس‌ها و قطارهای زیرزمینی شهر هم به بازوهای اصلی و مهم اقتصاد شبانه تبدیل شدند و در بعضی خطوط ۲۴ ساعته کار می‌کنند. طبق آمار رسمی شهردای لندن، حدود ۶۵ درصد ساکنان لندن شب‌ها مشغول فعالیت‌هایی از قبیل رفتن به بارها و رستوران‌ها و شرکت در برنامه‌های هنری و فرهنگی هستند.

صادق خان شهردار لندن لقب بوف شبانه به این شهر داده است.

لندن دارای شورای شهر ویژه زیست شبانه است. شهردار لندن می‌گوید، شهروندان لندن نشین باید بتوانند از مزایای زندگی ۲۴ ساعته در این شهر چند فرهنگی بهره‌مند شوند.

این در حالیست که برآورد می‌شود جمعیت لندن تا سال ۲۰۴۱ میلادی به ۱۰.۸ میلیون نفر افزایش پیدا کند و نیاز مردم به زیست شبانه به همین نسبت بیشتر خواهد شد.

 مدیران شهر لندن بنا دارند تا این شهر را به بزرگترین پایتخت زیست شبانه دنیا تبدیل کنند. شهرداری لندن با تمرکز بر سیاست‌هایی چون افزایش ساعات کاری فروشگاه‌ها و کسبه و رستوران‌ها، تقویت تدابیر امنیتی در خیابان‌های شهر، ارائه برنامه‌های فرهنگی و سرگرمی برای همه گروه‌های سنی و حمایت از حقوق کارکنان تلاش می‌کند تا به این هدف جامه عمل بپوشاند.

شهرهای نیویورک،‌ بوینس آیروس،‌ برلین،‌ ریو دوژانیرو، بارسلونا،‌ پاریس، آمستردام و لندن از جمله بهترین شهرهای دنیا از لحاظ زیست شبانه‌اند؛ شهرهایی که به دلیل تعداد جهانگردان و رونق اقتصادی توریسم، خواب ندارند و بیست و چهارساعته زندگی در رگهای‌شان جاریست.

  شهرهایی که نمی‌خوابند

براساس تعاریف موجود زیست شبانه به ساعات خاصی از شبانه روز و معمولا از ۶ بعد از ظهر تا ۶ صبح روز بعد محدود می‌شود و در یک کلام همه را تحت تاثیر قرار می‌دهد. از شهروندان و کاسبان محلی گرفته تا گردشگران و بازدید کنندگان خارجی. زیست شبانه امروزه بخشی تفکیک ناپذیر از زندگی در شهرهای بزرگ دنیاست، مخصوصا شهرهایی که از جاذبه‌های گردشگری زیادی برخوردارند. در سال ۲۰۱۶ میلادی، زیست شبانه لندن بیش از ۳۲ میلیون بازدید کننده داشته است. زندگی ۲۴ ساعته در شهر به صنعت هتلداری، حمل و نقل، خدمات گردشگری و رستوران‌ها و بارها رونق داده است. لندن سومین شهر توریستی جهان است که همه ساله میزبان گردشگران زیادی است که شب‌ها میلیاردها دلار پول در رستوران‌ها، فروشگاه‌ها، بارها و مراکز فرهنگی و هنری این شهر خرج می‌کنند. شب‌های لندن مملو است از گردشگرانی که از نقاط مختلف دنیا به این شهر سفر می‌کنند. میلیون‌ها گردشگر همه ساله در خیابان‌ها و میدان‌های مرکزی شهر شب زنده داری می‌کنند.

طبق آمار رسمی، همه ساله هفت میلیون و دویست هزار گردشگر داخلی و خارجی از تفریحات و خدمات زیست شبانه شهر نیویورک در آمریکا استفاده می‌کنند.

به جز مشهد که مرکز توریستی زائران شیعه است، در هیچ نقطه دیگری از ایران چنین ظرفیتی برای ایجاد کسب و کار پر رونقی که حاصل حضور گردشگردان بین‌المللی باشد، وجود ندارد.