در کشورهای مختلف جهان، روزهای متفاوتی را به تجلیل از کودکان اختصاص داده‌اند. اولین بار در سال ۱۸۵۷ یک کشیش در انگلستان، دومین یکشنبه ماه ژوئن را به عنوان روز کودک نامگذاری کرد. در سال ۱۹۲۰، کشور ترکیه ۲۳ آوریل را به نام روز کودک نامید. از سال ۱۹۵۰، بسیاری کشورها از جمله افغانستان، اول ژوئن مطابق۱۱ خرداد را به روز جهانی کودک اختصاص داده‌اند. با این‌حال، سال ۱۹۵۹ سازمان ملل متحد برای ایجاد یک اجماع جهانی، و در راستای حفظ حقوق کودکان، ۲۰ نوامبر را به عنوان روز جهانی کودک نامگذاری کرده است. 

در۲۰ نوامبر سال ۱۹۵۹، سازمان ملل متحد «بیانیه حقوق کودک» را تصویب کرد و در ۲۰ نوامبر سال ۱۹۸۹، کنوانسیون جهانی حقوق کودک به تصویب رسید. در سال ۲۰۱۲ بان کی مون، دبیر وقت کل سازمان ملل متحد، ابتکار عمل برای رفع  موانع در آموزش کودکان را به دست گرفت؛ به این امید که تا سال ۲۰۱۵، هر کودک در هرگوشه جهان بتواند تحصیل کند. اما در سال ۲۰۲۰ هنوز در افغانستان نزدیک به نیمی از کودکان از رفتن به مدرسه محروم هستند. 

سازمان ملل متحد چندین سال متوالی، افغانستان را خطرناک‌ترین کشور برای کودکان به‌شمار آورده است. جنگ و ناامنی، فقر، نبود زیرساخت‌های آموزسی و مهم‌تر از همه، ازهم‌گسیختگی خانواده‌ها در افغانستان باعث شده است تا این کشور برای کودکان مکان خطرناکی باشد. بر اساس گزارش سازمان ملل متحد، حدود ۴۱ درصد کودکان زیر پنج سال در افغانستان، از رشد باز مانده‌اند که مهم‌ترین دلیل آن فقر است. سازمان ملل متحد از جامعه جهانی برای کمک به مردمان آسیب‌پذیر از جمله کودکان در افغانستان، درخواست۵۵۰ میلیون دلار کرده است که تنها ۱۵ درصد این درخواست عملی شده است. همچنان سازمان ملل متحد می‌گوید که همین حالا هم حدود ۳.۵ میلیون کودک در افغانستان از آموزش باز مانده‌اند که تقریبا چیزی نزدیک به نصف کودکان واجد شرایط آموزش در این کشور است. 

اما مهمترین دغدغه سازمان ملل متحد، نهادهای حامی حقوق کودکان و دولت افغانستان، مساله کودکان کار است. 

هرچند آمار دقیقی از کودکان کار در افغانستان وجود ندارد، با این‌حال نهادهای حامی حقوق کودکان و وزارت کار افغانستان می‌گویند که حدود دو میلیون کودک کار در افغانستان وجود دارد. بخش عمده‌ای از این کودکان به شدت آسیب‌پذیرند و حتی گفته می‌شود سن کودکان کار تا ۵ سال هم پایین آمده است.

اما دلایل عمده افزایش کودکان کار چیست؟ 

مهمترین عامل به پیدایش کودکان کار در افغانستان، فقر عنان‌گسیخته است که دمار از روزگار مردم در آورده است. جنگ، سطح فقر در افغانستان را به شدت افزایش داده است. این مساله باعث شده تا پدر خانواده که در سنت افغانستان نان‌آور خانه است، نتواند نیازهای اولیه اعضای خانواده را برآورده کند. عرف و سنت‌های رایج در افغانستان که تشویق به فرزندآوری می‌کند و همچنین عدم آگاهی از نحوه مدیریت جمعیت خانواده، باعث شده آمار جمعیت هر خانواده در افغانستان بسیار بالا باشد. به طور متوسط در افغانستان هر خانواده بیشتر از چهار کودک دارد. این مساله، باعث افزایش فشار بر پدر خانواده برای رفع نیازمندی‌ها می‌شود. در چنین شرایطی، نیاز به کار کردن کودکان به وجود می‌آید. از آنجایی که بیکاری در افغانستان آمار بالایی دارد و دولت نتوانسته متناسب با تعداد جمعیت افغانستان، زمینه کار را فراهم سازد، ناگزیر کودکان به شغل‌های به شدت نازل و خطرناک مشغول می‌شوند. کار در کوره‌های خشت‌پزی یکی از خطرناک‌ترین شغل‌ها برای کودکان است. در کنار آن، کارهای خیابانی مانند تمیز کردن خودروها، دست‌فروشی و در نهایت گدایی جزو شغل‌هایی شده است که کودکان به آن مشغول می‌شوند. علاوه بر این، جنگ گاهی باعث کشته شدن نان‌آور خانواده می‌شود. این در حالی است که زمینه کار برای زنان در افغانستان کمتر فراهم است. این شرایط نیز بر ضرورت به‌کار گیری فرزندان برای رفع نیازمندی‌های خانواده می‌افزاید. 

علاوه بر بزرگ‌ترین آسیبی که به کودکان کار وارد می‌شود، یعنی بازماندن از تحصیل، کودکان کار با تهدیدهای جدی دیگری نیز مواجه‌اند. بر اساس یک تحقیق، حدود ۱۶ درصد کودکان کار مورد تعرض و آزار جنسی قرار می‌گیرند. تعدادی از کودکان کار، ناگزیر، جذب گروه‌های جنایتکار شده و به مرور تبدیل به بزه‌کاران کوچک می‌شوند. حتی در مراکز تربیت کودکان، هستند کودکانی که مرتکب قتل نیز شده‌اند.

جنگ بدترین آسیب‌ها را به جامعه افغانستان وارد کرده است و مهم‌ترین بخش این آسیب‌ها متوجه کودکان بوده است. به همین دلیل است که روز جهانی کودک، به جای تجلیل از کودکان افغانستان، تنها شاهد آمارهای جدیدی از وضعیت کودکان هستیم که حکایت از وخیم‌تر شدن اوضاع کودکان در این کشور جنگ‌زده می‌کند.