کنشگران میراث فرهنگی در استان چهار محال و بختیاری درباره حفاری‌های ویرانگر در حریم و عرصه کاروانسرای «خان اوی» واقع در جونقان از توابع شهرستان فارسان ابراز نگرانی کرده‌اند.

کانال تلگرامی میراث باشی به نقل از فعالان و منابع محلی نوشت که حفاران تا عمق هفت متر دهانه یکی از قوس‌ها را کنده‌اند و آن‌ها احتمال داده‌اند که حفاران با انگیزه پیدا کردن گنج به جان این اثر باستانی افتاده‌ باشند.

طاق سنگی‌های خان اوی یا کاروانسرای آبی که در هشت کیلومتری جونقان در استان چهار محال و بختیاری واقع‌اند، با شیوه‌ای خارق‌العاده و منحصربه‌فرد به صورت خشکه‌چین و با استفاده از روش نخ‌کشی به شکل گهواره‌ای باز با نمای هلالی احداث شده‌اند؛ به‌ طوری‌ که طی قرن‌های متمادی در برابر زلزله و سایر بلایای طبیعی مقاومت کرده‌اند.  

معماری طاق‌ سنگی‌های خان اوی از آن جهت اهمیت دارد که به‌طور کامل از سنگ‌تراش ساخته شده و بدون ملات‌اند. طاق‌ها بین ۲.۵ تا سه متر ارتفاع دارند و عمق آن‌ها به شش متر می‌رسد.

بر مبنای اسناد تاریخی، در گذشته از این بنا به عنوان کاروانسرا و پاسگاهی برای تامین امنیت دژ پارت و راهدارخانه استفاده می‌شد. پژوهشگران قدمت طاق سنگی‌های خان اوی را به دوران ساسانیان نسبت می‌دهند با این حال شواهد تاریخی نشان می‌دهد که این بنا در دوره‌های دیگر از جمله ایلخانیان و اتابکان فارس نیز رونق داشته است.

در نزدیکی کاروانسرای خان اوی تنگه درکش ورکش واقع است که در گذشته فلات مرکزی ایران را با گذر از چهارمحال و بختیاری به خوزستان وصل می‌کرد. این تنگه نیز در دوره‌های عیلامیان، هخامنشیان و ساسانیان پرتردد بود و حتی گفته می‌شود سپاه اسکندر از این تنگه عبور کرده است.

در میان مردم منطقه درباره طاق سنگی‌های خان اوی و تنگ درکش ورکش روایت‌های شفاهی مختلفی وجود دارد؛ از جمله اینکه گفته می‌شود خسرو پرویز، پادشاه ساسانی، گنجی را در این منطقه پنهان کرده است.

کاروانسرای خان‌ اوی سال ۱۳۷۸ در فهرست میراث ملی ایران ثبت شد. این اثر باستانی در شهریورماه همراه با ۵۳ کاروانسرای دیگر ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار گرفت. به‌رغم ثبت ملی و جهانی، وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در جهت محافظت از این اثر اقدام موثری انجام نداد.

فعالان میراث فرهنگی می‌گویند در نبود نظارت و دیده‌بانی، برخی سوداگران با انگیزه پیدا کردن گنج به جان این اثر باستانی می‌افتند و روند تخریب آن را تسریع می‌کنند. پیش‌تر نیز تاراج و تخریب غار باستانی هستیجان در شهرستان دلیجان از توابع استان مرکزی در نتیجه نبود نگهبانی و محافظت اصولی خبرساز شده بود. 

طی روزهای اخیر، فعالان میراث فرهنگی در استان سمنان نیز خبر دادند که ستاد اجرایی فرمان امام، نهاد زیرمجموعه علی خامنه‌ای، دو کاروانسرای سنگی و آجری را در منطقه آهوان پس از سال‌ها مصادره به مزایده گذاشته است. کاروانسرای سنگی آهوان یادگار به جا مانده از دوران باستان ایران و کاروانسرای آجری این منطقه میراثی از دوران صفویان است.