روز دوشنبه ۸ آوریل برابر با ۲۰ فروردین سال ۱۴۰۳، فرصتی تاریخی برای تماشای منظره‌ای حیرت‌برانگیز در آسمان است. در این روز میلیون‌ها نفر در شمال مکزیک، ایالات متحده آمریکا و همچنین جنوب شرقی کانادا با چشم غیرمسلح هم قادر خواهند بود تاریک شدن تدریجی خورشید را شاهد باشند.

براساس قوانین مکانیک سماوی و نجوم، خورشید گرفتگی (کسوف) کامل اتفاقی است که برای هر نقطه روی زمین به طور متوسط هر ۳۷۵ سال یک بار رخ می‌دهد. به گفته ستاره‌شناسان، ساکنان زمین در مناطقی بیرون از مسیر خورشیدگرفتگی کامل، یک خورشیدگرفتگی جزئی را شاهد خواهند بود.

بنا بر اعلام ناسا، حدود ۹۹ درصد ساکنان ایالات متحده می‌توانند در این روز خورشیدگرفتگی کامل یا جزئی را ببینند اما در اروپا این منظره در بهترین حالت یک خورشیدگرفتگی جزئی در نزدیکی افق هنگام غروب خواهد بود.

در آستانه این پدیده جالب، بار دیگر این سوال مطرح می‌شود که آیا واقعا می‌توان با چشم غیرمسلح خورشیدگرفتگی را تماشا کرد؟ وب‌سایت یو‌اس‌ای‌تودی در گزارشی دقیقا همین موضوع یعنی خطرات احتمالی نگاه کردن مستقیم به خورشیدگرفتگی را بررسی کرده است.

در این گزارش، با اشاره به مواردی از آسیب به بینایی در اثر تماشای مستقیم خورشیدگرفتگی آمده است که هنگامی که کره ماه به مدت چند دقیقه به طور کامل جلو نور خورشید را می‌گیرد، تماشای خورشید بی‌خطر است اما خیره شدن مستقیم به خورشید قبل و بعد از کسوف کامل یا تماشای خورشیدگرفتگی جزئی بدون محافظت مناسب از چشم ممکن است به آسیب دائمی از جمله تاری و تغییر دید منجر شود.

در این گزارش، به یک مورد که جوانی ۲۶ ساله است اشاره شده که سال ۲۰۱۷ با مراجعه به چشم‌پزشک دریافت به شبکیه چشمش آسیب جدی وارد شده است. باید توجه داشت که تماشای خورشیدگرفتگی بدون عینک و مستقیم تنها عامل احتمالی آسیب به شبکیه چشم نیست بلکه حتی استفاده از عینک‌ها یا تجهیزات نامناسب نیز ممکن است از چشم در برابر پرتوهای مضر به‌درستی محافظت نکند و به چشم فرد آسیب برساند.

اینک در آستانه خورشید‌گرفتگی۲۰ فروردین، پزشکان و متخصصان در مورد تماشای این رویداد نجومی بدون عینک مخصوص خورشید‌گرفتگی یا با چشم غیرمسلح هشدار داده‌اند. به گفته کارشناسان، تخمین اینکه چند نفر در اثر خورشیدگرفتگی دچار آسیب چشمی می‌شوند دشوار است زیرا خیره شدن به خورشیدگرفتگی سبب نابینایی کامل نمی‌شود و افرادی هم که دچار آسیب دائمی شده‌اند، ممکن است همان موقع از آن آگاه نباشند یا آن را با پزشکان در میان نگذارند.

انجمن نجوم ایالات متحده در خورشیدگرفتگی سال ۲۰۱۷ که بر اساس نظرسنجی ناسا و دانشگاه میشیگان، ۱۵۰ میلیون مشاهده‌کننده داشت، حدود ۱۰۰ مورد آسیب چشمی ثبت کرد. در شرایطی که پیش‌بینی می‌شود خورشیدگرفتگی پیش‌ رو توجه تعداد بیشتری از مردم را به خود جلب کند، این آمار می‌تواند افزایش یابد؛ زیرا به گفته متخصصان، مردم عموما برای محافظت از چشمانشان در برابر پرتوهای فرابنفش خورشید به زدن عینک‌ آفتابی بسنده می‌کنند، در حالی که نگاه کردن مستقیم خورشیدگرفتگی حتی با عینک آفتابی می‌تواند چشم را در معرض پرتوهای خطرناکی قرار دهد که می‌توانند به سلول‌های شبکیه در پشت چشم آسیب دائمی وارد کنند.

به گفته پژوهشگران، یکی از اشتباهات رایج همین تماشای خورشیدگرفتگی با عینک‌های اشتباهی است. از این رو آن‌ها توصیه می‌کنند که خورشیدگرفتگی را ترجیحا از تلویزیون تماشا کنید. با این حال اگر مایلید خورشیدگرفتگی را مستقیم تماشا کنید و ابزار و عینک مناسب و مخصوص آن را ندارید، یک راه بسیار ساده آن انداختن تصویر خورشید روی یک صفحه کاغذ است. در این روش کافی است سوراخ کوچکی روی یک فویل آلومینیومی یا یک کارت ایجاد کنید و آن را به طرف خورشید بگیرید و یک صفحه کاغذ پشت آن قرار دهید. با جابه‌جا کردن صفحه دوم و تنظیم آن در فاصله مناسب قادر خواهید بود تصویر قرص خورشید را روی آن تماشا کنید.

باید یادآوری کنیم که خورشیدگرفتگی کامل روز ۲۰ فروردین در ایران قابل مشاهده نخواهد بود و تنها در ایالات متحده آمریکا و در بخش‌هایی از کانادا، گرفتگی کامل رخ می‌دهد و در مناطق دیگر از جمله اقیانوس‌ اطلس و اقیانوس آرام گرفتگی جزئی را شاهد خواهیم بود.