دولت موقت پاکستان ماه گذشته اجازه ساخت ۸۰ کیلومتر نخست از پروژه خط لوله گاز ایران‌ـ‌پاکستان را صادر کرد. مقام‌های پاکستانی پیش‌بینی می‌کنند که روند احداث این خط لوله در خاک پاکستان در هفته‌های آتی آغاز شود.

به نوشته نشریه دیپلمات، این اقدام پاکستان پس از آن صورت می‌گیرد که جمهوری اسلامی تهدید کرد از پاکستان به‌دلیل تکمیل نکردن پروژه طبق برنامه، به دادگاه بین‌المللی شکایت خواهد کرد. اسلام‌آباد زیر فشار تهران قرار داشته است تا احداث خط لوله تا مرز پاکستان را به پایان برساند زیرا ایران بیش از یک دهه قبل ساخت خط لوله در سمت خود را به اتمام رسانده بود.

ایران و پاکستان در ژوئن ۲۰۰۹ برای احداث این خط لوله گاز به توافق رسیدند. گرچه تهران ساخت ۹۰۰ کیلومتر خط لوله در خاک ایران را در سال ۲۰۱۱ به پایان رساند، کار ساخت خط لوله در مرز پاکستان تاکنون آغاز نشده بود.

گزارش‌ها حاکی از آن است که در تازه‌ترین توافق، ایران به پاکستان تا سپتامبر ۲۰۲۴ فرصت داده است پروژه را تکمیل کند و مشمول پرداخت حدود ۱۸ میلیارد دلار جریمه نشود.

پاکستان همواره گفته است قصد دارد احداث خط لوله مشترک با ایران را آغاز کند؛ اما این خطر وجود دارد که با مجازات نقض تحریم‌های آمریکا علیه جمهوری اسلامی مواجه شود که هرگونه صادرات انرژی ایران به پاکستان و سایر کشورهای همسایه را محدود می‌کند.

دیپلمات در ادامه می‌نویسد با وجود این، پاکستان به‌جای اینکه به جمهوری اسلامی بگوید قادر به احداث خط لوله نیست، در پی راه‌هایی است که از تحریم‌های آمریکا معاف شود. با توجه به سخنان اخیر مصدق مالک، وزیر نفت پاکستان، به نظر می‌رسد اسلام‌آباد قصد دارد به‌صورت رسمی با دولت آمریکا تماس بگیرد و درخواست کند پروژه خط لوله گاز ایران‌ـ‌پاکستان از تحریم‌ها معاف شود.

با وجود این، وزارت خارجه پاکستان اعلام کرده است که این کشور برای احداث سهمش از این خط لوله، نیازمند معافیت از تحریم‌های آمریکا نیست. ممتاز زهرا بلوچ، سخنگوی وزارت خارجه پاکستان، گفت: «این بخشی از خط لوله‌ای است که در خاک پاکستان ساخته می‌شود. پس، فکر نمی‌کنیم در این مرحله جایی برای هرگونه بحث یا دریافت معافیت از طرف ثالث وجود داشته باشد.»

 به نوشته دیپلمات، رویکرد پاکستان به این موضوع حاکی از دو مسئله است. از یک سو، به نظر می‌رسد اسلام‌آباد می‌خواهد این پیام را به تهران منتقل کند که در مورد احداث خط لوله جدی است، و از سوی دیگر، با آغاز نکردن پروژه به آمریکا می‌گوید که برنامه تحریمی این کشور علیه تهران را رعایت می‌کند.

به‌رغم تاکید وزارت خارجه بر اینکه پاکستان به اجازه آمریکا نیاز ندارد، بعید است این کشور بدون موافقت واشینگتن خط لوله را احداث کند. در حال حاضر، پاکستان به‌دلیل وضعیت اقتصادی بی‌ثبات و نیاز فوری‌اش به دریافت وام خارجی، به آمریکا بسیار بیشتر از ایران نیازمند است.

نشریه دیپلمات معتقد است پاکستان ساخت خط لوله گاز مشترک با ایران را فقط به این دلیل آغاز نمی‌کند که می‌خواهد از پرداخت جریمه‌ به ایران اجتناب کند. در ۱۰ سال گذشته، این کشور با چشم‌انداز جریمه مواجه بوده است، اما کار احداث خط لوله را آغاز نکرد. بسیاری از سیاست‌گذاران پاکستان اطمینان دارند که این کشور در هر دادگاه بین‌المللی، با این استدلال که تحریم‌ها مانع اصلی بوده است، قادر به دفاع از خود خواهد بود. در صورتی که تهران تصمیم بگیرد موضوع را به دادگاهی بین‌المللی ببرد، پاکستان برای اجتناب از هرگونه جریمه و مجازاتی، شاید حتی روی حمایت واشینگتن حساب باز کند.

سوال مهم این است که پاکستان قصد دارد چگونه آمریکا را ترغیب کند تا احداث این خط لوله گاز را از تحریم‌ها معاف کند. به نظر نمی‌رسد پاکستان برای مذاکره با آمریکا گزینه‌های زیادی داشته باشد و در حال حاضر، نفوذ چندانی روی واشینگتن ندارد.

در جلسه استماع هفته گذشته کنگره، دونالد لو، معاون وزیر خارجه در امور جنوب و مرکز آسیا، گفت وزارت خارجه پروژه خط لوله میان ایران و پاکستان را زیر نظر دارد. او در ادامه افزود: «ما از جانب دولت پاکستان هیچ‌گونه ابراز تمایل و تقاضایی برای معافیت از تحریم‌های آمریکا دریافت نکرده‌ایم که بی‌تردید چنین پروژه‌ای مشمول تحریم می‌شود.»

او همچنین با اشاره به اینکه تهیه بودجه این پروژه برای پاکستان دشوار خواهد بود، گفت: «فکر نمی‌کنم وام‌دهندگان بین‌المللی زیادی به تامین بودجه چنین اقدامی علاقه‌مند باشند.»

نشریه دیپلمات در پایان می‌نویسد روشن است که آمریکا با اقدام پاکستان به احداث خط لوله مخالف است، اما باید منتظر ماند و دید آیا اسلام‌آباد از طریق چانه‌زنی و سایر کانال‌ها می‌تواند واشنگتن را به اعطای معافیت ترغیب کند. در هر صورت، پاکستان کار دشواری در پیش دارد که از جریمه‌های ایران در امان بماند و آمریکا را مجاب کند که این پروژه به‌نفع همه است.