مرگ ناگهانی الکسی ناوالنی، رهبر مخالفان ولادیمیر پوتین، در زندان در فوریه سال جاری موج جدیدی از تحریم‌های اقتصادی علیه روسیه، توقف مذاکرات تبادل زندانی میان روسیه و غرب، و نابسامانی اپوزیسیون محدود روسیه را در پی داشت.

به‌رغم گمانه‌زنی‌ها در مورد مرگ ناوالنی، وال‌استریت ژورنال در گزارشی می‌نویسد یافته‌های جدید سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا نشان می‌دهد شاید مرگ ناوالنی برنامه‌ریزی ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، نبوده باشد.

به گزارش وال‌استریت ژورنال، به نقل از منابع آگاه، سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا به این نتیجه رسیده‌اند که احتمالا پوتین دستور نداده بود ناوالنی در زندان کشته شود، موضوعی که معمای مرگ او را پیچیده‌تر می‌کند.

این ارزیابی مسئولیت پوتین در مرگ پوتین را انکار نمی‌کند، بلکه می‌گوید او احتمالا آن لحظه دستور مرگ او را نداده بود. این یافته‌ها به‌طور عمومی در جامعه اطلاعاتی پذیرفته شده و چند سازمان‌ــ از جمله سی‌آی‌ای، دفتر مدیر اطلاعات ملی، و واحد اطلاعاتی وزارت خارجه‌ــ  آن را منتشر کرده‌اند.

دیدگاه آمریکا به اطلاع برخی سازمان‌های اطلاعاتی اروپایی رسانده شده است. به گفته ماموران امنیتی چند کشور اروپایی، برخی کشورها همچنان سوءظن دارند که پوتین در مرگ ناوالنی نقش مستقیم داشته است. آن‌ها معتقدند در سیستمی بسته مانند روسیه تحت کنترل پوتین، جای تردید دارد بدون اطلاع رئیس‌جمهوری آسیبی به ناوالنی رسیده باشد.

با توجه به سال‌ها آزار و تعقیب ناوالنی از جمله ترور ناموفق سال ۲۰۲۰ و محکومیتش به زندان، رئیس‌جمهوری آمریکا و رهبران سایر کشورهای جهان در نهایت پوتین را مسئول دانسته‌اند. اما اکنون آمریکا معتقد است زمان‌بندی مرگ او برنامه‌ریزی پوتین نبوده است.

متحدان ناوالنی اصرار دارند که مرگ او با برنامه‌ریزی و هماهنگی کرملین بوده است. لیونید ولکوف، متحد دیرینه ناوالنی، در بیانیه‌ای ارزیابی جامعه اطلاعاتی آمریکا را رد کرد و «ساده‌لوحانه» خواند.

بررسی آمریکا بر اساس مجموعه‌ای از داده‌ها است، از جمله اطلاعات محرمانه و تحلیل واقعیت‌های عمومی مانند زمان‌بندی مرگ ناوالنی و اثری که بر انتخاب مجدد پوتین می‌گذاشت.

منابع آگاه که با وال‌استریت ژورنال صحبت کرده‌اند مشخص نکرده‌اند که دولت آمریکا نحوه مرگ ناوالنی را بررسی کرده است و توضیحی برای علت مرگ او دارد یا خیر. به این ترتیب، ممکن است شرایط مرگ او هرگز کاملا روشن نشود.  

بررسی‌های اطلاعاتی اغلب بر اساس کنار هم گذاشتن اطلاعات جسته‌و‌گریخته صورت می‌گیرد و بر مجموعه‌ای از جزئیات محرمانه و عمومی و جریان‌های داده متکی است.

بنیاد ضدفساد، که ناوالنی بنیان نهاده بود، می‌گوید ناوالنی پس از آن کشته شد که پوتین از احتمال آزادی او در جریان تبادل زندانی با غرب مطلع شد. پوتین در اظهارنظری در ماه مارس گفت او چند روز پیش از مرگ ناوالنی، با مبادله او با روس‌های زندانی در غرب موافقت کرده بود و تنها شرط این بود که ناوالنی هرگز به روسیه بازنگردد.

ناوالنی که هنگام مرگ ۴۷ سال سن داشت از سال ۲۰۲۱ در زندان به سر می‌برد و چهره اصلی مقاومت مقابل آنچه به گفته او و حامیانش، «اقتدارگرایی و فساد روزافزون» حکومت پوتین بود محسوب می‌شد. او به اتهام‌های به گفته او و حامیانش «ساختگی»، به بیش از ۳۰ سال زندان محکوم شده بود.