اجلاس سران گروه ۲۰، «G20» که در حال حاضر در عربستان سعودی برگزار می‌شود، حائز اهمیت فراوان است و مقامات عربستان سعودی برای فراهم کردن زمینه اجرای آن در این وضعیت دشوار و بی‌سابقه، ماه‌ها تلاش و بذل مساعی کرده‌اند. همزمانی این نشست با شیوع شتابان بیماری همه‌گیر کرونا که سراسر جهان را به چالش کشیده و همه قوانین زندگی اجتماعی، سیاسی و بهداشتی بشری را زیر و رو کرده است، بر اهمیت این اجلاس می‌افزاید. علاوه بر آن، عربستان سعودی این اجلاس را برای نخستین بار در جهان عرب در حالی میزبانی می‌کند که ایالات متحده انتخابات چالش برانگیزی را پشت سر گذاشته و جهان دچار شدیدترین رکود اقتصادی شده است که در طول چندین دهه گذشته بی‌سابقه بوده است.

این اجلاس دو روزه که ریاست آن را خادم حرمین شریفین، ملک سلمان بن عبدالعزیز، پادشاه عربستان سعودی، بر عهده دارد، به دلیل همه‌گیری بیماری کرونا در فضای مجازی برگزار می‌شود.

البته گروه ۲۰، به دلیل آن که شامل رهبران بزرگترین و قدرتمند‌ترین کشورهای جهان است و بیش از ۸۰ درصد از تولید اقتصاد جهانی به کشورهای عضو این گروه تعلق می‌گیرد، و افزون بر آن حدود دو سوم جمعیت جهان در این کشورها زندگی می‌کنند و سه چهارم حجم تجارت جهانی را به خود اختصاص می‌دهند، دارای اهمیت بسیاری است.

تردیدی نیست که اجلاس سالانه نشست گروه ۲۰، به عنوان برجسته‌ترین و مهمترین رخداد اقتصادی جهان به شمار می‌رود، زیرا در این اجلاس رهبرانی از تمام قاره‌های جهان به نمایندگی از کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه حضور دارند و عمده‌ترین مسايل مالی، اجتماعی و اقتصادی را مورد بحث و بررسی قرار می‌دهند.

این مجمع جهانی علاوه بر اتحادیه اروپا، ۱۹ کشور از بزرگترین اقتصادهای جهان را گرد هم آورده است. کشورهای عضو در تمام قاره‌های جهان توزیع شده‌اند و شامل چین، هند، اندونزی، ژاپن، کره جنوبی، عربستان سعودی، آفریقای جنوبی، آرژانتین، برزیل، بریتانیا، فرانسه، ایتالیا، آلمان، روسیه، ترکیه، ایالات متحده آمریکا، کانادا، مکزیک، و استرالیا هستند.

ریاست این گروه را کشورهای عضو به صورت چرخشی بر عهده می‌گیرند، تصمیمات به اتفاق آرا اتخاذ می‌شود، و اجرای بیانیه‌های آن کاملاً به اراده سیاسی هر کشور بستگی دارد.

گروه ۲۰، در جریان بحران مالی جهانی در سال‌های ۲۰۰۸ و ۲۰۰۹ تأسیس شد؛ درست هنگامی که برای همه مشخص شد که گروه هفت «G7» که متشکل از کشورهای ایالات متحده، کانادا، فرانسه، بریتانیا، ایتالیا، ژاپن و آلمان بود، دربرگیرنده سایر تصمیم‌گیرندگان اقتصادی نیست تا بتواند به شرایط اضطراری جهانی به سرعت رسیدگی کند.  نخستین دستاورد گروه ۲۰، تکمیل تلاش هماهنگ برای محرک‌های مالی در سال ۲۰۰۹ در نشست لندن بود؛ زمانی که بریتانیا ریاست این مجمع جهانی را بر عهده داشت. گروه ۲۰ تصمیم گرفت حدود ۴ تریلیون دلار را همزمان به اقتصاد خود تزریق کند و کشورهای عضو، تعهد به عدم ایجاد موانع تجاری جدید کردند و متعهد به اصلاح سیستم مالی بین‌المللی شدند.

هرچند این گروه از زمان تأسیس، به طور عمده بر هماهنگی اقتصادی میان کشورهای عضو تمرکز داشته است، اما در برخی از موارد به مسایل ژئوپلتیک اضطراری مانند مسئله آتش‌بس در سوریه که در اجلاس ۲۰۱۷ در آلمان در مورد آن بحث و بررسی صورت گرفت، نیز می‌پردازد.

عربستان سعودی ریاست پانزدهمین دور نشست گروه ۲۰ را که در فضای مجازی برگزاری می‌شود، بر عهده دارد. این نشست که با شعار «تحقق فرصت‌های قرن بیست و یکم برای همه» برگزار می‌شود، روی سه محور عمده بحث می‌کند. 

محور اول، توانمند‌سازی افراد جامعه از طریق ایجاد شرایط مناسب برای همه، به ویژه برای بانوان و جوانان است تا زمینه کار و زندگی مرفه برای آنها فراهم شود. 

محور دوم، حفاظت از محیط زیست و تغییرات اقلیمی، با ترویج تلاش‌های مشترک برای محافظت از منابع جهانی است. 

محور سوم، ایجاد مرزهای جدید با اتخاذ استراتژی‌های جسورانه بلند‌مدت به منظور دستیابی همه کشورها به مزایای نوآوری‌ها و پیشرفت‌های فناوری در جهان است.

عربستان سعودی از زمان تصدی ریاست گروه ۲۰، دست به اقدامات و ابتکارات متعددی زده است. نخستین مورد آن، درخواست برگزاری جلسه اضطراری در ماه مارس گذشته برای تدوین برنامه‌های فوری با هدف آمادگی برای واکنش سریع برای مقابله با بحران شیوع ویروس کرونا بود. علاوه برآن، عربستان سعودی تلاش‌های بسیاری را برای تعلیق بدهی کشورهای فقیر انجام داد.

در همین حال، کارشناسان انتظار دارند که عربستان سعودی علاوه بر راه‌اندازی پروژه‌های متعدد در شماری از کشورهای عربی و اسلامی، به منظور دستیابی به چشم‌انداز محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی، پروژه‌هایی را برای تقویت نقش زنان و جوانان در کشور راه‌اندازی کند. علاوه بر آن، انتظار می‌رود که عربستان سعودی ابتکاری را برای کمک به کشورهای فقیر ارائه کند. همچنین پیش‌بینی می‌شود که عربستان سعودی به موضوعات مربوط به عراق، سوریه و یمن توجه جدی معطوف کند و خواستار نظارت بین‌المللی بر پرونده‌های کشورهای یادشده شود. 

از سوی دیگر، انتظار می‌رود که نشست رهبران گروه ۲۰، که به مدت دو روز ادامه دارد، برنامه فراگیر و پایداری نیز برای از عبور از بحران کرونا پایه‌‌گذاری کند. در همین راستا، دکتر مجید بن عبدالله القصبی، وزیر بازرگانی و سرپرست وزارت اطلاع‌رسانی عربستان سعودی، اظهار داشت که اجلاس گروه ۲۰، به دلیل همه‌گیری کرونا، تبدیل به جلسه‌ای شده است که از تمام کشورها نمایندگی می‌کند. وی ضمن صحبت در یک کنفرانس مطبوعاتی، گفت: «همه جهان در انتظار نتایج مسایل مورد بحث در این نشست هستند و می‌خواهند بدانند که چه زمانی چرخ اقتصاد جهانی بار دیگر شروع به حرکت می‌کند.»

البته گروه ۲۰ می‌تواند با ترویج سیاست‌های توسعه و هماهنگی اقدامات مشترک، نقش مؤثری در رشد اقتصاد و توسعه جهانی ایفا کند؛ به ویژه این ‌که این مجمع جهانی، نیمی از فقیران جهان را در خود جای داده و اقتصادهای پیشرفته و نوظهور را گرد هم آورده است، و افزون بر آن‌، زمینه انسجام سیاست‌ها و ابزارهای عملی برای حمایت از رشد و توسعه در چارچوب آن فراهم است. این اقدام، به اعضای گروه ۲۰ کمک می‌کند تا همکاری‌های خود را با کشورهای در حال توسعه به گونه بهتری ارائه کنند. علاوه بر آن‌، این روند می‌تواند منجر به تقویت تلاش‌های توسعه در دستور کار بین‌المللی شود.

همچنین، انتظار می‌رود که نشست پایانی این اجلاس، شاهد تصمیم‌گیری‌های عمده و سرنوشت‌سازی باشد و کشورهای عضو را به تعهدات قبلی، به‌ویژه در مورد بدهی، حفظ مشاغل، و تلاش برای کاهش پیامدهای بیماری کرونا در بازارها که پایبندی خود را به آنها اعلام کرده بودند، ملزم کند.

تردیدی نیست که وضعیت چالش برانگیز و شرایط «فورس ماژور»ی که این اجلاس در آن برگزار می‌شود و چالش‌هایی که با آن روبه‌رو است، این نشست را به تمام معنا حائز اهمیتی استثنایی می‌کند، اما آنچه در این میان مایه امیدواری می‌شود، تقویت همکاری‌های بین‌المللی، اتخاذ اقدامات مشترک، و ادامه تلاش‌های انجام شده برای عبور از بحران کرونا است.