چند روز پیش، فیصل بن فرحان، وزیر امور خارجه عربستان سعودی اظهار داشت که کشورش باید در هر مذاکره احتمالی میان دولت آمریكا و ایران در مورد توافق هسته‌ای جدید مشارکت داشته باشد، تا بتواند در هرگونه همکاری منطقه‌ای با ایران نقش ایفا کند، زیرا عربستان سعودی در تلاش است در مورد توافق جدید احتمالی با دولت ایالات متحده مشارکت داشته باشد که هدف از آن تنها محدود کردن فعالیت‌های هسته‌ای ایران نباشد بلکه به فعالیت‌های منطقه‌ای ایران نیز رسیدگی کند.

وزیر امورخارجه عربستان سعودی گفت که چنین توافقی می‌تواند عنوان برجام پلاس پلاس (++JCPOA)، جایگزین برجام کنونی شود که در سال ۲۰۱۵، میان ایران و قدرت‌های غربی به هدف محدود کردن جاه‌طلبی‌های هسته‌ای ایران در ازای لغو تحریم‌ها به امضا رسید. وی افزود: توافق جدید می‌تواند ابعاد فراتری داشته باشد و دربر گیرنده مسائل مهمی دیگری همچون ممانعت تهران از مسلح کردن شبه‌نظامیان از جمله گروه حوثی در یمن و گروه‌های مسلح وفادار به ایران در عراق، سوریه و لبنان باشد. علاوه بر آن، توافق جدید بایستی به چالش برنامه موشک‌های بالستیک ایران و سایر سلاح‌های که برای ایجاد آشفتگی و هرج و مرج در منطقه به کار گرفته می‌شود، بپردازد.

اکنون این پرسش مطرح می‌شود که چرا باید عربستان سعودی در هرگونه مذاکره میان واشنگتن و تهران در مورد برنامه هسته‌ای ایران مشارکت داشته باشد؟

البته پاسخ این پرسش در ماهیت و ساختار خاورمیانه به عنوان یک نظام منطقه‌ای، به ویژه منطقه خلیج فارس که به عنوان یک مجموعه منشعب شده از آن به شمار می‌رود، نهفته است.

در واقع، امنیت منطقه خلیج فارس، متأثر از رفتار و اقدامات قدرت‌های تشکیل دهنده آن، از جمله ایران است، بنابراین، پیامدهای هرگونه اقدام ایران در حوزه خلیج فارس یا منطقه خاورمیانه، می‌تواند بر اوضاع امنیتی سراسر منطقه و کشورهای همسایه تأثیرگذاری داشته باشد. از همین‌رو، لازم است کشورهای منطقه در هر تلاش و سازوکاری که هدف از آن، پایان دادن به تهدیدهای ایران که امنیت و منافع سایر کشورهای خاورمیانه را در خطر می‌اندازد، باشد، نقش اساسی داشته باشند و به عنوان بخشی از توافق‌نامه‌ها محسوب شوند. به ویژه این‌که تمام کشورهای غربی و حتی کشورهای حاشیه خلیج فارس که از اقدامات ایران نگرانی دارند، بدین باورند که رسیدگی به پرونده‌های مربوط به ایران باید در چارچوب یک توافق همه‌جانبه و فراگیر صورت گیرد.

شکی نیست که سازش با ایران، در محدوده یک توافقی برای حل چالش برنامه هسته‌ای ایران در برابر ادغام آن کشور با جامعه جهانی از نظر اقتصادی و سیاسی خلاصه نمی‌شود و برای حل و فصل نهایی این بحران، باید کشورهای حوزه خلیج فارس و خاورمیانه که ثبات و امنیت آنها به رفتارهای ایران در منطقه بستگی دارد، به چنان توافق جامع امنیتی برسند که ثبات و امنیت سراسر منطقه را تضمین کند. این امر برای کشورهای منطقه حائز اهمیت فراوان است، زیرا در صورت رسیدن به توافق جدیدی که ایران را از انزوای بین‌المللی بیرون کند، ایران برای حل بحران اقتصادی که در سال‌های اخیر آن را به شدت دچار چالش کرده است، در صدد توسعه همکاری‌های اقتصادی با کشورهای حاشیه خلیج فارس می‌شود تا خود را از انزوای منطقه‌ای نیز بیرون کند. بنابراین، باید هر توافق جدیدی در چارچوب حل مسائل بسیاری انجام شود تا زمینه دسترسی به پروژه امینتی فراگیری را میان ایران و کشورهای عربی حوزه خلیج فارس فراهم کند.

این توافق فراگیر باید افزون بر پرونده هسته‌ای ایران و تلاش‌های تهران برای دستیابی به سلاح‌های کشتار جمعی، شامل مسائل مهم دیگری همچون اصرار آن کشور به ایجاد بی‌ثباتی در منطقه، ادامه سیاست صدور انقلاب، مساعی ایران برای چیرگی بر گستره خلیج فارس به عنوان تنها قدرت غالب، جلوگیری از مداخله در درگیری‌های کشورهای عربی، محدود کردن استفاده از گروه‌های وابسته به ایران در تنش‌های منطقه‌ای و احترام به قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد در قبال درگیری‌های که کشورهای منطقه دچار آن‌ها می‌شوند، باشد. در نتیجه، ایران باید از حمایت مالی و نظامی متحدانش اعم از نظام‌های سیاسی و گروه‌های مسلح دست بردارد، در غیر این‌صورت منتظر اعمال تحریم‌ها علیه خود باشد.

ایران پیوسته به متحدانش در منطقه از جمله رژیم بشار اسد در سوریه، سازمان حزب‌الله در لبنان، جنبش حماس در فلسطین، جنبش انصار‌الله در یمن و شبه‌نظامیان شیعه در عراق آموزش نظامی و اسلحه می‌دهد و مشاوران نظامی خود را برای ارائه همکاری به آنها، اعزام می‌کند. از همین‌رو، تهران باید این حقیقت را درک کند که شماری از کشورهای منطقه مانند عربستان سعودی و برخی دیگر از کشورهای حاشیه خلیج فارس که در همسایگی ایران واقع شده اند، به دنبال حفظ توازن منطقه‌ای در خاورمیانه هستند و هرگز اجازه نمی‌دهند که ایران این توازن را برهم زند و تردیدی نیست که قدرت‌ها منطقه‌ای تنها در چارچوب همین شرایط می‌توانند اقدامات و رفتارهای ایران را بپذیرند.

البته عامل دیگری که اهمیت لزوم دستیابی به چنین توافق فراگیری را افزایش می‌دهد، این است که با درنظرداشت احتمال ظهور شخصیت انقلابی به عنوان رهبر جدید جمهوری اسلامی در ایران، پیروزی نامزد سپاه پاسداران در انتخابات ریاست جمهوری پیش‌رو، یا در بهترین شرایط ممکن، رسیدن نامزد جناح اصولگرا به مقام ریاست جمهوری، صحنه سیاسی ایران دچار پیچیدگی‌های بیشتری شده و تعامل با تهران عملا دشوارتر می‌شود.