بهترین مشاور الکسی ناوالنی در زمینه بازگشت به روسیه یا بیرون ماندن از آن، ولادیمیر اشورکوف، مشاور قدیمی اوست.

این سرمایه‌گذار خود در سال ۲۰۱۴، پس از اشاره‌های متعدد به احتمال دستگیری او توسط کرملین، به لندن گریخت. دلیل دستگیری‌اش هم برگزاری مراسم جمع‌آوری کمک‌های مالی برای شرکت آقای ناوالنی در انتخابات شهرداری مسکو در سال گذشته بود.

پس از چهار ماه تعبید اجباری در آلمان، آقای ناوالنی نیز با پرسش مشابهی روبه‌رو شده است: خطر دستگیری یا بدتر از آن در روسیه را به جان بخرد، یا از زندگی آرام و راحت در اروپا لذت ببرد. موضوع جالب این است که منتقد رک‌گوی پوتین، گزینه اول را انتخاب کرده است.

آقای اشورکوف گفت که او ابتدا می‌خواسته به متحد خود گزینه‌هایی بدون خطر بازگشت به روسیه پیشنهاد کند. اما خیلی زود دریافته است که حتی گفتنش هم کاملاً بی‌فایده است.

او به ایندیپندنت گفت، «کار بیهوده‌ای بود. با توجه به شخصیت الکسی و استراتژی سیاسی‌اش، کاملاً مشخص بود که باید برگردد. و دارد برمی‌گردد.»

آقای ناوالنی یک‌شنبه شب برای اولین بار بعد از مسموم شدن با سم حامل عامل عصبی نوویچیک، در ماه اوت پا در خاک کشور می‌گذارد.

نزدیک به یک هفته است که دولت روسیه با بی‌قراری در انتظار اوست. هوادارانش منتظر بازگشت یک رهبر به خانه هستند، خبرنگار‌ان در انتظار بازگشت فعال سیاسی هستند که بنیان سیاسی روسیه را متزلزل خواهد کرد، و ماموران اجرای قانون هم منتظر ظهور مردی هستند که از الان به او برچسب «مجرم» زده‌اند.

دستگاه دولت از همین الان نبرد را آغاز کرده است. دو سازمان دولتی اشاراتی به قصد دستگیری او به محض پیاده شدن از هواپیما کرده‌اند. کارشناسان حقوقی معتقدند که حداقل یکی از این تلاش‌ها می‌تواند او را به دادگاه‌های بدنام روسیه بکشاند؛ امری که طبق یک برآورد، راه را برای سه سال‌ و نیم محکومیت زندان باز می‌کند.

اما به گفته لئونید گزمان، رهبر اپوزیسیون و مفسر، اصلاً نمی‌شود پیش‌بینی کرد کرملین روز یک‌شنبه چه کار خواهد کرد.

او می‌گوید: «ما در یک کشور استبدادی مطلقه زندگی می‌کنیم که قانون یا حس مشترک در آن معنایی ندارد. تنها احساسات درونی یک فرد، ولادیمیر پوتین، وجود دارد و چیزی نمی‌تواند آن را تغییر دهد. امیدواریم که قصد ندارند هواپیما را بزنند، اما هر چیز دیگری ممکن است.»

مقامات تصمیمات سختی باید بگیرند. آیا باید به هواپیمای او اجازه فرود در مسکو را بدهند؟ یا، به گفته یکی از مفسران، باید دستور دهند در یکی از گولاگ‌های قدیم فرود آید تا «نیازی به فرود دوم نباشد.» اگر در فرودگاه ونوکووی مسکو فرود بیاید، آیا باید به سمت یک ترمینال خلوت و دور از جمعیت هدایت شود؟ یا بهتر است آقای ناوالنی را موقع عبور از پلیس مرزی بی‌سر‌و‌صدا دستگیر کرده و برای «مصاحبه» ببرند.» 

قطعاً بعید به نظر می‌رسد که قربانی نجات‌یافته عامل نووچیک، بتواند به آغوش گرم مطبوعات بازگردد. تاتیانا ستانووایا، رئیس آژانس مشاوره سیاسی آر:پولیتیک، به روزنامه ایندیپندنت گفت که سازمان اطلاعاتی کشور، اف‌اس‌ب، زیادی در قضیه دست دارد.

او می‌گوید، «ناوالنی دیگر تنها یک مخالف نیست، بلکه دشمنی است که باید از بین برده شود.» خانم ستانووایا شرایط را مانند «دو قطاری که به قصد تصادم به سمت هم حرکت می‌کنند و احتمالاً قربانیان زیادی خواهند داشت» توصیف کرد و گفت که دستگیر نکردن رهبر اپوزیسیون می‌تواند به پای ضعف دولت گذاشته شود، و پذیرفتنی نخواهد بود. «حال بزرگترین مشکل، نحوه ممانعت از یک نمایش سیاسی در فرودگاه است.»

آقای ناوالنی از یک لحاظ نفع زیادی از ماجرای یک‌شنبه نمی‌برد. او در نهایت در ارتباط با یکی از چهار پرونده کیفری سوال‌برانگیزی که علیه وی مطرح شده است، به زندان خواهد افتاد. احتمال دیگر این است که خبرنگاران اجازه دیدن لحظه دستگیری او را نخواهند داشت. مقامات فرودگاه از الان به بهانه همه‌گیری، ورود خبرنگاران را به سالن فرودگاه ممنوع کرده‌اند. با اعلام ممنوعیت تظاهرات از سوی دادستان هم لابد تعداد زیادی از هوادارانش دستگیر خواهند شد.

حتی مشخص نیست که حبس احتمالی آقای ناوالنی به تظاهرات بزرگ دیگری منجر خواهد شد یا نه. خبر مسمومیت او با سم حاوی عامل عصبی، خشم آشکار مردم را بر نینگیخت. حتی گروه‌های مخالف هم نسبت به این سیاست‌مدار خود‌شیفته نظر‌های متفاوتی داشتند.

اما تصمیم آقای ناوالنی به بازگشت، قطعاً برای کرملین خطر‌آفرین است. آخرین تلاش برای زندانی کردن او در سال ۲۰۱۳ به تظاهرات خیابانی گسترده و عقب‌نشینی فوری و شرم‌آور از آن تصمیم منجر شد. آقای ناوالنی سپس با قطار از دادگاه منطقه‌ای به مسکو بازگشت و مورد استقبال صد‌ها نفر از هواداران خود قرار گرفت. ظهور دوباره او سؤالاتی متفاوت، اما قطعاً به همان اندازه مهم به وجود می‌آورد.

به گفته ولادیمیر اشورکوف، واکنش «بی‌تفاوت» آقای ناوالنی به تجربه نزدیک به مرگش، برای همه اطرافیان او مثال‌زدنی شد.

او گفت، «می‌توانیم از او درس بگیریم و سعی کنیم مثل او باشیم، چون همه می‌دانیم که این نبرد در نهایت با نیروی ذهن مردم پیروز خواهد شد. اما این موضوع جلو نگرانی‌‌های ما را نمی‌گیرد.»