بعدازظهر یک روز گرم بهاری، مرد کاشی، برای پیدا کردن مینی‌بوس‌های قمصر به ما فقط یک نشانی داد: «همان‌که به جای گازوییل، بوی گل می‌دهد»

این نشانی در هر جای دیگری که دنبال گلاب و گل می‌گشتم به کارم آمد. در طول روز در مزارع گل محمدی کسی را نخواهید دید، چون کار جمع‌آوری گل از سپیده صبح شروع می‌شود و باید قبل از بالا آمدن خورشید و گرم شدن گلبرگ‌ها تمام‌شده و گل‌های جمع‌آوری‌شده بلافاصله راهی کارگاه گلاب‌گیری شود.

سال‌ها از زمانی که برای دیدن کارگاه گلاب‌گیری به قمصر رفتم می‌گذرد و آن روستای حاشیه کویر اکنون برای خودش شهر پررونقی شده است، همه هم از برکت گلاب!

خانواده «رُز داماسک» که در ایران به نام گل محمدی شناخته می‌شود بیش از ۲۰۰ عضو دارد. اگر چه معروف‌ترین محصول این گل، گلاب است اما روغن آن‌هم شهرتی جهانی دارد. در کنار روغن بهارنارنج، روغن گل سرخ از گران‌ترین مایعات جهان است و با رنگ زرد روشنی که دارد، طلای مایع نامیده می‌شود. متوسط قیمت روغن گل سرخ هفت هزار دلار برای یک لیتر است، یعنی دو برابر قیمت روغن بهارنارنج برای هر ۱۰ میلی‌لیتر آن تقریباً بیست هزار شکوفه گل لازم است.

گلاب بسته به نوع گل و تعداد دفعاتی که جوشانده و تقطیر شود غلظت‌های متفاوتی دارد اما معمولاً برای مصرف خوراکی باید آن را رقیق کرد. می‌شود از هر کیلوگرم شکوفه، یک لیتر گلاب گرفت البته این مقدار با توجه به نوع گل و نحوه گلاب‌گیری در کشورهای مختلف بالا و پایین می‌شود.

شکوفه‌های خشک‌شده این گل هم طرفداران خودش را دارد. از آن برای تزئین کیک و شیرینی استفاده می‌کنند همین‌طور می‌شود آن را همراه با دیگر گیاهان، چای و یا به‌تنهایی دم کرد و نوشید.

گل محمدی بوته چندساله سرسختی دارد که با آب‌وهوای کوهستانی کویری خوب کنار می‌آید. این خاصیتش باعث شده محصول محبوبی برای مناطقی با این نوع آب‌وهوا باشد. از افغانستان تا مراکش، بوته‌های گل محمدی هر سال دو بار در بهار و پاییز گل می‌دهند و محصولشان در طیف وسیعی از محصولات آرایشی و بهداشتی گرفته تا دارو و صنایع غذایی کاربرد دارد.

شیوه‌های کشت سنتی گل سرخ در ایران هماهنگ با اقلیم کویری بوده است. در زمانی که تغییرات آب و هوایی زندگی را برای بسیاری از کشاورزان در خاورمیانه سخت کرده است، می‌توان امیدوار بود محصولاتی مانند زعفران و گل محمدی بتوانند کمکی به اقتصاد این مناطق باشند. در افغانستان می‌شود از آن به عنوان جایگزین خشخاش استفاده کرد و طیف وسیعی از مشاغل را در اطراف آن به وجود آورد.

اگر بخواهیم ماه رمضان را در کشورهای اسلامی با یک بو توصیف کنیم، بدون شک مقام اول به گلاب یا عرق گل محمدی می‌رسد. در مراسم شستشوی کعبه، مشهورترین و مهمترین نماد اسلام در جهان از گلاب رقیق شده با آب زمزم استفاده می‌شود.

عربستان سعودی در کنار ایران، ترکیه و بلغارستان یکی از تولیدکنندگان عمده گل محمدی است. هر بهار، بوته‌ها در شهر طائف عربستان گل می‌دهند. از گلاب آن‌ها برای شستشوی دیوارهای خارجی کعبه استفاده می‌شود. گفته می‌شود در گذشته ایران گلاب مورداستفاده در مراسم شستشو را به حرمین شریفین هدیه می‌داد اما در حال حاضر از گلاب باغ‌های طائف استفاده می‌شود. آخرین بار ۱۵ محرم امسال دیوارهای کعبه با مخلوطی از آب زمزم و گلاب شسته شد. دیوارهای داخلی هم با پارچه‌ای آغشته به روغن گل محمدی جلا داده شدند.

شاید در آینده‌ای نزدیک با گرم شدن روابط ایران و عربستان، نه‌تنها دوباره دیوارهای کعبه بوی خوش گلاب ایرانی بگیرد، بلکه با نیاز هر دو کشور به رهایی از اقتصاد نفتی، با اشتراک تجربه‌های مشترک، ایران و عربستان بتوانند صنایع مربوط به گل محمدی و گلاب و روغن‌گیری را در دو کشور توسعه دهند و شاهد رفت‌وآمد کشاورزان طائفی و قمصری به مزارع همدیگر باشیم.