کمتر از چهار هفته مانده به انتخابات ریاست‌جمهوری موضوع میزان احتمالی مشارکت در انتخابات هر روز به صورت جدی‌تری در فضای سیاسی ایران مطرح می‌شود.

حسن روحانی، رئیس‌جمهوری امروز در جلسه ستاد ملی مقابله با کرونا مدعی شد که مشارکت پایین در انتخابات می‌تواند نتیجه هراس مردم از کرونا باشد و به همین دلیل، دولت او تلاش می‌کند تا شیوع بیماری را کنترل کند: «باید کاری انجام بدهیم که در ایام انتخابات یعنی یک هفته مانده به انتخابات شرایط آرامی از لحاظ کرونا داشته باشیم. اگر خدای نکرده در هفته‌های اولیه خرداد مراعات نشود و بخواهیم پایان هفته دوم و هفته سوم خرداد با یک پیک جدید مواجه شویم معنی آن این است که نمی‌توانیم انتخابات مطلوب و باشکوه داشته باشیم.»

گرچه امروز اعلام شد که موج چهارم کرونا در ایران از نقطه اوج خارج شده و آمار ابتلا رو به کاهش گذاشته است، ولی وزارت بهداشت همچنان از شیوع نوع جهش‌یافته‌ای که نخستین بار در هند مشاهده شده، ابراز نگرانی کرده است. این سویه هندی سرعت انتقال بالاتری دارد و مشکلات گسترده‌تری در بدن بیمار ایجاد می‌کند.

تداوم کرونا و سرعت پایین واکسیناسیون در ایران سبب شده تا مسئولان جمهوری اسلامی، دلیل اصلی شرکت نکردن مردم در انتخابات پیش رو را به ترس از ابتلا به کرونا منحصر بدانند. برای حسن روحانی  هم شیوع کرونا و نگرانی از آن مهم‌ترین دلیل در مشارکت پایین در انتخابات است: «مردم وقتی ببینند موج جدید شکل گرفته و این ویروس اوج گرفته، برای حضور در انتخابات دچار مشکل می‌شوند.»

مشارکت به معنای مشروعیت نیست

عباسعلی کدخدایی، سخنگوی شورای نگهبان در روزهای گذشته در مصاحبه با خبرگزاری آسوشیتدپرس گفته بود که مشارکت پایین در انتخابات سبب مشروعیت‌زدایی از جمهوری اسلامی نمی‌شود: «مردم و نظام سیاسی همیشه تمایل دارند که میزان مشارکت بالا باشد. با این وجود، از منظر حقوقی و قانونی مشارکت پایین برای اعتبار و مشروعیت انتخابات هیچ مشکل حقوقی ایجاد نمی‌کند. مشروعیت نظام حتی با وجود مشارکت پایین در انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۰ زایل نمی‌شود.»

براساس آخرین نظرسنجی رسمی که مرکز افکار سنجی ایرانیان «ایسپا» انجام داده است، نرخ احتمالی مشارکت در انتخابات کمتر از ۳۹ درصد برآورد شده است. این در حالی است که تحلیلگران سیاسی نتایج این نظرسنجی را «خوشبینانه» می‌دانند و از مشارکت کمتر از ۳۰ درصد سخن می‌گویند.

علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی نیز که در انتخابات گذشته تمایل داشت از مشارکت در انتخابات به عنوان ابزاری برای اعلان مشروعیت خود و نظامش بهره ببرد در انتخابات کنونی چندان تلاشی برای دعوت عمومی برای شرکت در انتخابات انجام نداده است.

او در انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۳۹۲ و ۱۳۹۶ از مخالفانی که او و نظامش را قبول ندارند هم دعوت کرده بود تا در انتخابات شرکت کنند، اما امسال فقط به بیان این گزاره اکتفا کرده است که مشارکت بالا در انتخابات برای او و نظامش «در درجه اول اهمیت» است. علاوه بر این سخن محدود درباره مشارکت در انتخابات، دفتر حفظ و نشر آثار خامنه‌ای در روزهای گذشته فتوایی از او منتشر کرده است که بر اساس آن شرکت در انتخابات «وظیفه شرعی، اسلامی و الهی و واجب عینی» اعلام شده است.

صدور این فتوا و بیان این جمله‌های رسمی و کلیشه‌ای درباره مشارکت در انتخابات تنها اقدامات خامنه‌ای در هفته‌های مانده به روز رای‌گیری بوده است. حتی اگر اندک مقلدین علی خامنه‌ای نیز به فتوای او عمل کنند، به نظر نمی‌رسد مشارکت در انتخابات پیش‌رو افزایشی داشته باشد.

پیش به سوی انتخابات بدون کارناوال

اما موضوع مشارکت تنها محور جلسه امروز ستاد ملی مقابله با کرونا نبود. حسن روحانی درباره تمهیدات دولتش برای روزهای مانده به انتخابات و روز رای‌گیری گفت: «تصمیم مهمی در جلسه اتخاذ شد برای اینکه زمان را برای ساعات انتخابات کمی افزایش بدهیم. وزارت کشور هم از پیش تصمیم گرفته صندوق‌ها را هم اضافه کند و اپلیکیشنی که شعبه‌یاب است، سریع در اختیار مردم قرار ‌بگیرد تا مردم در روز انتخابات بتوانند از روی موبایل تشخیص بدهند جاهایی که اطراف خودشان الان خلوت‌تر است، کجاست و به همانجا بروند که هم کمتر معطل شوند و هم با ازدحام مواجه نشویم. وزارت کشور هر کجا که ببیند ازدحامی است فوراً باید صندوق سیار را به آنجا برساند و همه اینها ان‌شاءالله برای روز انتخابات مراعات می‌شود باز هم فرصت داریم که برای روز انتخابات اگر تصمیم دیگری هم لازم بود اتخاذ کنیم.»

علیرضا رئیسی، سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا نیز امروز در پایان جلسه این ستاد گفت که برپایی کارناوال‌های تبلیغی یا تجمعات بزرگ انتخاباتی ممنوع است و کاندیداها و هوادارانشان باید به این دستورآلعمل ها پایبند باشند: «هرگونه تجمع در فضای بسته از جمله سالن‌های ورزشی، مساجد و تالارهای پذیرایی برای نامزدها ممنوع است.»

انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۰ در حالی قرار است در روز ۲۸ خرداد برگزار شود، که گروه‌های خواهان تحریم انتخابات در این دوره بیش از هر دوره دیگری فعال بوده‌اند.