سید طیب جواد، سفیر افغانستان در مسکو، می‌گوید که دولتش آماده است تا در صورت موافقت روسیه، از این کشور سلاح بخرد.

او در پاسخ به پرسش خبرگزاری تاس مبنی بر اینکه آیا دولت افغانستان برای خرید سلاح و تجهیزات نظامی از روسیه برنامه‌ای دارد، گفت: «آری! اگر روسیه توافق کند. نیروهای ما، به ویژه ماموران وزارت امور داخله، در روسیه آموزش دیده‌اند. امیدواریم روسیه امکان ترمیم تجهیزات نظامی موجود به ویژه بالگردها را بررسی و فرصت آموزش خلبان‌ها و مهندسان را برای ما فراهم کند.»

این نخستین بار نیست که مسئله خرید سلاح و تجهیزات روسی در افغانستان مطرح می‌شود؛ اما گفت‌وگو درباره آن در سطح سفیر نشان می‌دهد که بحث تامین سلاح و مهمات روسی در رده‌های مختلف دولت افغانستان، جدی‌تر شده است.

در ۲۰ سال گذشته، آمریکا کوشید تا بسیاری از تجهیزات و هلیکوپترهای نظامی افغانستان را که ساخت روسیه‌اند، با جنگ‌افزارهای ساخت ناتو جایگزین کند. اما نظامیان افغان که در استفاده از سلاح‌های روسی تجربه خوبی دارند، همچنان طرفدار تسلیحات ساخت روسیه‌ بودند.

حامد کرزی،‌ رئیس‌جمهور پیشین افغانستان، اولین کسی بود که در سال ۲۰۱۲ مسئله خرید سلاح از روسیه برای مقابله با حملات توپخانه‌ای پاکستان در امتداد مرز آن با افغانستان را مطرح کرد. او سرخورده از بی‌میلی آمریکا و ناتو برای واکنش نظامی به حملات پاکستان، گفته بود که اگر آمریکا ارتش کشور او را با سلاح‌های سنگین تجهیز نکند، افغانستان به زودی به خرید سلاح‌های سنگین از کشورهای دیگر روی خواهد آورد.

هرچند پیش‌تر نیز بحث خرید سلاح سنگین از کشورهای دیگر مطرح شده بود اما او بود که برای نخستین بار اعلام کرد که افغانستان می‌خواهد از روسیه و چین سلاح سنگین بخرد. در آن زمان، بسیاری این موضع‌گیری آقای کرزی را از روی اجبار و برای تحریک آمریکا به اهدای سلاح سنگین به دولت وی ارزیابی کردند.

در سایه حضور سنگین نظامیان آمریکایی و ناتو، گزینه‌ خرید سلاح روسی و چینی هرگز عملی نشد اما روسیه در سال‌های پس از دوره حامد کرزی، به افغانستان کمک‌های محدود نظامی اختصاص داد و از جمله در یک مورد، ۱۰ هزار قبضه کلاشنیکف به حنیف اتمر، وزیر خارجه فعلی و مشاور امنیت ملی پیشین اشرف غنی، اهدا کرد.

آقای اتمر با روسیه روابط گرمی دارد و اکنون به نظر می‌رسد که در جایگاه وزارت خارجه کشور و در شرایطی که حضور و نفوذ آمریکا رو به کاهش و خشونت‌های طالبان در حال افزایش است، می‌کوشد تا گزینه خرید یا دریافت سلاح از روسیه را به شکل جدی دنبال کند. سخنان سید طیب جواد در مسکو هم در همین چارچوب اهمیت پیدا می‌کند.

فارغ از نیازمندی افغانستان به توان دفاعی پیشرفته برای پیشبرد جنگ مستقل علیه طالبان و دیگر گروه‌های خشونت‌گرا، روسیه نیز در این کشور اهداف امنیتی خود را دنبال می‌کند. هرچند مسکو در سال‌های پیش با گروه طالبان روابطی برقراری کرده بود و در غرب شایعاتی هم به گوش می‌رسید که مسکو برای طالبان تجهیزات نظامی می‌فرستد اما اینها در حد ادعا باقی ماندند و شواهدی واقعی و غیرقابل‌انکار در این باره در دست نیست.

 مسکو همواره از تهدیدهای ناشی از افراطگرایی اسلامی احساس ناامنی می‌کند. سرگئی شویگو، وزیر دفاع روسیه، به تازگی در سفر به تاجیکستان که با افغانستان مرز مشترک دارد، گفت: «در پس‌زمینه وخامت اوضاع در کشور همسایه افغانستان، ما در حال برنامه‌ریزی برای مقابله مشترک با تهدیدهای احتمالی هستیم و در جریان تمرین‌ها، چگونگی تعامل عملی را خواهیم سنجید.»

هر خطری از نوع جنگ داخلی مشابه بحران سال ۱۹۹۱ که دولت مورد حمایت روسیه در کابل را فرو پاشید، که این بار در قالب پافشاری طالبان برای رسیدن به قدرت از راه زور ظاهر شده، مایه نگرانی جدی مسکو است و در نبود نیروهای آمریکایی، برای روسیه و متحدان آسیای میانه‌ آن چاره‌ای جز کمک به این بحران باقی نمی‌گذارد.

از سوی دیگر، جمهوری اسلامی ایران نیز به فروش سلاح به افغانستان چشم طمع دوخته است. آخرین بار در جریان سفر سال گذشته عبدالله عبدالله، رئیس شورای عالی مصالحه ملی، به تهران و دیدار وی با مقام‌های جمهوری اسلامی، کارشناسان ایرانی مسئله فروش سلاح به کشور همسایه را مطرح کردند.

در آن زمان حسن هانی‌زاده، کارشناس مسائل بین‌الملل، به مشرق‌نیوز گفت که عبدالله عبدالله در سفر به تهران چارچوب کلی سیاست مشترک تهران و کابل در حوزه‌های امنیتی، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و نظامی را به بحث گذاشته است؛ به ویژه اینکه اکنون بعد از لغو تحریم‌های تسلیحاتی ایران، افغانستان انتظار دارد برای حفظ امنیت داخلی خود به سلاح‌های تولیدی ایران تکیه داشته باشد و این فصل جدیدی در تعاملات تسلیحاتی تهران و کابل ایجاد خواهد کرد.

هرچند نه تهران خرید سلاح را رسما مطرح کرده است و نه کابل اما این کارشناس مسائل بین‌الملل می‌گوید که ایران نزدیک‌ترین نقطه به افغانستان است، لذا کابل از تهران انتظار دارد از سلاح‌های ایرانی برای دفاع از مرزهای خود استفاده کند؛ بنابراین یکی از مهم‌ترین اهداف سفر عبدالله، انعقاد قراردادهای نظامی و تسلیحاتی بین ایران و افغانستان خواهد بود؛ چرا که ایران بعد از رفع تحریم‌های تسلیحاتی به سادگی می‌تواند سلاح در اختیار دولت افغانستان قرار دهد.

اما تاکنون نه تحریم‌های ایران لغو شده و نه خرید سلاح ایرانی به مسئله جدی در افغانستان تبدیل شده است. این روزها این بحث در میان کارشناسان افغان با جدیت مطرح است که خطر سوریه‌ای شدن جنگ افغانستان را نباید نادیده گرفت؛ اینکه چگونه قدرت‌های مختلف از گروه‌های مختلف حمایت کردند و آن کشور را تا مرز فروپاشی و تجزیه کامل پیش بردند.