تصمیم‌گیری در مورد آینده حضور نظامی ایالات متحده در افغانستان، تبدیل به یکی از عمده‌ترین مسایل مورد بحث و گفت و گو در واشنگتن شده است. مقامات سیاسی و نظامی آمریکا در چند ماه گذشته سرگرم رایزنی و تبادل نظر در مورد این اقدام استراتژیک هستند.
زلمی خلیل زاد، نماینده ویژه ایالات متحده در امور افغانستان که به منظور انجام گفت‌و‌گو با نمایندگان طالبان به دوحه، پایتخت قطر اعزام شده است در جریان چند ماه گذشته نشست‌های متعددی با نمایندگان طالبان داشته و در همکاری مقامات قطری به مذاکره با طالبان ادامه می‌دهد.
گفت‌وگوها میان دو طرف اخیرا شاهد پیشرفت‌هایی بوده و پیش‌نویس پروژه تحت عنوان صلح در افغانستان که به مرحله نهایی نزدیک شده است شامل نکات زیر است:
واشنگتن تعهد می‌کند همه نیروهای نظامی ایالات متحده و نیروهای متحدان ناتو را از افغانستان خارج کند. در مقابل، طالبان تعهد به آتش‌بس با تمام طرف‌های درگیر در افغانستان کرده و پس از واگذاری مناطق تحت نفوذ نظامی خود به نهادهای نظامی افغانستان، در دولت آینده سهم می‌گیرند.
با آنکه طبق پیش‌نویس پروژه صلح، طالبان باید از همکاری با القاعده و داعش خودداری کنند و به نهادهای دولتی بپیوندند. اما مسئله‌ی تعهد جنبش طالبان به سیاست کثرت گرایی و مشارکت در انتخابات آزاد و دموکراتیک هنوز در این طرح صلح، به گونه‌ای مشخص روشن نیست.
اغلب سیاستمداران آمریکا در هر دو جناح جمهوریخواه و دموکرات نظر مثبت نسبت این طرح صلح دارند و آن را گامی در راستای خروج نیروهای نظامی ایالات متحده از باتلاق جنگ در افغانستان می‌دانند.
جناح چپ حزب دموکرات که اصرار بر بازگشت نیروهای آمریکایی به کشور دارد، خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان را به‌عنوان بخشی از استراتژی خروج نیروهای نظامی ایالات متحده از کشورهای مختلف جهان می‌داند. از سوی دیگر، جناح راست که باور به انزوا گرایی دارد، خواهان عقب نشینی ایالات متحده از درگیری‌ها و عدم مداخله نظامی در خارج از کشور است، مگر این که امنیت ملی آمریکا عملا دچار تهدید شود.
مدافعان خروج نیروهای نظامی ایالات متحده از مناطق بحران خیز جهان با تأسی و تبعیت از اظهارات رئیس جمهور ترامپ که در جریان مبارزات انتخاباتی سال ۲۰۱۶ تأکید بر ضرورت بازگشت سربازان آمریكا به کشور داشت، پافشاری بر خروج نیروهای نظامی ایالات متحده از میدان‌های جنگ دارند، برخی از این سیاستمداران مانند سناتور رند پال در حال حاضر مخالف حضور نظامی آمریکا در خاورمیانه هستند.
خروج نیروهای ایالات متحده از کشورهای در حال جنگ، مسئله‌ای است که اغلب گروه‌های مختلف سیاسی را هم نظر کرده است و سیاستمداران جناح‌های مختلف به‌رغم اختلاف نظرهایی که در زمینه‌های دیگر دارند، در این مسئله موافقت و همسویی دارند. گروه انزواگرای جناح راست با جنبش چپ‌گرا، به ریاست سناتور ورمونت، نامزد دموکرات‌ها در انتخابات ریاست جمهوری و شمار دیگری از نمایندگان در کنگره و سنا همچون برنی سندرز، رشیده طلیب، الهان عمر و الکسندریا اوکاسیو کورتز، همگان خواهان بازگشت نیروهای آمریکا به کشور هستند.
در همین حال، رئیس جمهور ترامپ که خود نیز تحت فشار قرار دارد از فرماندهان نظامی خواسته تا پروژه صلحی را که خلیل‌زاد آماده کرده، مورد مطالعه قرار دهند تا از پی‌آمدهای مثبت آن مطمئن شوند. برخی از مشاوران کاخ سفید، ترامپ را متقاعد کرده‌اند که تصویب پروژه صلح، علاوه بر تقویت موضع حزب جمهوریخواه، می‌تواند هواخواهان حزب دموکرات را نیز تشویق به حمایت از نامزد جمهوری خواهان کند.
تردیدی نیست که اکثریت شهروندان آمریکا از ادامه جنگ و کشتار بیزار شده‌اند و با هرگونه طرح منطقی که منجر به خروج نیروهای آمریکایی از کشورهای در حال جنگ شود، موافقت می‌کنند. البته خروج بی‌درنگ نیروهای آمریکایی از افغانستان نگرانی‌هایی را نیز در پی دارد، زیرا در صورت نبود ضمانت برای تداوم تعهدات، ممکن است طالبان با استفاده از قدرت نظامی، دولت افغانستان را در تصرف خود در آورند و سپس امنیت ایالات متحده را دچار چالش و تهدید کنند. شماری از نمایندگان و افسران نظامی از جمله ژنرال دیوید پترائوس، فرمانده پیشین نیروهای آمریکایی در افغانستان و مدیر سابق آژانس اطلاعات مرکزی، نسبت به این مسئله ابراز نگرانی می‌کنند.
اما شخصیت‌های سیاسی و نظامی که مخالف با طرح صلح خلیل‌زاد هستند، اظهار می‌دارند که با توجه به پیشینه عقیدتی جنبش طالبان و ترس از به‌دست گرفتن قدرت با زور نظامی، اعتماد به طالبان کار دشواری است و ممکن است عواقب ناگواری در پی داشته باشد. همچنین گروهی که خواهان تضمین‌های روشن در این زمینه هستند بر این باورند که پیش‌نویس این توافقنامه، که میان دو طرف در دوحه امضا شده است، تحت نظارت و نفوذ اخوان المسلمین و دولت قطر بوده است. قطر و اخوان المسلمین می‌خواهند زمینه خروج نیروهای نظامی ایالات متحده را از افغانستان فراهم کنند تا گروه‌های اسلام‌گرا بار دیگر به اریکه قدرت برسانند.
میزبانی مذاکرات طالبان و ایالات متحده از سوی دولت قطر و تهیه پیش‌نویس طرح صلح در دوحه و آن هم با گروه طالبان که اهداف مشخصی دارند،من را هم واداشته است تا نسبت به این توافقنامه دیدگاه منفی داشته باشم.
در واقع، اگر نیاز به مذاکره با طالبان باشد، لازم است جنبش طالبان دست از مبارزه نظامی بردارند، دولت مدنی را بپذیرند و در انتخابات آزاد شرکت کنند. طالبان باید به صورت واضح و آشکار اعلام کنند که دیگر با گروه‌های تروریستی القاعده و داعش همکاری نخواهند کرد، در غیر این صورت، طالبان به‌عنوان یک گروه مسلح غیرقابل پذیریش باقی خواهند ماند.
طالبان تاکنون هیچ طرحی در مورد اصلاحات ایدئولوژیک و یا حد اقل الگوی پرسترویکای اتحاد جماهیر شوروی ارائه نکرده‌اند، این جنبش هنوز به‌عنوان یک گروه شبه‌نظامی جهادی شناخته می‌شود که در تلاش برای حمایت از تروریسم است و با گروه‌های تندرو اسلامی همچون اخوان المسلمین در ارتباط است.
از سوی دیگر، پیوند تنگاتنگ طالبان افغانستان با طالبان پاکستان می‌تواند نگرانی‌ها را بیشتر کند زیرا در صورت به قدرت رسیدن طالبان در کابل، جنبش طالبان خود را برای حمایت از طالبان پاکستان آماده خواهد کرد تا دولت میانه‌رو اسلام آباد را سرنگون کند و جنگ افزارهای استراتژِیک پاکستان را به‌دست گیرد.
پرسشی که مطرح می‌شود این است که در صورت مخالفت با طرح صلح خلیل‌زاد، آیا گزینه‌ی دیگری برای خروج از بن‌بست کنونی وجود دارد؟
به باور من، با آنکه دولت کنونی افغانستان در مبارزه با طالبان موفق نبوده است اما لازم است واشنگتن به حمایت خود از این دولت ادامه دهد و نقش جامعه مدنی و بزرگان قومی را که می‌توانند به عنوان یک نیروی دفاعی در مقابل طالبان قرار گیرند، افزایش دهد.
واشنگتن می‌تواند به جای واگذاری پرونده طالبان به قطر و اخوان المسلمین، این مسئله‌ی راهبردی را با کشورهای ائتلاف و کشورهای بزرگ اسلامی مانند اندونزی در میان گذارد تا جنبش طالبان را در انزوا قرار دهد. همچنین نقش منطقه‌ای هند در پرونده طالبان می‌تواند علاوه بر تضعیف سیاسی طالبان، تنش‌های هند و پاکستان را نیز کاهش دهد و زمینه‌ی گفت‌و‌گوهای دوجانبه هند و پاکستان را فراهم کند.
به صورت فشرده می‌توان گفت که پیش‌نویس طرح صلح دوحه، یک کمین‌گاه بزرگ سیاسی نظامی است که می‌تواند افغانستان را با حوداث فاجعه باری رو‌به‌رو کند. بنابراین لازم است کاخ سفید، کنگره و کشورهای ائتلاف عربی به دنبال راه حلی باشند که جنگ را در افغانستان طوری پایان دهد که به امنیت و آزادی مردم آسیبی نرسد.
© IndependentArabia
