آجرهای لعاب‌دار ۲۷۰۰ ساله قلایچی که سال گذشته به ایران بازگردانده شده بودند در بوکان و تهران به نمایش عموم گذاشته‌ خواهد شد.

آجرهای غارت‌شده ۲۷۰۰ ساله که سال‌ها قبل در انباری در سوئیس کشف شد و پس از پیگیری قضایی سرانجام در ۳۰ آذرماه ۹۹ به ایران بازگردانده شدند، در موزه‌های بوکان و تهران به نمایش گذاشته خواهند شد.

 آجرهای تزئینی موردنظر، متعلق به حدود ۷۰۰ سال قبل از میلاد مسیح هستند که طی حفاری غیرمجاز، از سایت باستان‌شناسی تپه قلایچی در شمال شرقی بوکان، استان آذربایجان غربی به سرقت رفته بودند.

 ۵۱ آجر لعاب‌دار پس داده‌شده که اندازه آن‌ها تقریباً بیش از ۳۰ سانتیمتر مربع است، دارای نقوش مختلفی هستند: شیرها و گاوهای بالدار با سر انسان، چهره‌های اساطیری، پرندگان شکاری، گوزن‌ها و طرح‌های گل‌دار یا هندسی. آن‌ها از قلایچی، یکی از مهم‌ترین محوطه‌های باستان‌شناسی در غرب ایران که در شمال شهر بوکان در نزدیکی مرز عراق واقع است، به‌دست‌آمده‌اند. قلایچی پایتخت پادشاهی مانائیان بود.

در دهه پنجاه شمسی کشاورزی هنگام شخم زدن در قلایچی با آجر تزئین شده‌ای برخورد کرد، آجری که احتمالاً متعلق به تالار ستون‌دار ارگ آن بود. این کشف منجر به حفاری‌های غیرقانونی بسیار مخربی شد تا حدی که حتی از یک بولدوزر هم استفاده شد. سرانجام در سال ۱۳۶۳ شمسی کاوش های باستان شناسی به سرپرستی «اسماعیل یغمایی» صورت گرفت، اما به دلیل جنگ ایران و عراق این حفاری به سرعت متوقف شد. در طی ۱۴ سال دیگر حفاری‌های غیرقانونی ادامه پیدا کرد تا سال های ۱۳۷۹ و ۱۳۸۰ شمسی دوباره از سر گرفته شد که دیگر خیلی دیر بود و تنها قطعات کوچکی از آجرهای شکسته پیدا شد.

اوایل دهه هفتاد یک فروشنده آثار باستانی ایرانی که در سوئیس مستقر بود با جان کورتیس، مسئول وقت موزه بریتانیا در بخش خاورمیانه، برای فروش مجموعه‌ای از آجرهای قلایچی تماس گرفت. کورتیس به انباری در چیاسو نزدیک به مرز ایتالیا سفر کرد. او به فروشنده هشدار داد که ممکن است آجرها به طور غیرقانونی از ایران خارج شده باشند و توصیه کرد که باید آن‌ها را پس داد. توصیه‌های او نادیده گرفته شد.

آجرها در چیاسو باقی ماندند، اما در سال ۲۰۰۸ صاحبان انبارها پس از پرداخت نشدن اجاره وارد عمل شدند. انبار برای توقیف محتویات مجوز گرفت و با پیدا شدن آجرها مقامات سوئیسی را مطلع کردند. کورتیس با موزه ملی تهران تماس گرفت و درخواست رسمی برای بازگرداندن آجرها ارائه شد.

همکاری‌های دادستانی کل کشور سوئیس، دفتر فدرال فرهنگ سوئیس، سفارت ایران در سوئیس، سفارت سوئیس در تهران، معاونت حقوقی وزارت امور خارجه، معاونت حقوقی ریاست جمهوری، معاونت میراث‌فرهنگی و بخش حقوقی و بین‌الملل وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی و موزه ملی ایران در طی یک پرونده مشترک حقوقی باعث شد این آثار به تاراج رفته به ایران برگردد.

این آجرهای منقوش منجر به تجدیدنظر در تمدن مانائی شده است چرا که نشان می‌دهد که مردم آن هنرمندان ماهری بوده‌اند. طرح‌های آن‌ها، مانند گاوهای بالدار با سر انسان، همچنین نشان از نفوذ شدید آشوری‌ها دارد.

کورتیس که اکنون مدیر آکادمیک بنیاد میراث ایران است، می‌گوید که قبل از کشف آجرها «از غنای تمدن مانایی و پیوندهای آن با آشوریان مورد توجه قرار نگرفته بود».

قرار است نمایشگاهی از این آجرها در موزه حقیقی بوکان و سپس در موزه ملی ایران در تهران برگزار شود. تپه قلایچی در شهرستان بوکان، روستای قلایچی واقع شده و در تاریخ ۱۸ اردیبهشت ۱۳۸۰ با شمارهٔ ثبت ۳۸۲۳ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.