در پی اوج‌گیری تنش‌ها میان ایران و ایالات متحده، استفاده از پهپاد در درگیری‌های اخیر خاورمیانه افزایش چشمگیری یافته و عرصه‌ بهره‌برداری نظامی از پهپادها به صورت قابل ملاحظه‌ای در حال گسترش است. حملات اخیر اسرائیل به مواضع نیروهای وابسته به ایران در کشورهای سوریه، لبنان و عراق توسط پهپادهایی انجام شده است که می‌تواند اهداف مورد نظر را با دقت بالایی مورد حمله قرار دهد.

با آن‌که استفاده از پهپاد اغلب برای بررسی اوضاع و شناسایی اهداف صورت می‌گیرد اما استفاده از این فناوری جدید در فعالیت‌های نظامی در این اواخر به صورت بی‌سابقه‌ای گسترش یافته است.

به گفته بسیاری از ناظران سیاسی، حملات اخیر پهپادهای اسرائیلی به مواضع نیروهای نظامی طرفدار ایران در منطقه، یک اقدام پیش‌گیرانه برای جلوگیری از هرگونه حمله‌ نظامی گروه‌های مسلح یاد شده به اسرائیل است. دولت اسرائیل در این اقدام، بدون این‌که خلبانان نظامی خود را در معرض خطر قرار دهد، هدف‌های مورد نظر را در کشورهای مختلف خاورمیانه مورد حمله‌ پهپادها قرار می‌دهد.

از سوی دیگر شبه نظامیان حوثی یمن که حمایت ایران را با خود دارند در این اواخر حملات پهپادها را به عربستان سعودی افزایش داده و مراکز حساس این کشور را مورد حمله قرار می‌دهند. طبق برخی گزارش‌ها، پهپادی که تأسیسات نفتی در عربستان سعودی را در ماه ژوئن گذشته هدف حمله قرار داد، از عراق پرتاب شده بود، نه از یمن.

پس از انجام تحقیقات گسترده، عربستان سعودی اعلام کرد که پهپادهایی که از سوی شبه نظامیان حوثی به عربستان سعودی پرتاب شده و توسط پدافند هوایی این کشور سقوط کرده است، ساخت ایران بوده است. البته بعید نیست که دولت ایران، شبه‌نظامیان بسیج مردمی در عراق یا سایر گروه‌های طرفدار خود در منطقه مانند حزب‌الله را به پهپادهای جنگی مجهز کرده باشد تا کشورهای همسایه را تهدید به حمله نظامی کنند.

در حال حاضر بسیاری از کشورهای منطقه مجهز به پهپادهای هوشمند و پیشرفته هستند اما از این پهپادها استفاده نظامی نمی‌کنند و تنها در بخش‌های پژوهش و اطلاع رسانی از پهپاد استفاده می‌کنند. دسترسی گروه‌های مسلح و شبه‌نظامیان به پهپاد، به‌عنوان خطر بزرگی به شمار می‌رود که ثبات و امنیت جهان را دچار تهدید می‌کند.

افزایش پهپادهای مسلح

در گزارشی که سال گذشته به عنوان «جنگ های پهپادی» انتشار یافته است، نشان می‌دهد که شمار کشورهایی که پهپادهای نظامی را استفاده می‌کنند هر روز بیشتر می‌شود. در سال ۲۰۱۳ تنها سه کشور بریتانیا، ایالات متحده و اسرائیل پهپادهای جنگی در اختیار داشتند، اما اکنون بیش از ۲۰ کشور دسترسی به پهپادهای مسلح دارند، علاوه بر آن، شماری از شبه‌نظامیان نیز توسط برخی از کشورها، به پهپادهای نظامی مسلح شده‌اند.

طبق بر آورد پایگاه خبری «انترسپت»، بیشترین استفاده از پهپادهای نظامی در خاورمیانه صورت می‌گیرد. اولین استفاده از پهپاد نظامی در سال ۲۰۰۰ و هنگامی بود که ایالات متحده، اسامه بن لادن را در قلمرو افغانستان مورد حمله قرار داد. سپس حملات پهپادهای آمریکایی در کشورهای افغانستان، پاکستان، یمن، سومالی و نقاط دیگر جهان، به‌ویژه در دوره ریاست جمهوری باراک اوباما گسترش یافت.  این پایگاه خبری اضافه می‌کند که در چند سال اخیر، ۵۵۰ حمله‌ی پهپاد در خاک لیبی صورت گرفته است و سرزمین لیبی تبدیل به آزمایشگاهی برای آزمایش قدرت انواع مختلف پهپادها شده است.

پهپادهای ایرانی

ایران از جمله کشورهایی است که اخیرا دسترسی به پهپاد پیدا کرده است. در ماه دسامبر سال ۲۰۱۱ یک پهپاد آمریکایی در نزدیکی مرز ایران و افغانستان که در حال انجام مأموریت بود از سوی پدافند هوایی ایران سقوط کرد. سپس ایران اعلام کرد که قصد دارد با استفاده از این فناوری، اقدام به تولید پهپاد کند.

ایالات متحده سعی کرد، بقایای پهپاد سقوط کرده را به دست آورد اما مقامات ایران از دادن آن به آمریکا خودداری کردند. کارشناسان آمریکایی معتقدند که این فناوری از طریق ایران به کشورهای روسیه و چین رسیده و باعث رشد و توسعه‌ی فناوری پهپاد در چین شده است. پس از مدتی ایران موفق به تولید پهپاد «صاعقه» شد و در ظرف پنچ سال اخیر نمونه‌های دیگری از این پهپاد را تولید کرد. پهپادهایی را که شبه‌نظامیان حوثی در دست دارند و عربستان سعودی را مورد هدف قرار می‌دهند از همین نوع است.

ویژگی دیگر پهپاد، هزینه‌ی اندک آن در مقایسه با هواپیماهای جنگنده است. در حالی‌که هواپیماهای جنگنده میلیون‌ها دلار ارزش دارد، هزینه‌ی پهپاد از چند هزار دلار تجاوز نمی‌کند. علاوه بر آن  نسل جدید پهپاد که رادار گریز است می‌تواند بیش از نیم تن مهمات را حمل کند و در ارتفاعات بسیار بلند و دور از خطر پرواز کند.

مشکل این‌جا است که ویژگی‌ها و سهولت‌های یاد شده، خطر استفاده از پهپاد را افزایش داده و دسترسی به آن را آسان کرده است. به‌ویژه این‌که تاکنون قوانین و مقررات خاصی برای استفاده از پهپاد شکل نگرفته است تا از رسیدن پهپاد به دست گروه‌های مسلح غیر مسئول جلوگیری شود.

در این اواخر سازمان ملل متحد در صدد ایجاد قوانینی برای جلوگیری از گسترش پهپادهای نظامی شده است و در حاشیه نشست کنترل جنگ افزارها در ماه اکتبر گذشته، جلسه‌ای با همکاری دو کشور آلمان و هلند در سازمان ملل متحد دایر شد. هدف از این اقدام، ایجاد قوانین و مقرراتی برای جلوگیری از گسترش این جنگ افزار جدید است. اما تلاش‌های سازمان ملل در این زمینه هنوز به نتیجه‌ای نرسیده است زیرا در حال حاضر اغلب کشورهای جهان دسترسی به این فناوری ندارند و نمی‌خواهند با پذیرش قوانین جدید، خود را از این فناوری پیشرفته و ارزان، محروم کنند.

بدین‌ترتیب انتظار نمی‌رود سازمان ملل متحد بتواند به زودی قوانین بازدارنده‌ای را برای کنترل این تکنولوژی جدید به تصویب برساند.

تردیدی نیست که استفاده از فناوری جدید، زمانی چالش برانگیز می‌شود که پهپاد در دست گروه‌های مسلح و شبه نظامیانی قرار گیرد که خارج از چارچوب ارتش‌های رسمی فعالیت دارند زیرا این گروه‌ها هیچ تعهد و پایبندی به پیمان‌های بین‌المللی که شرایط استفاده از پهپادهای نظامی را تعیین می‌کند، ندارند.

https://www.independentarabia.com