تنها شرکت هواپیمایی خصوصی افغانستان (کام ایر) به تازگی اعلام کرده است که از روز دوشنبه نخستین مسیر هوایی خود را بین کابل و اسلام‌آباد پاکستان باز می‌کند. این شرکت گفته است که در هفته سه پرواز به مقصد اسلام‌آباد تنظیم شده است.

پاکستان یکی از مقصدهای اغلب شهروندان افغانستان است زیرا تقریبا بیشتر افغان‌ها برای معالجه به پاکستان می‌روند. با این حال هرچند پروازهای خارجی آغاز شده است، اما توزیع گذرنامه که با آن بتوان به خارج از کشور مسافرت کرد همچنان در افغانستان غیرفعال است.

اداره گذرنامه افغانستان که زیر کنترل وزارت داخله (کشور) قرار دارد، از زمان حضور طالبان در شهر کابل فعالیت‌های خود را متوقف کرده است. بعد از تثبیت وضعیت، مردم افغانستان برای رفتن به کشورهای خارجی و اخذ گذرنامه از طالبان درخواست کردند تا فعالیت اداره گذرنامه را دوباره آغاز کند، اما به‌رغم وعده‌های طالبان این نهاد همچنان بسته ماند است.

هفته گذشته کارمندان اداره گذرنامه در شهر کابل گفتند که دوباره به سر کار برگشته‌اند و حاضرند روند توزیع گذرنامه را در کابل از سر بگیرند، اما طالبان تاکنون در مورد بازگشایی این اداره هیچ تصمیمی نگرفته است.

توزیع نکردن گذرنامه با توجه به نیاز بیش از حد مردم، به خصوص کسانی که مشکلات سلامتی جدی دارند و باید به کشور پاکستان بروند، چالش‌هایی را به وجود آورده است.

بسته بودن اداره گذرنامه باعث شده تا بازار سیاه آن به شدت گرم شود. تعدادی از دلالان که رابطه‌ای با کارمندان پیشین اداره گذرنامه داشتند مقداری گذرنامه را خارج کردند و در قبال فروش آن تا ۱۶۰۰ دلار از مردم می‌گرفتند و این در حالی است که قیمت اصلی یک گذرنامه پنج ساله در افغانستان ۵ هزار افغانی و معادل ۶۰ دلار آمریکا است.

البته اغلب  گذرنامه‌هایی که از سوی دلالان فروخته شده جعلی است، زیرا هیچ کدام از آن‌ها در سیستم اداره گذرنامه ثبت نشده و مهم‌تر از همه، صاحبان این گذرنامه‌ها انگشت‌نگاری دیجیتال نشده‌اند.

ادامه این مسئله می‌توانست به ارزش گذرنامه‌های افغانستان صدمه جدی بزند. به همین دلیل طالبان به سرعت دست به کار شد و تعدادی از این دلالان را بازداشت کرد. حالا دوباره مردم نیازمند گذرنامه هستند و اداره‌ای که بسته است و هیچ فعالیتی ندارد. با آنکه طالبان به تازگی گفته است که اداره گذرنامه را به زودی فعال می‌کند، اما تاکنون در این رابطه هیچ تصمیمی گرفته نشده است.

صدور گذرنامه در افغانستان همیشه با چالش و مشکل رو‌به‌رو بوده است. تا شش، هفت سال پیش گذرنامه‌ها در افغانستان به صورت دستی صادر می‌شد و سوء‌استفاده و جعل‌ کردن آن ساده بود. زمانی که کشورهای غربی افغان‌ها را به عنوان افرادی آسیب‌پذیر، بیشتر از مردم کشورهای دیگر می‌پذیرفتند، تعدادی از شهروندان کشورهای همسایه از جمله ایران و پاکستان که می‌خواستند به غرب پناهنده شوند تلاش می‌کردند تا با شناسنامه و گذرنامه افغانستان وارد این کشورها شوند یا خود را به عنوان شهروندان این کشور جا بزنند، زیرا در این صورت روند قبول پناهندگی آنان سریع‌تر انجام می‌شد.

در سال ۲۰۱۴ دولت افغانستان صدور گذرنامه دیجیتالی را آغاز کرد. این گذرنامه پس از انجام بیومتریک (مجموعه روش‌های خودکار تشخیص یا تایید هویت) افراد صورت می‌گرفت و به گفته دولت افغانستان مشخصات افغان‌ها در همه فرودگاه‌های جهان در دسترس بود و با این کار زمینه سوء‌‌استفاده از گذرنامه‌های افغانستان نیز از بین رفت.

با این حال گذرنامه افغانستان از کم‌ارزش‌ترین گذرنامه‌های جهان است. با گذرنامه افغانستان می‌شود به کمتر از چهل کشور جهان که اغلبشان در آسیا و آفریقا هستند سفر کرد. با سلطه طالبان بر افغانستان و تلاش هزاران افغان برای خروج از این کشور، احتمال دارد ارزش گذرنامه این کشور کاهش بیشتری نیز پیدا کند.