گورستان ابن بابویه در مجاورت برج طغرل و در شهرری تهران قرار دارد. ابن بابویه مدت کوتاهی پس از احداث تبدیل به دومین آرامستان تهران و اولین آرامستان شهرری در دوران قاجار و پهلوی اول شد.
پس از کشف سنگ‌قبر و جسد سالم فردی که گفته شد ۸۰۰ سال قدمت داشته و منسوب به شیخ صدوق یا همان محمد بن بابویه از دانشمندان ایرانی است، ناصرالدین‌شاه دستور ساخت بقعه‌ای در این محل را داد. با آماده‌شدن بقعه شیخ صدوق، دفن مردگان در حوالی آن آغاز شد. البته برخی معتقدند پیش از حمله مغول نیز محل فعلی گورستان بوده و دلیل کشف مقبره شیخ صدوق نیز همین است.
با گسترش مناطق مسکونی در حال حاضر ابن بابویه در مجاورت شهر قرار دارد و بعضی خانه‌ها به نمای داخلی قبرستان اشراف دارند. طی دهه‌های اخیر برای ایجاد فضای مناسب دفن درگذشتگان جدید و همچنین تعریض محوطه آرامگاه شیخ صدوق از قبرهای دوره ناصری و مظفری جز معدود سنگ‌های قدیمی چیزی به جا نمانده است.
همچنین عملیات بهسازی قبور در این مکان اعتراض علاقه‌مندان میراث‌فرهنگی را برانگیخته است، چرا که در این بهسازی‌ها سنگ برخی قبرها از مکان اولیه به مکان دیگری منتقل شده و هویت قدیمی این مکان آسیب‌دیده است. بخشی از اهمیت گورستان ابن بابویه جدای از بقعه، به افراد دفن شده در آن طی دوران پهلوی اول و دوم بر می‌گردد. تا پیش از ایجاد ابن بابویه مهمترین گورستان تهران، مسگر آباد بود که امروزه ایستگاه آتش‌نشانی بر بقایای آن دایر است.
ابن بابویه مقصد سه تشییع جنازه بزرگ و تاریخی تهران بوده است. تشیع میرزاده عشقی شاعر و روزنامه مشهور به سوی این گورستان یکی از بزرگترین بدرقه‌های عمومی تهران است. از آن زمان تا کنون آرامگاه این شاعر آزادی‌خواه جزء مهمترین مقاصد حضور علاقه‌مندان شعر و هنر در این مکان بوده و همیشه شاخی گلی کنار مقبره او دیده شده است.
دومین تشییع جنازه بزرگ به مقصد ابن بابویه متعلق به مهوش خواننده مشهور است که روزنامه‌ها از آن به‌عنوان بزرگترین تشییع جنازه مردمی تا آن زمان یاد کرده‌اند. امروز محل دفن مهوش به دلیل آنکه نام شناسنامه‌اش روی سنگ حک شده، برای بسیاری از مراجعه‌کنندگان نامشخص است. عوامل قبرستان نیز یا اطلاع دقیقی از این موضوع ندارند و یا از دادن اطلاعات به بازدیدکنندگان طفره می‌روند.
سومین تشییع جنازه بزرگ تاریخ تهران به مقصد ابن بابویه و مشهورترین مدفون امروز این محل کسی جز غلامرضا تختی نیست. قبر تختی با بنا و سنگ یادبودی که دارد شاید بیشترین بازدید کننده را در ابن بابویه دارا است.
یکی دیگر از دلایل شهرت ابن بابویه دفن کشتگان واقعه سی تیر ۱۳۳۱ در این مکان است. آنها در این گورستان کنار هم آرمیده‌اند. محمد مصدق و داریوش فروهر هر دو وصیت کرده بودند در این بخش گورستان دفن شوند که هیچکدام به وصیتشان عمل نشد. در فاصله کمی از شهدای سی تیر یار دیرین محمد مصدق و وزیر امور خارجه دکتر فاطمی دفن است.
پس از پیروزی انقلاب ایران تا سال‌های اخیر تلاش زیادی برای ایجاد بنای یادبودی شکیل برای کشتگان ۳۰ تیر صورت گرفت که با مخالفت متولیان روبه‌رو شد.
از دیگر مشاهیر مدفون در ابن بابویه می‌توان به محمدعلی فروغی نخست‌وزیر و ادیب مشهور عصر قاجار و پهلوی، نسیم شمال روزنامه‌نگار شهیر، دهخدا، ادیب‌السلطنه، مرشد چلویی و بسیاری نام‌های دیگر اشاره کرد از دفن‌شدگان سال‌های نزدیک‌تر که مزارش برخلاف بسیاری دیگر دارای دیوارنوشته و جایگاهی مشخص و است می‌توان به مؤذن‌زاده اردبیلی اشاره کرد. برخی از مشاهیر گورستان نیز هیچ سنگی ندارند. مانند صادق قطب‌زاده از یاران روح‌الله خمینی که در اوایل انقلاب اعدام شد و قبرش در محل آرامگاه خانوادگی و میان قبرها قرار دارد. دست سرنوشت برخی مانند رکن‌الدین مختاری رئیس شهربانی که عامل چند قتل سیاسی مشهور از جمله قتل میرزاده عشقی بود را هم جایی میان انبوه مزارها در این آرامستان به فراموشی سپرده است.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
اما ابن بابویه تنها به واسطه مدفون شدگان مشهورش به جاذبه گردشگری تبدیل نشده، ترکیب سنگ‌های باقیمانده از دوران قدیم سبب شده برخی اثری هنری و محبوب عکاسان باشد. نوشته‌های روی برخی سنگ قبرها نیز برای بازدیدکنندگان جالب است. نوشته‌هایی که علت مرگ و یا شرح مختصری از زندگی افراد برآن‌ها حک شده است.
یکی از مشکلاتی که این گورستان تاریخی را دچار آسیب کرده، تداوم دفن درگذشتگان جدید با قیمت‌هایی گزاف است که سبب شده قبرهای قدیمی‌تر تخریب شوند. همچنین نبود سامانه و نقشه‌ای جامعه که محل دفن مشاهیر را مشخص کند، سبب فراموشی و از بین رفتن بسیاری از مقبره‌ها شده است. تخریب دیوارهای آرامگاه‌های خانوادگی نیز اگرچه به بازدید مراجعه کنندگان کمک کرده، ولی باعث تخریب و سرقت سنگ‌های با ارزش شده است.
قبرهای ابن بابویه با تفاوت در شکل و فرم و قدمت ترکیبی عجیب از سیر گذر تاریخ هستند. چه نام‌های معتبری که در اینجا دفن‌اند و چه نام‌ها که حسرت دفن بر اساس وصیتشان در ابن بابویه با آنها ماند. ابن بابویه و ظهیرالاسلام از جمله گورستان‌های تهران هستند که تاریخی قابل‌توجه دارند. ولی برخلاف ظهیرالدوله که دفن جدید در آن بیش از نیم‌قرن است ممنوع شده، ابن بابویه در معرض آسیب‌های جدی قرار دارد. مدیریت ناکارآمد طی سال‌های گذشته و بی‌توجهی میراث‌فرهنگی بخش مهمی از تاریخ ابن بابویه را از بین برده است. اما با تمام کاستی‌ها و آسیب‌ها هنوز ابن بابویه بخش تفکیک‌ناپذیر هویت و فرهنگ تهران است. جایی که رفتن به آن درک خاطرات این شهر را از طریق مرور نام‌ها ممکن می‌سازد.
