روز دوشنبه، ششم دسامبر، ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، در سفر به هند آن کشور را «قدرتی بزرگ» خواند و توافق‌هایی با آن امضا کرد تا روابط مسکو و دهلی نو در زمینه‌های نظامی و انرژی افزایشی چشمگیر یابد. 

هم‌زمان با حضور آقای پوتین در دهلی نو، هند تایید کرد که روسیه در چند روز گذشته تحویل سامانه‌های پدافند موشکیِ زمین به هوای اس ۴۰۰ را آغاز کرده است. فروش اس ۴۰۰ به هند باعث شده است که آمریکا دهلی نو را تهدید به تحریم کند. 

از مهمترین نتایج دیدار پوتین با نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند، امضای توافق ۱۰ ساله همکاری فنی در زمینه دفاعی و قرارداد یک‌ساله نفتی بین دو کشور است. این‌ها البته تنها بخشی از ۲۸ توافقی است که طی بیست و یکمین نشست سالیانه هند و روسیه در دهلی نو امضا شد.

این دومین سفر خارجی آقای پوتین در پی دنیاگیری ویروس کرونا است. سفر قبلی پوتین در ماه ژوئن به ژنو، و برای دیدار با جو بایدن، رئیس ‌جمهوری آمریکا، بود. رئیس‌ جمهوری روسیه امسال نه در نشست گروه ۲۰ در رم شرکت کرد و نه در نشست کوپ ۲۶ در گلاسگو. سفر او به هند خبر از اهمیت بسیاری می‌دهد که او برای رابطه با آن کشور قائل است. 

پوتین در کنار مودی خطاب به دوربین‌ها گفت: «ما هند را قدرتی بزرگ، کشوری دوست، و دوستی محک‌خورده می‌دانیم.»

روسیه از ده‌ها سال پیش از مهمترین تامین‌کنندگان تسلیحاتی هند بوده است. هند در سال‌های اخیر به دنبال تجدید نیروهای مسلح خود است و دریافت سامانه موشکی اس ۴۰۰ را می‌توان مهمترین خرید اخیر آن دانست. این کشور در ضمن کوشیده است روابط نظامی خود را گسترش دهد، اما سفر پوتین نشان می‌دهد که روسیه همچنان نقشی بی‌بدیل در تامین نظامی هند دارد.

هارش واردان شرینگلا، وزیر خارجه هند، در پی آن نشست گفت: «تامین سامانه از سوی روسیه در ماه جاری آغاز شده است و ادامه خواهد داشت.»

توافق روسیه و هند در این زمینه ۵ میلیارد دلار ارزش دارد و اولین بار در سال ۲۰۱۸ امضا شد. این توافق اما می‌تواند روابط دهلی نو با واشنگتن را به خطر اندازد. هند از سویی بزرگترین دموکراسی جهان است و روابطی دیرین با آمریکا دارد، و از سوی دیگر در دوران جنگ سرد، به‌رغم آن بنیانگذار اصلی «جنبش عدم تعهد» بود، در پی رقابت با پاکستان (که متحد چین و آمریکا بوده و هست) به روابط نزدیک با «اتحاد جماهیر شوروی» روی آورد که به‌خصوص در زمان نخست‌وزیری ایندیرا گاندی گسترش یافت. رابطه سنتی مسکو و دهلی نو در پی سقوط شوروی و پایان جنگ سرد هم ادامه یافته است. روسیه و هند اکنون رابطه دوجانبه با یکدیگر را «همکاری ویژه و ممتاز راهبردی» می‌نامند. 

توافق ۱۰ ساله دفاعی که روز دوشنبه امضا شد، هم خبر از استحکام روابط این دو کشور می‌دهد و هم خبر از این واقعیت که هند همچنان در زمینه تسلیحاتی متکی به روسیه است و ظرفیت‌های تولید داخلی آن نیز هنوز برای تولید سامانه‌هایی مانند اس ۴۰۰ آماده نیست. 

آمریکا هشدار داده است که می‌تواند از طریق قانون کاتسا («مقابله با دشمنان آمریکا از طریق تحریم‌») که هدف آن محدود کردن روسیه است، دست به تحریم کشورهایی بزند که با مسکو رابطه تسلیحاتی گسترده دارند. وزارت خارجه آمریکا چند روز پیش اعلام کرد که تصمیمی در مورد استثنا قائل شدن برای هند، گرفته نشده است. 

هند البته همچنان خواهان بهبود صنایع دفاعی بومی خود است و در آن زمینه نیز با روسیه همکاری می‌کند. از جمله توافق‌های دو کشور، طرحی برای تولید اسلحه معروف «کلاشنیکف» در خاک هند است. شرکت روسی کلاشنیکف که ۹۵ درصد تسلیحات کوچک آن کشور را تولید می‌کند و بزرگترین تولیدکننده اسلحه در روسیه است، روز دوشنبه خبر از توافقی داد که به موجب آن، بیش از ۶۰۰ هزار اسلحه «آ ک ۲۰۳» در هند تولید می‌کند و به وزارت دفاع هند تحویل می‌دهد. 

ولادیمیر لپین، مدیرکل شرکت کلاشنیکف، گفت: «آماده‌ایم که ظرف چند ماه آينده تولید اسلحه‌های جدید آ ک ۲۰۳ را آغاز کنیم.»

دمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین، روز دوشنبه به خبرنگاران گفت: «دوستان هندی ما به روشنی توضیح دادند که کشوری با حق حاکمیت هستند و خودشان تصمیم می‌گیرند از چه کسی تسلیحات بخرند و چه کسی باید شریک هند باشد.»

ناندان اونیکریشنان، کارشناسی از اتاق فکر مهم «آبزرور ریسرچ فاندیشین» در دهلی نو، به خبرگزاری فرانسه گفت که دیدار آقای پوتین «بیشتر نمادین» است، و افزود:‌ «خیلی گمانه‌ها در مورد ماهیت رابطه هند و روسیه و این‌که آیا نزدیکی روسیه به چین و نزدیکی هند به آمریکا، در آن شکاف می‌اندازد یا نه، مطرح شده است. اما این دیدار به این گمانه‌ها پایان می‌دهد.»

سمیر ساران، از دیگر کارشناسان همین اتاق فکر، گفت که دیدار آقای پوتین «تاکیدی مجدد بر اهمیت این لحظه است که در آن شاهد شکل گرفتن نظمی جدید هستیم و این دو کشور در کنار هم فرصت بهتری برای شکل دادن به آن دارند.»

روسیه و هند البته منظما هر سال نشستی مشترک دارند، اما این اولین دیدار حضوری پوتین و مودی در پی نشست بریکز سال ۲۰۱۹ در برزیل است. وزرای خارجه و دفاع دو کشور روز دوشنبه پیش از رسیدن پوتین، مذاکراتی با یکدیگر داشتند. 

سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، گفت دهلی نو و مسکو «در بیشتر مسائل مهم جهانی و امنیتی مواضعی مشابه یا تقریبا مشابه دارند.»

واشنگتن برای برخورد با قدرت روزافزون چین، یک ساز و کار چهار کشوری امنیتی به نام «کوآد» برپا کرده است که شامل حضور آمریکا در کنار هند، ژاپن، و استرالیا است. «کوآد» علاوه بر چین، باعث نگرانی روسیه هم شده است. 

مسئله چین بدون شک روابط هند و روسیه را پیچیده می‌کند. در پی برخوردهای مرگبار در منطقه‌ای در کوهستان‌های هیمالیا که مورد اختلاف ارضی پکن و دهلی نو است، شاهد افزایش تنش‌ها بین این دو کشور بوده‌ایم. روابط نزدیک مسکو با این دو کشور می‌تواند به میانجیگری احتمالی آن کمک کند. اما برخی از کارشناسان می‌گویند که روسیه رابطه با چین را به روابط خود در جنوب آسیا ترجیح می‌دهد. 

علاوه بر مسائل نظامی، انرژی مهمترین موضوع دیدار پوتین بوده است. ایگور سچین، رئیس شرکت غول‌آسای «روس‌نفت»، نیز در هیات روسی حاضر بود و چند توافق مهم انرژی بین دو کشور امضا شد. شرکت «روس‌نفت» با صدور بیانیه‌ای گفت که از طریق بندر نووُروسیسک در جنوب روسیه، تا سقف دو میلیون تن نفت به هند می‌فروشد. 

از دیگر مواردی که در فهرست طولانی ۲۸ توافق می‌بینیم، می‌توان به توافق مبادله فرهنگی بین وزارت‌های فرهنگ دو کشور، ‌پروتکل درباره برگزاری جشنواره‌های فرهنگی؛، و همکاری بانکی بین بانک ذخایر هند و بانک روسیه در زمینه پاسخ به حملات سایبری اشاره کرد.