شبکه تلویزیونی سی‌ان‌ان روز پنج‌شنبه، ۲۳ دسامبر در حالی از برنامه تولید موشک بالیستیک عربستان با همکاری چین خبر داد که برنامه موشکی و هسته‌ای ایران یکی از محورهای اختلاف ایران با قدرتهای جهانی بوده است و اکثر کشورهای منطقه و قدرتهای بزرگ به دقت برنامه موشکی و هسته‌ای ایران را دنبال می‌کنند. در حوزه امنیت منطقه‌ای کشورهای مختلف با توجه به سیاست دفاعی و در چهارچوب توازن قوا در منطقه نسبت به افزایش بودجه دفاعی خود اقدام می‌نمایند. طبیعی است که با توجه به مشکلات ایران و عربستان در سال‌های اخیر ریاض هم در‌ بخش موشکی اقدام به سرمایه گذاری زیادی کرده است. باید در نظر داشت که عربستان سعودی یکی از بزرگ‌ترین خریداران تجهیزات نظامی آمریکا است. ریاض در سال ۲۰۱۷ قراردادی را با دولت ترامپ برای خرید ۱۱۰ میلیارد دلار تسلیحات نظامی امضا کرد. در دهه‌های گذشته ایالات متحده همواره امیدوار بود که فروش تسلیحات به عربستان به تغییر توازن قدرت به نفع عربستان سعودی منجر شود، چراکه ایران نیز در زمینه موشکی و هسته‌ای در این سال‌ها پیشرفت زیادی کرده بود. در گزارش اختصاصی شبکه سی‌ان‌ان به نقل از ارزیابی آژانس‌های اطلاعاتی آمریکا به ‌همکاری‌ فعالانه چین با عربستان سعودی برای تولید موشک‌های بالیستیک اشاره شده است.

همکاری نظامی ریاض و پکن

پس از پایان جنگ ایران و عراق، ملک فهد و وزیر دفاع وقت، شاهزاده سلطان بن عبدالعزیز آل سعود تصمیم گرفتند با چین تماس بگیرند. ملک فهد به دو پسرش، سفیر عربستان در ایالات متحده، شاهزاده بندر بن سلطان آل سعود و برادرش شاهزاده خالد بن سلطان آل سعود که فرماندهی پدافند هوایی عربستان سعودی را برعهده داشت،  ماموریت داد تا با پکن برای خرید و نصب مخفیانه موشک‌های بالیستیک گفتگو کنند. بندر بن سلطان به‌طور خصوصی با همتای چینی خود در واشنگتن، هان شو، تماس گرفت و پرسید که آیا پکن به ریاض موشک می‌فروشد یا خیر. پاسخ پکن مثبت بود، همان‌طور که هنری کیسینجر در کتابش به آن اشاره کرده است. بندر بن سلطان به پاکستان سفر کرد و در آنجا با مقامات چینی به‌طور مخفیانه ملاقات کرد.

در ژوئیه ۱۹۸۵، بندر بن سلطان برای اولین بار پس از سه دیدار مخفیانه، خود به پکن سفر کرد تا درباره جزئیات خرید موشک‌های بالیستیک از چین با دولتمردان پکن بحث و گفتگو نماید. در دهه ۱۹۹۰خالد بن سلطان، معاون وزیر دفاع وقت عربستان‌ عقیده داشت که رشد اقتصادی سریع چین دیر یا زود پکن را به یک قدرت نظامی بزرگ تبدیل خواهد کرد و ریاض باید نقش چین در خاورمیانه را مد نظر قرار دهد. در همان حال عمده نیاز ریاض به تسلیحات نظامی را غرب و به‌ویژه آمریکا تامین می‌کرد. همکاری ریاض و واشنگتن در اکثر حوزه‌ها در سال‌های قبل باعث می‌شد تا نقش آمریکا در تامین تسلیحات مورد نیاز‌ عربستان روزبه روز افزایش یابد.

به گزارش نیوزویک در سال ۲۰۰۷‌ چین به‌طور مخفیانه به عربستان سعودی موشک‌های بالیستیک پیشرفته‌ای را با تایید آمریکا فروخت. بر اساس این گزارش  به نقل از یک «منبع اطلاعاتی معتبر‌»، در سال ۲۰۰۷ چین به‌طور مخفیانه موشک‌های بالیستیک میان‌برد‌ دانگ فنگ (دی اف-۲۱)‌ با سوخت جامد را به عربستان سعودی فروخته بود. در آن زمان سازمان سیا با توجه به اینکه این موشک‌ها قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای را نداشتند، بازهم این قرارداد را تحریم کرد. این معامله از جهات مختلف جالب‌توجه بود؛ این معامله تمایل چین به افزایش فروش تسلیحات پیشرفته در خاورمیانه را نشان می‌داد. پکن علاقه خاصی به تجهیز عربستان سعودی به فناوری پیشرفته نظامی داشت، چراکه ریاض نقش مهمی در تامین انرژی این کشور به‌ویژه در بخش نفت ایفا می‌کند.

 در سال ۲۰۱۴ ریاض تمایل خود را برای خرید جنگنده چندمنظوره تاندر (جی اف- ۱۷) چین اعلام کرده بود. در سال ۲۰۱۴ چین اقدام به فروش موشک بالیستیک میان‌برد دانگ فنگ (دی اف-۳ آ) به عربستان نمود. ریاض برای اولین‌بار در رژه نظامی در سال ۲۰۱۴ آن‌ها را به نمایش گذاشت‌. تا پیش از انتشار گزارش اخیر سی‌ان‌ان، برخی از تحلیلگران آمریکایی بر این باور بودند که عربستان توانایی پرتاب موشک‌های پیچیده با سوخت مایع را ندارد. چین همواره از فروش تسلیحات نظامی به عربستان دفاع کرده است و معتقد است که فروش تسلیحات نظامی به ریاض با حقوق بین‌الملل هم‌خوانی دارد.

در ماه ژوئن ۲۰۱۹ نیز نهادهای اطلاعاتی در مورد ابعاد همکاری ریاض و پکن در بخش نظامی به‌ویژه در بخش موشک‌های بالیستیک گزارشی منتشر کردند. وقتی در سال ۲۰۱۴ ابعاد همکاری پکن و ریاض در بخش موشک‌های بالیستیک منتشر شد، بحث زیادی در اندیشکده‌ها، مراکز تحقیقاتی و در بین سیاستمداران آمریکا در واشنگتن صورت گرفت. برخی از کارشناسان امور امنیتی بر این عقیده بودند که افزایش همکاری چین و عربستان در بعد نظامی می‌تواند نشان از ناکارآمدی فرآیندهای امنیت خارجی و ملی آمریکا باشد. دلیل عمده تمایل عربستان سعودی برای‌ خرید موشک‌های پیشرفته از چین به این دلیل بود که آمریکا در آن زمان موشک‌های مشابهی را در اختیار ریاض قرار نمی‌داد.

افزایش رقابت تسلیحاتی در خاورمیانه

دور جدید مذاکرات هسته‌ای در هفته آینده بین ایران و گروه ۱+۴ در وین اتریش آغاز خواهد شد. صرف‌نظر از اینکه این دور مذاکرات با توافق به پایان برسد یا خیر، افزایش برد موشک‌های بالیستیک ایران و تداوم برنامه هسته‌ای ایران قطعا باعث افزایش رقابت تسلیحاتی در منطقه خواهد شد. باید در نظر داشت که در دسامبر سال ۲۰۱۸ شاهزاده محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی در مصاحبه با شبکه خبری سی‌بی‌اس گفته بود، ‌اگر ایران بمب اتمی بسازد، عربستان ساکت نخواهد نشست و به‌این‌ترتیب احتمال وقوع یک مسابقه هسته‌ای در منطقه که به‌شدت دستخوش بحران است، افزایش خواهد یافت. 

 با توجه به اولویت دفاعی کشورهای منطقه و افزایش بودجه نظامی کشورها در سال‌های آینده می‌توان انتظار داشت که رقابت تسلیحاتی در منطقه افزایش یابد. آمریکا به‌طور کامل از منطقه خاورمیانه چشم‌پوشی نخواهد کرد و نیاز کشورهای منطقه به تسلیحات نظامی، شرایط مناسبی را برای پکن فراهم خواهد کرد تا هم زمینه حضور و نفوذ پکن در معادلات سیاسی اقتصادی منطقه افزایش یابد و هم سهم تسلیحات چین به‌ویژه موشک‌های بالیستیک در منطقه افزایش یابد واشنگتن هم اقدام به فروش بیشتر سلاح به کشورهای منطقه خواهد نمود.

می‌توان پیش‌بینی کرد روند برنامه هسته‌ای عربستان که شامل احداث نیروگاه اتمی است، شتاب خواهد گرفت. ریاض در ‌راستای پروسه گذار انرژی به انرژی هسته‌ای نیاز دارد، تحولات منطقه و آینده برنامه هسته‌ای ایران می‌تواند بر برنامه غربستان سعودی هم موثر باشد . می‌توان ادعا کرد که کاهش سطح رقابت تسلیحاتی در منطقه به توافق هسته‌ای ایران با غرب و پایبندی تهران به مفاد توافقنامه احتمالی وابسته است.