باران‌های ناگهانی بهار امسال در ایران خیال تمام شدن خشکسالی را در ذهن بسیاری زنده کرد. خیالی که گویا با واقعیت فاصله زیادی دارد. صادق ضیائیان، رئیس مرکز ملی خشکسالی، در گفت‌وگو با خبرگزاری ایسنا از آمارهایی می‌گوید که حکایت از بحران جدی خشکسالی در ایران دارد. به گفته این مقام مسئول، بیش از ۸۵ درصد جمعیت ایران تحت تاثیر خشکسالی بلندمدت و انباشته است.
ضیائیان در توضیح این آمار و با اشاره به جمعیت تحت تاثیر خشکسالی در ۱۰ سال گذشته گفت: «با توجه به شاخص ۱۰ ساله (SPEI) منتهی به مرداد ۹۸، ۱۱.۱ درصد از جمعیت ایران تحت تاثیر خشکسالی خفیف، ۲۱.۵ درصد خشکسالی متوسط ، ۳۲.۵ خشکسالی شدید و ۲۰.۷ با خشکسالی بسیار شدید هستند و تنها سه دهم درصد از جمعیت کشور در شرایط ترسالی بسیار شدید، سه دهم درصد ترسالی شدید، دو دهم درصد ترسالی متوسط و هفت دهم درصد با ترسالی ضعیف قرار دارند و ۱۲.۷ درصد جمعیت از شرایط نرمال برخوردار هستند».
نکته قابل توجه در این آمار درصد بالای جمعیتی‌ست که در شرایط «خشکسالی شدید» و «خشکسالی بسیار شدید» به سر می‌برند. شرایط ویژه و دشواری که نه تنها تاثیر مستقیم بر زندگی روزمره مردمان منطقه دارد بلکه باعث مهاجرت‌های بسیاری از شهروندان این مناطق به دیگر شهرهای ایران هم می‌شود. پدیده‌ای که از آن به عنوان مهاجرت اقلیمی یاد می‌شود.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
براساس آمار منتشر شده از ۱۰ سال گذشته تا پایان مرداد ماه سال ۱۳۹۸، چهار دهم درصد از مساحت ایران در شرایط ترسالی بسیار شدید و چهار دهم درصد نیز در شرایط ترسالی شدید قرار دارد همچنین در همین بازه زمانی شش دهم درصد از مساحت کشور از ترسالی متوسط و ۱.۳ درصد ترسالی ضعیف برخوردار بوده است.
اگر فرض کنیم که در سال‌های پیش‌رو آمارها دستخوش تغییرات جدی قرار نگیرد و به اصطلاح وضعیت «خشکسالی شدید» در مناطق زیادی از ایران به همین شکل امروز باقی بماند، شکی نیست که شمایل بسیاری از شهرهای ایران تغییرات جدی کند.
هرچند که آمار دقیقی از مهاجرت‌های اقلیمی در دست نیست اما تابستان سال گذشته بود که عبدالرضا رحمانی فضلی، وزیر کشور ایران در مصاحبه‌ای گفته بود: «بر اساس آمارهای موجود، مهاجرت‌های وسیعی به مرکز و شمال ایران از مناطقی که با خشکسالی درگیرند، درحال شکل‌گیری است».
جزئیات این آمار البته هیچ‌گاه منتشر نشد اما رحمانی فضلی اعتراف کرد که بحران آب در ایران در حال تبدیل شدن به یک «بحران اجتماعی بزرگ» است و همچنین هشدار داد که تا پنج سال دیگر مهاجرت اقلیمی چهره ایران را تغییر می‌دهد. به زعم رحمانی فضلی، کشور در ۱۰ سال آینده «با فاجعه‌ای بزرگ مواجه می‌شود».
پیش از این نیز مقامات دولت ایران درباره احتمال مهاجرت گسترده از مناطق درگیر خشکسالی به نقاط دیگر ایران و یا کشورهای دیگر هشدار داده بودند.
از جمله عیسی کلانتری، رئیس فعلی سازمان محیط زیست ایران، گفته بود که «در صورت ادامه وضعیت فعلی مصرف آب در بخش کشاورزی ۲۵ سال دیگر شرق و جنوب کشور کاملا خالی از سکنه خواهند شد».
کلانتری حتی پا را از این هم فراتر گذاشته بود و با هشدار درباره عواقب این مهاجرت‌های اقلیمی در ایران و با ادامه روند بحران آب در ایران هشدار داده بود «که با مهاجرت ۵۰ میلیون نفر به مناطق دیگر کشور شاید در آینده چیزی به نام ایران وجود نداشته باشد».
در چند سال اخیر شاهد درگیری کشاورزان در مناطق جنوبی کشور با مقامات محلی بودیم و حتی در برخی موارد این درگیری‌ها به مناطق شهری نیز کشیده شد. به عنوان مثال تیرماه سال گذشته بود که مردم در برازجان در ورودی‌های این شهر دست به تجمع زدند که حتی گزارش‌هایی درباره برخورد نیروی انتظامی با مردم محلی مخابره شد که البته مقامات حکومتی هیچ‌گاه زیر بار این گزارش‌ها نرفتند.
اگر تا پیش از این درگیری‌ها و یا اعتراضات به وضعیت «آب» در ایران مختص مناطقی بود که کم‌تر نشانی از آن در رسانه‌ها یافت می‌شد اما حالا باید منتظر اتفاقات و بحران‌هایی بود که شمایل متفاوتی با اتفاقات قبلی دارد. بحران‌هایی که حتی می‌تواند تاثیر بسیار مستقیم بر «امنیت غذایی» تمامی ساکنان ایران داشته باشد و در دل خود موجب بحران‌های ناشناخته‌ای شود که شاید هیچ‌یک از مسئولین جمهوری اسلامی طرح مشخصی برای مقابله با آن نداشته باشند. بحران‌هایی که به‌نظر می‌رسد اگر بدل به اعتراضات وسیع مردمی شود می‌تواند تبعات سختی برای حاکمیت به دنبال داشته باشد و سرکوب و برخورد امنیتی و پلیسی نیز نمی‌تواند به رفع آن کمک کند.
