در دو روز اخیر، شماری از اعضای طالبان با انتشار عکس‌ها و ویدیوهایی از پنجشیر ادعا کردند ده‌ها موشک اسکاد را از یک مخفیگاه در پنجشیر کشف و ضبط کرده‌اند. در این تصاویر و ویدیوها تعدادی موشک اسکاد که از جنگ‌های دهه ۸۰ و ۹۰ میلادی به جا مانده‌اند، در یک منطقه کوهستانی کنار هم چیده شده‌اند و افراد طالبان در حال جابه‌جایی آن‌ها به مکانی دیگرند. یک عضو طالبان که از صحنه فیلم گرفته و در توییتر منتشر کرده است، می‌گوید: «موشک‌های بزرگی‌اند. حدود ۴۰ موشک اسکاد است که در پنجشیر کشف کردیم.»
شماری از اعضای طالبان که در رسانه‌های اجتماعی فعال‌اند، این عکس‌ها و ویدیوها را بازنشر و ادعا کردند که این موشک‌های اسکاد در نتیجه بازرسی خانه‌های مردم کشف شده‌اند و قرار است از پنجشیر به مکان دیگری منتقل شوند.
موشک اسکاد یا آهن‌قراضه؟
محمد جلال، عضو شبکه حقانی و از نزدیکان سراج‌الدین حقانی، وزیر داخله (کشور) طالبان، با انتشار عکس‌هایی از جریان انتقال موشک‌های اسکاد از پنجشیر نوشت که این موشک‌ها در نتیجه «عملیات پاکسازی» به دست آمده‌اند. بر اساس ادعای جلال، کشف این تسلیحات دستاورد عملیات جست‌وجوی خانه‌‌به‌خانه است که در کابل، پنجشیر، کاپیسا، پروان و مناطق تاجیک‌نشین و هزاره‌نشین به راه افتاده است.
با این حال، کبیر واثق، معاون سابق استاندار پنجشیر، در گفت‌وگو با ایندیپندنت فارسی می‌گوید: «آنچه طالبان از آن به‌عنوان موشک‌های اسکاد یاد می‌کند، در واقع پوش یا جعبه موشک‌های اسکاد و لونا است که از زمان تجاوز شوروی به افغانستان باقی مانده‌اند و در تمام این مدت، در مکانی عمومی و در معرض دید نگهداری می‌شدند.»
واثق افزود: «این‌ها بقایای نبرد علیه تجاوز شوروی‌اند که به دست نیروهای مقاومت افتاده بود و در پنجشیر نگهداری می‌شد. زیرزمین و در مخفیگاه نبودند که طالبان کشف کرده باشد. همه می‌دیدند و در مکانی جلو چشم همه نگهداری می‌شدند. این‌ها موشک هم نیستند؛ پوش یا جعبه موشک‌اند که هیچ کاربرد نظامی ندارند و صرفا می‌توان از آن‌ها به‌عنوان آهن‌قراضه استفاده کرد.»
واثق می‌افزاید اطلاعاتی دارد که نشان می‌دهد طالبان آهن‌قراضه‌های نظامی به جا مانده از جنگ شوروی با نیروهای مجاهدین را که در پنجشیر نگهداری می‌شوند، به پاکستان منتقل می‌کند و به نرخ آهن می‌فروشد.
به گفته واثق، در ۲۰ سال گذشته، خارج کردن هر نوع آهن از پنجشیر ممنوع بود، اما افراد طالبان اکنون در تلاش‌اند آهن‌پاره‌های مربوط به تسلیحات نظامی را از پنجشیر خارج کنند و برای فروش به پاکستان ببرند.
پیش از این و در ماه سپتامبر ۲۰۲۱ نیز طالبان ادعا کرد تعدادی موشک لونا از پنجشیر کشف کرده، اما زمانی که ویدیوها و تصاویر آن ماجرا منتشر شد، معلوم شد این گروه مقداری آهن‌قراضه مربوط به موشک‌های لونا را که در حومه پنجشیر در یک خندق انداخته شده بودند، جمع کرده است.
موشک اسکاد چیست؟
بر اساس اطلاعات وب‌سایت «میلیتاری ویکی» (Military Wiki)، اسکاد مجموعه‌ای از موشک‌های بالیستیکی تاکتیکی است که شوروی در دوران جنگ سرد ساخت. این اسلحه به طور گسترده در اختیار برخی از دولت‌های خاورمیانه و آسیا که در آن زمان متحد شوروی بودند، قرار گرفت. افغانستان در دوران جنگ سرد، دولتی طرفدار شوروی داشت و به همین دلیل، ارتش آن زمان افغانستان با سلاحهای ساخت شوروی از جمله موشک‌های اسکاد و لونا تجهیز شد.
در جریان نبرد مجاهدین با دولت طرفدار شوروی و همچنین جنگ علیه نیروهای متجاوز شوروی که به پیروزی مجاهدین انجامید، بسیاری از این تسلیحات و تجهیزات نظامی به دست مجاهدین افتادند. گروه‌های مجاهدین مانند حزب اسلامی حکمتیار بخشی از این تسلیحات را به پاکستان فروختند و بخشی دیگر در استان‌های مختلف از جمله پنجشیر ماندند.
در ۲۰ سال گذشته، مقام‌های دولت‌های پیشین افغانستان کوشیدند هویت پنجشیر به‌عنوان یکی از مراکز مهم و اصلی جهاد علیه تجاوز شوروی را با حفظ آثار به جا مانده از جنگ حفظ کنند؛ اما طالبان در هفت ماه گذشته، تلاش کرد هیچ نشانه‌ای از تجهیزات نظامی فعال یا فرسوده را در پنجشیر باقی نگذارد.
