گروه طالبان اعلام کردند که آثار باستانی موجود در منطقه «مس عینک» را که از بزرگترین معادن مس جهان است، حفظ خواهند کرد. این تصمیم، پس از گزارش تلاش چین برای گرفتن قرارداد استخراج معدن مس عینک اعلام شده است.
اسوشتیدپرس گزارش داده است که طالبان امیدوارند با عقد قرارداد استخراج مس عینک، به ثروت سرشار این دومین معدن مس جهان دست یابند. اما وجود آثار باستانی قدیمی در این منطقه که بیشتر در پیوند با تمدن بودایی قبل از اسلام است، طالبان را با چالش حفظ این آثار رو‌به‌رو کرده است.
در سال ۲۰۰۱ میلادی، به رغم واکنش و اعتراض شدید جهانی، طالبان دو مجسمه مهم و تاریخی بودا را در بامیان کاملا تخریب کردند. اما اکنون که ده‌ها مجسمه کوچک بودا در اطراف معدن مس عینک کشف شده است، ظاهرا نظر امارت طالبان نیز در زمینه تخریب هر گونه مجسمه (که از دید این گروه بت محسوب می‌شود) تغییر کرده است.
حکم‌الله مبارز، رئیس امنیت استان لوگر، ناحیهای که مس عینک در آن قرار دارد، با نگاهی به معبدهایی که زمانی عبادتگاه راهبان بودایی بوده است، می‌گوید: «حفظ و نگهداری آثار باستانی در مس عینک، کلید بازگشایی معدن باارزشی است که در این منطقه قرار دارد.» او می‌افزاید: «حفظ مجسمه‌های بودا، هم برای ما و هم برای چینی‌ها، مهم و باارزش است.»
حکم‌الله، زمانی در این منطقه فرمانده گروهی از جنگجویان طالب بود که با دولت می‌جنگیدند. اما پس از عقب‌نشینی نیرو‌های دولت پیشین، آنان کنترل منطقه مس عینک را در دست گرفتند. حکم‌الله در ادامه می‌گوید: «از آن زمان می‌دانستیم که این آثار باستانی برای افغانستان مهم است.»
استخراج معادن در افغانستان، تنها امید گروه طالبان برای رسیدن به درآمد کافی برای دولت‌داری است. افغانستان سال‌ها به کمک‌های جهانی وابسته بود. با سلطه طالبان بر کشور، این کمک‌ها قطع شد، و تحریم‌های آمریکا علیه طالبان باعث شد که حتی ذخایر ارزی این کشور در خارج نیز از دسترس «امارت اسلامی» دور بماند. طالبان برای جایگزینی کمک‌های جهانی با درآمد داخلی، چشم به معادن دست نخورده افغانستان دارند.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
در چند ماه گذشته، کشور‌های ایران، ترکیه، و چین به فعالیت در بخش معادن افغانستان تمایل نشان داده‌اند. در این میان به نظرمی‌رسد که چین قاطع‌تر از دیگران است. این کشور به معدن مس عینک که در حدود ۱۲ میلیون تن مس با عیار بالا در خود نهفته دارد، و نیز ذخایر نفت و گاز شمال افغانستان، چشم دارد و می‌خواهد دوباره مجوز استخراج از این دو منبع ثروت را به دست آورد. طالبان نیز به چین بسیار خوش‌بین و امیدوارند. مولوی شهاب‌الدین دلاور، سرپرست وزارت معادن و نفت طالبان، در نخستین روز‌های آغاز به کار خود به همکارانش دستور داد تا دوباره نظر چینی‌ها را به این دو معدن افغانستان جلب کنند.
اما مس عینک یک چالش بزرگ دیگر نیز پیش روی خود دارد. وجود بقایای آثار باستانی دوره بودایی‌ها در این منطقه، طالبان را بر سر دو راهی گذاشته است. اگر قرار باشد استخراج به صورت گسترده در این منطقه انجام گیرد، آثار باستانی آن از بین خواهد رفت. شاید طالبان بتوانند شماری از مجسمه‌های بودا را که از میان خرابه‌های معابد بیرون کشیده‌اند، به جای امنی انتقال دهند، اما بقایای آثار باستانی، به‌ویژه معبدهای کشف شده، را نمی‌توان انتقال داد. در کنار آن، هنوز کاوش‌های باستان‌شناسی کامل در این منطقه انجام نشده است و مسئولان بخش باستان‌شناسی در وزارت اطلاعات و فرهنگ طالبان می‌گویند به سه تا پنج سال دیگر نیاز است تا کاوش‌ها تکمیل شود. اما عطش طالبان برای آغاز روند استخراج معدن مس، نمی‌گذارد چندین سال دیگر صبر کنند. از سوی دیگر، کاوش‌های باستان‌شناسی بدون حضور باستان‌شناسان خارجی، به‌خصوص فرانسوی‌ها، ممکن نیست. این که فرانسوی‌ها جرات کنند و در چنین اوضاعی به افغانستان بروند، محل تردید است. اما به نظر می‌رسد که وزارت معادن و نفت امارت طالبان راه‌حلی به سبک طالبی یافته است. شهاب‌الدین دلاور به اسوشتیدپرس گفت: «برخی از آثار باستانی را به موزه ملی در کابل انتقال داده‌ایم و برخی دیگر را نیز می‌خواهیم انتقال دهیم. یعنی امکان استخراج به زودی میسر می‌شود.» اما سرپرست وزارت معادن به احتمال وجود آثار دیگری که هنوز در زیر خاک‌ها نهفته است، اشاره نکرد.
در کنار معدن مس عینک، یک شهر بودایی نیز با قدمت بیش از دو هزار سال، در آن ناحیه کشف شده است. این شهر در سال ۱۹۶۰ میلادی با تلاش باستان‌شناسان فرانسوی کشف شد و آثار باستانی بسیاری از آن ناحیه به دست آمد. تصور می‌شود که در سده‌های نخست میلادی، این منطقه ایستگاهی در مسیر راه ابریشم بوده باشد و کاروان‌های مختلف در گذر بین غرب و چین، به آنجا می‌آمده‌اند. با تهاجم روس‌ها به افغانستان، آنان حفره‌هایی برای استخراج مس در این منطقه ایجاد کردند که هنوز هم باقی مانده است. با سقوط دولت وقت افغانستان در آن دوران و بروز هرج و مرج در کشور، غارت آثار باستانی این منطقه نیز آغاز شد.
در سال ۲۰۰۴ میلادی یک گروه باستان‌شناسی دوباره کاوش‌هایی را در این منطقه آغاز کرد. این کاوش‌ها باعث شد تا یک مکان وسیع شامل چهار معبد، یک کارگاه تولید مس، و یک ارگ کشف شود. اما کاوش‌ها دنبال نشد. اکنون به نظر می‌رسد که طالبان می‌خواهند با ظاهرسازی، زمینه استخراج معدن مس را فراهم کنند. مقام‌های طالبان می‌گویند در پی نجات بخش باستانی این منطقه‌اند و به همین دلیل، طرح شرکت «MCC» چین را برای استخراج معادن که باعث از بین رفتن بخش‌های باستانی می‌شود، رد کرده‌اند. اما استخراج زیرزمینی هم برای شرکت چینی طرف قرارداد هزینه زیادی دارد و به‌صرفه نیست. احتمال دارد که طالبان از خیر نجات بقیه آثار باستانی منطقه بگذرند و با همین آثاری که به دست آمده است، مانور بدهند.
استخراج معدن مس عینک سالانه بین ۲۵۰ الی ۳۰۰ میلیون دلار سود خالص به افغانستان می‌رساند و هم‌زمان با آن، ۸۰۰ میلیون دلار نیز در ناحیهای که این معدن قرار دارد، صرف خواهد شد. از سوی دیگر، این معدن برای سه تا چهار هزار تن از ساکنان محلی زمینه کار مستقیم، و برای ۳۰ هزار تن زمینه کار غیرمستقیم میسر خواهد کرد. به نظر نمی‌رسد که طالبان این همه ارزش‌های اقتصادی را فدای آثاری کنند که زمانی خود کمر به نابودی آن بسته بودند.
