نوسانات قیمت نفت در ماه‌های اخیر به دغدغه اصلی کشورهای عمده مصرف کننده انرژی تبدیل شده است. در این بین، تداوم حمله نظامی روسیه به اوکراین و احتمال اعمال تحریم‌های سخت‌تر علیه روسیه، باعث تداوم نگرانی‌ها در مورد امنیت عرضه نفت در بازار شده است. در هفته‌های گذشته، بازار نفت شاهد تلاش کشورهای مصرف کننده نفت برای اتخاذ سیاستی مشترک برای ایجاد ثبات در بازار بود. هفته گذشته، دولت جو بایدن برای کنترل قیمت نفت و کاهش قیمت بنزین در آمریکا، به آزادسازی بخش دیگری از ذخایر استراتژیک نفت اقدام کرد. روز جمعه، ۱ آوریل، نیز در جلسه آژانس بین‌المللی انرژی که به ریاست جنیفر گرنهلم، وزیر انرژی آمریکا، برگزار شد، کشورهای عضو آژانس با هدف کاهش قیمت نفت، موافقت کردند تا بخشی از ذخایر نفت خویش را روانه بازار کنند.

 تصمیم دولت بایدن برای ایجاد ثبات در بازار نفت

روز پنجشنبه، ۳۱ مارس، جو بایدن برای سومین بار از زمان آغاز ریاست جمهوری خود تصمیم گرفت تا با هدف کاهش قیمت نفت برای بازه زمانی شش ماهه، روزانه یک میلیون بشکه از ذخایر استراتژیک آمریکا روانه بازار شود. باید در نظر داشت که ذخایر استراتژیک نفت آمریکا یکی از ابزارهای مهم و موثر واشنگتن، برای ایجاد ثبات در بازار نفت است و امکان استفاده از این ذخایر به میزان قابل توجه در شرایط اضطراری، از اختیارات رئیس جمهوری آمریکا است. در چنین وضعیتی، نفت این مخازن در بازار فروخته می‌شود تا کمبود نفت به صورت موقت جبران شود. میزان برداشت از ذخایر استراتژیک نفت هم محدودیت‌هایی دارد. حجم برداشت روزانه کمتر از چهار و نیم میلیون بشکه است و براساس برآورد وزارت انرژی آمریکا، از زمان صدور دستور رئیس ‌جمهوری تا رسیدن نفت ذخایر استراتژیک به بازار کشور، ۱۳ روز طول می‌کشد. برخی از کارشناسان انرژی بر این باورند که دولت بایدن در بهترین شرایط، حداکثر می‌تواند روزانه در حدود ۵۰۰ هزار بشکه نفت از ذخایر استراتژیک را روانه بازار کند و با توجه به این که تحویل ذخایر نفت به پالایشگاه‌ها، اولویت اول دولت‌ها در شرایط اضطراری است، کارشناسان معتقدند که نباید انتظار داشت که آزادسازی ذخایر استراتژیک، تاثیر خود را به‌ زودی در بازار نشان دهد.

آژانس بین‌المللی انرژی و آزادسازی ذخایر استراتژیک نفت 

پس از حمله روسیه به اوکراین و با توجه به تداوم نوسانات قیمت نفت، کشورهای مصرف کننده با هدف کاهش تاثیر افزایش قیمت نفت بر اقتصاد و امنیت انرژی خود، خواستار اتخاذ تصمیم مشترک شدند. در روز اول ماه مارس، کشورهای عمده صنعتی و مصرف ‌کننده نفت تصمیم به رهاسازی ۶۰ میلیون بشکه از ذخایر نفتی خود گرفتند تا بتوانند بخشی از بحران انرژی را مدیریت کنند. بر اساس آخرین آمار، کشورهای عضو آژانس بین‌المللی انرژی هم‌اکنون ۱.۵ میلیارد بشکه ذخایر استراتژیک نفت در اختیار دارند و رهاسازی ۶۰ میلیون بشکه، معادل چهار درصد از کل ذخایر نفت این کشورها است. تصمیم اخیر جو بایدن به رهاسازی بخشی از ذخایر استراتژیک نفت، از گزینه‌های موجود دولت بایدن برای ایجاد ثبات در بازار نفت است و به تنهایی نمی‌تواند باعث کاهش قیمت نفت شود. از ماه سپتامبر گذشته، دولت بایدن بارها از کشورهای عضو اوپک پلاس، به‌ویژه عربستان سعودی، روسیه، و امارات خواست تا با افزایش میزان تولید نفت باعث کاهش قیمت نفت شوند، اما این کشورها با توجه به مطلوب بودن قیمت نفت، درخواست دولت بایدن را رد کردند. سیاست دولت بایدن در مذاکرات اتمی با ایران و حملات متعدد حوثی‌ها به زیر‌ساختار انرژی عربستان و امارات در ماه‌های اخیر، باعث افزایش نارضایتی این کشورها از  سیاست دولت بایدن در قبال منطقه شده بود و به همین دلیل کشورهای عرب منطقه در قبال تحولات بازار جهانی انرژی سیاستی مشابه سیاست مسکو در پیش گرفتند.

افزایش تولید شرکت‌های نفت آمریکا

تاکید دولت بایدن بر تسریع پروسه گذار انرژی و افزایش نقش انرژی‌های تجدیدپذیر در سبد انرژی آمریکا باعث شد تا برخی کارشناسان نسبت به شرایط اقتصادی شرکت‌های نفت شیل آمریکا ابراز نگرانی کنند. بحران انرژی و حمله روسیه به اوکراین، فرصت مناسبی برای شرکت‌های نفت آمریکا برای افزایش ظرفیت تولید نفت و گاز، هم برای مصرف داخلی و هم برای افزایش صادرات است. در ماه نوامبر گذشته نیز دولت بایدن با آزادسازی ۵۰ میلیون بشکه از ذخایر استراتژیک نفت موافق کرده بود، ولی چنان که انتظار می‌رفت، آزادسازی ذخایر استراتژیک نفت نتوانست باعث ایجاد ثبات کلی در بازار شود. افزایش ظرفیت تولید نفت شرکت‌های آمریکایی می‌تواند در کاهش دامنه بحران فعلی موثر باشد.

امنیت انرژی در آمریکا به معنای قیمت بنزین در پمپ بنزین‌ها است. باید در نظر داشت که به دلیل حمله روسیه به اوکراین و نگرانی‌های متعاقب آن، قیمت بنزین به بالاترین حد خود رسیده است و باعث افزایش تورم در اقتصاد جهانی شده است. روسیه دومین صادرکننده بزرگ نفت در جهان است و تحریم‌های بین‌المللی بی‌سابقه پس از حمله به اوکراین، صادرات نفت این کشور را با مشکلاتی مواجه کرده است . دولت بایدن می‌کوشد از همه ابزارهای موجود برای کاهش قیمت بنزین و نفت بهره گیرد تا نارضایتی مردم آمریکا را از سیاست انرژی و اقتصادی دولت او کاهش دهد. باید در نظر داشت که تداوم نارضایتی مردم از سیاست‌های دولت بایدن، تاثیر خود را در انتخابات پیش رو نشان خواهد داد. به گفته تحلیلگران گلدمن ساکس، آزادسازی ذخایر  نفت  آمریکا به بازار می‌تواند تا حدی منجر به ایجاد تعادل نسبی در بازار شود، اما مسئله مهم‌تری را که کمبود عرضه نفت در بازار است، حل نخواهد کرد. به گقته  گلدمن ساکس، تنها مکانیزم متعادل‌سازی مجدد بازار نفت، افزایش عرضه نفت است.

با توجه به این که در دو سال گذشته سرمایه‌گذاری در بخش بالادستی نفت کاهش یافته است و میزان تقاضا در بازار در حال افزایش است، اکثر کارشناسان انرژی بر این باورند که بازار جهانی نفت در تابستان با کمبود عرضه مواجه خواهد شد و این به معنای افزایش قیمت نفت خواهد بود. افزایش سفرهای تفریحی در ماه‌های آینده پس از دو سال رکود به دلیل همه‌گیری جهانی، باعث افزایش تقاضا برای سوخت خواهد بود. نگرانی عمده کشورهای مصرف کننده نفت پس از آزادسازی بخشی از ذخایر نفت، پر کردن مخازن در طی ماه‌های آینده است، و این در حالی است که مشکل کمبود عرضه نفت حل نشده باقی مانده است.

شیوع کرونا و حمله روسیه به اوکراین باعث تغییر دینامیک‌های بازار جهانی نفت شد. در این بین، تلاش کشورهای عمده مصرف کننده نفت برای کاهش قیمت نفت بدون همکاری کشورهای عضو اوپک پلاس، بسیار سخت خواهد بود. بازگشت ایران به بازار انرژی پس از توافق احتمالی نیز حلال مشکلات نخواهد بود، چرا که نفت ایران در حال حاضر نیز در بازار موجود است. دولت بایدن برای ایجاد ثبات در بازار نفت باید سیاست خود در منطقه، به‌ویژه در قبال کشورهای عربستان سعودی و امارات، بازبینی کند، وگرنه تاثیر منفی بحران انرژی تا ماه‌ها در اقتصاد آمریکا ادامه خواهد داشت.