در سال‌های اخیر همواره رکوردهای تازه‌ای از گرانی‌ها در حوزه مسکن به ثبت رسیده که تازه‌ترین این رکوردها مربوط به افزایش بالغ بر ۵۰ درصدی نرخ اجاره‌بها در فصل زمستان ۱۴۰۰ بوده است، یعنی زمانی که جامعه ایران به واسطه تورم‌های چهل و چند درصدی، قدرت خرید خود برای برخی کالاهای اساسی و مواد غذایی را از دست داده بود.

بحران مسکن در ایران که به رشد پی‌درپی جمعیت اجاره‌نشینان در ایران منتهی شده، حالا بخش قابل ملاحظه‌ای از جامعه ایران را برای تامین هزینه مسکن خود با دشواری‌های گسترده روبرو ساخته است. در تازه‌ترین گزارش مرکز آمار ایران نرخ تورم اجاره‌بها در ۱۲ ماه منتهی به اسفند ۱۴۰۰ برابر با ۲۶.۹ درصد بوده است، گرچه این تورم تنها در فصل زمستان نسبت به زمستان سال پیش از آن بسیار بیشتر بوده و به عدد ۵۰.۹ درصد رسیده است.

در این میان لرستانی‌ها بیش از ساکنان سایر استان‌ها گرانی اجاره‌بها را تجربه کردند. ساکنان این استان در فصل زمستان سال گذشته با تورم ۴۰ درصدی اجاره‌بها روبرو بودند در حالی‌که تورم اجاره‌بها در همین استان در زمستان یک سال قبل از آن ۲۶.۵ درصد بود. براین اساس خانوارهایی که در فصل زمستان مجبور به تمدید قرارداد خود شدند، با گرانی مضاعفی قرارداد اجاره‌خانه خود را تمدید کردند. به طور کلی در فصل زمستان سال گذشته مستاجران حداقل در ۱۵ استان کشور تورم بیش از ۳۰ درصدی را تجربه کردند.

البته وضعیت اجاره‌بها برای ساکنان سیستان‌و‌بلوچستان کمی بهتر از دیگر استان‌ها بوده است. نرخ رشد اجاره‌بها در زمستان سال گذشته برای مستاجران در این استان حدود ۱۱.۸ درصد بوده است. مجموعا تنها در پنج استان مستاجران برای اجاره‌بهای خود تورم کمتر از ۲۰ درصدی را پیش روی خود داشتند.

به دنبال روند رشد اجاره‌بها در سال‌های اخیر و تشدید آن در سال گذشته، پدیده حاشیه‌نشینی نیز بحرانی‌تر از قبل شده است. نیمه سال گذشته مسعود شفیعی، رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان تهران نسبت به این مسئله هشدار داد و اعلام کرد که در برخی شهرهای پیرامون پایتخت، نرخ افزایش جمعیت به رقم هشت درصد در سال رسیده که رقم بالایی به شمار می‌آید. او گفته بود: «طبق آخرین‌ بررسی‌ها جمعیت استان تهران حدود ۱۴ میلیون نفر است و سالی ۲۰۰ تا ۲۵۰ هزار نفر به جمعیت پایتخت از طریق مهاجرت که عمدتا معطوف به مناطقه حاشیه‌ای است، اضافه می‌شود». اما این بحران تنها به تهران معطوف نبوده و اغلب کلان‌شهرهای ایران همچون مشهد، اصفهان و بندرعباس نیز به آن دچار هستند.

پیش از این هادی حق‌شناس، کارشناس حوزه مسکن نیز رشد حاشیه‌نشینی و افزایش اجاره‌بها را دو عامل موثر بر یکدیگر عنوان کرده بود که رشد یکی به افزایش دیگری منجر می‌شود.

افزایش نرخ اجاره‌بها از رشد قیمت زمین و مسکن نیز اثرپذیری مستقیم دارد. سایت نود اقتصادی به نقل از مرکز آمار ایران اعلام کرده که در فاصله سال ۱۳۹۰ تا ۱۴۰۰، قیمت زمین در مناطق شهری ایران، بیش از ۲۳.۲ برابر شده است. شکست پی‌درپی سیاست‌های دولت‌ها در حوزه مسکن را باید به چالش‌های کلان اقتصادی نیز اضافه کرد، جایی‌که زیر بار فشار تورمی، سازوکاری عملی برای برون رفت از بحران مسکن ارائه نشده و صرفا طرح‌های بی‌نتیجه‌ای از سوی دولت‌ها ارائه شده که تقریبا هیچ‌کدام نتایج قابل قبولی در این حوزه به همراه نداشته است.