در ساعات پایانی روز دوشنبه، ۲۹ فروردین ۱۴۰۱ برابر با ۱۸ آوریل ۲۰۲۲، نیروهای مسلح روسیه فاز دوم تهاجم خود به روسیه را آغاز کردند. در این راستا، راکت‌اندازها و توپ‌های کششی و خودکششی نیروی زمینی روسیه به موقعیت نیروهای مسلح اوکراین در خط مقدم نبرد در منطقه دونباس و همچنین مناطقی واقع در شمال خارکیف و شرق نیکولایف به‌شدت حمله کردند. هم‌زمان، نیروی دریایی روسیه نیز که با کمبود موشک‌های کروز کالیبر مواجه است، اهداف زمینی و مهم را با موشک‌های ضدکشتی خا-۳۵یو هدف قرار داد. خدمه بمب‌افکن‌های ضربتی سوخو-۳۴ نیز از نبود سامانه‌های پدافندی میان‌برد و بردبلند نیروی هوایی اوکراین در جبهه شرقی برای حملات هوایی بهره بردند.
از ابتدای هجوم روسیه به اوکراین، شبه‌نظامیان گروه واگنر در منطقه دونباس واقع در شرق اوکراین حضور داشتند و در کنار نیروهای شبه‌نظامی حکومت‌های خودخوانده جمهوری خلق دونتسک و لوهانسک از عملیات نیروهایی زمینی روسیه در این جبهه پشتیبانی می‌کردند. با افزایش تلفات در شمال اوکراین در آخرین روزهای فاز اول هجوم روسیه به اوکراین و همچنین نیاز ارتش روسیه به افزایش تعداد نیروهای نظامی آن در شرق اوکراین برای آغاز فاز دوم جنگ، هزاران نفر از شبه‌نظامیان واگنر که بسیاری از آن‌ها در لیبی و سوریه بودند، به منطقه دونباس گسیل شدند.
خروج هزاران نفر از شبه‌نظامیان واگنر و همچنین نیروهای نظامی ارتش روسیه از سوریه، به‌خصوص مناطق مرکزی آن، سبب شد تا نیروهای سپاه قدس و شبه‌نظامیان وابسته به آن در کنار ارتش عربی سوریه به‌تدریج جایگزین آن‌ها شوند و مناطق گسترده‌ای از استان‌های حمص و حماه را که پیش‌تر تحت حفاظت ارتش روسیه و شبه‌نظامیان واگنر بود، به کنترل خود در آورند. مناطقی که به علت خطر اجرای عملیات تروریستی داعش، تا پیش از این تحت حفاظت نیروهای مسلح روسیه و شبه‌نظامیان آن‌ها قرار داشت.
حالا نیروهای سپاه قدس و شبه‌نظامیان وابسته به آن‌ها با تجهیزات دفاعی و نظامی بسیار ضعیف‌تر از همتایان روس خود، وظیفه تامین امنیت مناطقی را بر عهده دارند که نه‌تنها با خطر ظهور داعش و آغاز دوباره حملات آن‌ها مواجه است، بلکه در برخی مناطق نیز تحت‌نفوذ شبه‌نظامیان اسلام‌گرای وابسته به دولت ترکیه است.
در پنج سال اخیر و به دنبال ریشه‌کن شدن تدریجی داعش در بسیاری از مناطق سوریه، اهداف عملیاتی سپاه قدس و نیروهای نیابتی آن در سوریه بر مقابله با اسرائیل و حمایت از گروه‌های افراط‌‌گرای شیعه چون حزب‌الله لبنان متمرکز بود و به همین دلیل، این نیروها کمتر در مناطقی چون حمص که هزینه حضور نظامی بسیار بالایی دارد، حضور داشتند. با خروج تدریجی نیروهای نظامی روسیه اینک این نیروها برای پشتیبانی از ارتش عربی سوریه به‌منظور تامین امنیت این مناطق واردعمل شده‌اند.
کاهش نیروهای ارتش روسیه و شبه‌نظامیان واگنر در سوریه
در باره اعزام نیروهای واگنر از خاک روسیه و همچنین فراتر از مرزهای آن چون سوریه اطلاعات زیادی وجود دارد، اما نمی‌توان صحت همه آن‌ها را تایید کرد. بی‌شک از ابتدای بحران دونباس و تلاش روسیه برای تجزیه اوکراین در سال ۱۳۹۳، شبه‌نظامیان واگنر در درگیری‌های استان‌های لوهانسک و دونتسک نقش مهمی داشتند. حال گفته میشود که به علت کمبود نیروهای نظامی، ارتش روسیه در تلاش است تا شمار گسترده‌ای از شبه‌نظامیان واگنر را از روسیه و همچنین سوریه به منطقه دونباس منتقل کند. تعداد این نیروها بین ۱۰ تا ۲۰ هزار نفر تخمین زده میشود.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
منابع اطلاعاتی غربی تخمین می‌زنند که سه‌چهارم افسران و سربازان نیروی زمینی روسیه -بالغ‌بر ۶۰ هزار نفر در قالب ۷۶ گردان تاکتیکی- در فاز نخست تهاجم روسیه به اوکراین که در تاریخ پنجم اسفند ۱۴۰۰ آغاز شد، شرکت داشتند. به دنبال خسارات قابل‌توجه به تجهیزات و تسلیحات و تلفات انسانی بالای این نیروها در جبهه شمالی، به‌خصوص در منطقه کی‌یف، در نهایت از شمال اوکراین عقب‌نشینی و عملیات نظامی خود در این منطقه را متوقف کرد. فرماندهان نظامی روسیه تصمیم دارند بر اهداف اولیه عملیات خود در هجوم به اوکراین تمرکز کنند؛ اهدافی در راستای گسترش مناطق اشغالی فراتر از استان‌های لوهانسک، دونتسک و همچنین اشغال مناطقی در شرق و ایجاد کریدور زمینی دونباس به شبه‌جزیره کریمه.
در برخی از مناطق سوریه که نیروهای شبه‌نظامی گروه واگنر و نیروهای نظامی ارتش روسیه آن را ترک کرده‌اند، نیروهای ارتش عربی کنترل پایگاه‌ها، پادگان‌ها و مناطق تحت تسلط آن‌ها را به دست گرفته‌اند؛ در حالی که در بعضی دیگر از مناطق، نیروهای سپاه قدس و شبه‌نظامیان خارجی آن‌ها از عراق (حشدالشعبی) و دیگر کشورها مسلط شده‌اند.
گزارشی تایید‌نشده از سازمان دیده‌بان حقوق بشر سوریه منتشر شده است که از واگذاری پادگان تیپ ۴۷ زرهی ارتش عربی سوریه در جبل معرین در جنوب حماه به نیروهای قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی حکایت دارد. بر اساس این گزارش، نیروهای مستقر در این پادگان و همچنین فرودگاه نظامی حماه مسئولیت فرماندهی و کنترل شبه‌نظامیان وابسته به سپاه قدس در استان حماه را بر عهده دارند. آن‌ها همچنین برای آموزش و آماده‌سازی شبه‌نظامیان خود به‌منظور اعزام به مناطق عملیاتی این استان در پادگان سابق تیپ ۴۷ زرهی ارتش عربی سوریه اقدام می‌کنند.
نیروی قدس سپاه جایگزین ارتش روسیه و شبه‌نظامیان واگنر در حمص
بر اساس گزارشی از شرق الاوسط، در منطقه‌ای دیگر واقع در نزدیکی شهر مهین در حومه شرقی حمص، شبه‌نظامیان نیروی قدس سپاه و نیروهای حزب‌الله لبنان در کنار نیروهای لشکر چهارم زرهی ارتش عربی سوریه به فرماندهی سرلشکر ماهر اسد به دنبال خروج ۲۰۰ نفر از نیروهای لشکر پنجم زرهی ارتش روسیه و شبه‌نظامیان واگنر و تجهیزاتشان، کنترل یکی از بزرگ‌ترین انبارهای تسلیحات و مهمات سوریه را به دست گرفته‌اند. نیروهای روسی با کاروانی متشکل از ۲۳ کامیون، خودرو غیرزرهی و زرهی و همچنین نفربر زرهی با پشتیبانی پنج هلی‌کوپتر شامل هلی‌کوپترهای تهاجمی به پایگاه هوایی پالمیرا در تاریخ ۲۴ فروردین‌ماه منتقل شدند.
زاغه مهمات مهین هم‌اکنون دارای ۲۵ انبار محافظت‌شده برای نگهداری از تسلیحات و مهمات چون گلوله‌های توپخانه، راکت، خمپاره و همچنین موشک‌های ضدتانک است. این زاغه مهمات از حیث اهمیت در رتبه دومین انبار مهم مهمات سوریه قرار دارد. در آبان ۱۳۹۲، شبه‌نظامیان اسلام‌گرا مخالف دولت سوریه کنترل این زاغه مهمات را به دست گرفتند اما در یک ضدحمله ارتش عربی سوریه، این منطقه و انبار مهمات آن بار دیگر به کنترل نیروهای دولتی سوریه درآمد.
با ظهور داعش و گسترش آن در سوریه بین سال‌های ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۴، این گروه اسلام‌گرای افراطی با یک حمله غافلگیرکننده کنترل این انبار مهمات را به دست گرفت. پس از حدود پنج ماه، ارتش عربی سوریه در تاریخ هشتم دی ۱۳۹۴، طی ضدحمله‌ای موفق شد این انبار مهمات را پس بگیرد.
با توجه به اهمیت انبار مهمات مهین و همچنین تلاش‌های مستمر داعش برای حمله به آن، لشکر چهارم زرهی ارتش عربی سوریه و همچنین نیروهای وابسته به سپاه قدس و همچنین شبه‌نظامیان حزب‌الله لبنان برای محافظت از آن ماموریتی دشوار بر عهده خواهند داشت. ماموریتی که به دلیل کمبود تسلیحات سنگین در سازمان رزم نیروهای سپاه قدس حزب‌الله لبنان در سوریه بیش‌ازپیش خطرناک میشود.
خروج تدریجی نیروهای نظامی و شبه‌نظامی روسیه از مناطق مرکزی سوریه و نیز نیاز ارتش عربی سوریه به شبه‌نظامیان نیروی قدس سپاه به‌منظور پشتیبانی از اقدام‌های این نیرو برای تامین امنیت این مناطق فرصت مناسبی برای رژیم جمهوری اسلامی فراهم خواهد کرد تا تسلط خود در این مناطق سوریه را بیش‌ازپیش افزایش دهد؛ البته به قیمت هزینه‌های سرسام‌آوری که برای فعالیت‌های نیروی قدس سپاه در سوریه صرف می‌کند.
