هفتادوپنجمین جشنواره کن روز سه‌شنبه با حضور هیئت داوران و تی‌یری فرمو، مدیر جشنواره، و نمایش فیلم «برش نهایی» ساخته میشل آزاناویسوس فرانسوی آغاز شد.
پس از تعطیلی جشنواره در سال ۲۰۲۰ و برگزاری آن با مراقبت‌های ویژه و خارج از فصل معمول (بهار) در سال ۲۰۲۱، همین که کن ۲۰۲۲ «عادی» برگزار می‌شود، خود نشانه دلگرمی عاشقان سینما است؛ اینکه بزرگ‌ترین جشن دنیای سینما دوباره به کرانه دریای مدیترانه بازگشته است.
با این حال دنیای پرمصیبت به معنای آن است که این «جشن» هم پر از تامل و نگرانی برای دنیا است. تهاجم روسیه و اشغال اوکراین از چندین جهت بر کن سایه انداخت؛ این جشنواره در واقع به‌نوعی یکی از مامن‌های فرهنگ اروپا است و حمله روسیه به یک کشور مستقل اروپایی بسیاری از اصحاب کن را متاثر کرده است. برای همین شاید نباید غافلگیرشد که یکی از سخنرانان مهمان شب افتتاحیه بازیگری باشد که این روزها به دنیای سیاست پیوسته و به نمادی جهانی تبدیل شده است: ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهوری اوکراین.
زلنسکی در میان تشویق گسترده حضار، سخنرانی کرد و گفت که جهان سینما نباید در مقابل حمله دیکتاتوری مثل پوتین به اوکراین ساکت بماند. او در حرف‌هایش به ارجاع‌های سینمایی مختلف هم اشاره کرد؛ از «دیکتاتور بزرگ» چارلی چاپلین تا «اینک آخرالزمان» فرانسیس فورد کوپولا و یکی از دیالوگ‌های به‌یادماندنی او: «عاشق بوی ناپالم (نوعی بمب و ماده آتش‌زا) سر صبح‌ام.»
در سالهای اخیر، فیلم‌های اوکراینی متعددی به کن آمدند و سینمای دگراندیش روسیه نیز در آن حضوری شاخص داشت؛ کیریل سربرنیکوف، سینماگر منتقد روس، که پیش از این دو بار با «تابستان» و «آنفلوانزای پتروف» در کن حضور داشت اما به دلیل حبس خانگی، مجبور بود از راه دور تماشاگر جشنواره باشد، حالا با «همسر چایکوفسکی» شخصا به کن آمده است. با این حال تصمیم کن برای محدود کردن حضور فیلم‌های روسی که از نهادهای رسمی این کشور بودجه می‌گیرند، به نظر خیلی‌ها (از جمله این نگارنده) جای انتقاد دارد و با روح سینمادوست کن نمی‌خواند. طرفه آنکه مشهورترین کارگردان اوکراینی حاضر در کن سرگئی لوزنیتسا است که دقیقا به دلیل همین موضع، از اتحادیه سینماگران اوکراین اخراج شد.
اصغر فرهادی، کارگردان ایرانی، که سال قبل با «قهرمان» یکی از مهم‌ترین جوایز را از آن خود کرد، امسال در هیئت داوران جشنواره حضور دارد. او پیش از این سه بار برای عضویت در هیات داوران دعوت شده بود و این بار پذیرفت که به عنوان یکی از داوران در این جشنواره حاضر شود. او در صحبت‌های خود در نشست خبری می‌خواست به شرایط کلی دنیا بپردازد و از افتخار سومین حضورش بگوید اما با سوالی غافلگیرکننده روبه‌رو شد؛ سوالی در مورد پرونده قضایی‌‌اش با آزاده مسیح‌زاده؛ مستندسازی که می‌گوید فرهادی «قهرمان» را از فیلمی که این مستندساز در کارگاه فرهادی ساخته بود، ربوده است. احتمالا فرهادی انتظار مطرح شدن چنین این سوالی را نداشت اما از فرصت استفاده کرد و بعد از ماه‌ها صحبت وکلا، برای اولین بار مفصل و علنی در این مورد سخن گفت و ادعای مسیح‌زاده را رد کرد.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
فرهادی در مراسم افتتاحیه و روی فرش قرمز و سپس روی صحنه جشنواره، کنار هشت نفر از دیگر بزرگان سینما حضور داشت که امسال در کنار او اعضای هیئت داوران‌اند: دیپیکا پادوکونه، بازیگر متولد دانمارک سینمای هندوستان، ربه‌کا هال، بازیگر و کارگردان انگلستانی، نومی راپاس، بازیگر ۴۲ ساله سوئدی که او را با ایفای نقش لیزبت سالاندر در اقتباس‌های سوئدی از مجموعه «هزاره» (دختری با خالکوبی اژدها) می‌شناسیم، یاسمین ترینکا، دیگر بازیگر-کارگردان ایتالیایی، جف نیکولز، بازیگر کهنه‌کار آمریکایی، لاج لی، کارگردان فرانسوی که چند سال پیش با «بینوایان» ستاره کن بود و البته ونسان لاندن، بازیگر بزرگ فرانسوی که در سالهای اخیر در فیلم‌هایی همچون «جهان دیگر» و «در جنگ» عیار خود را نشان داد. او سال ۲۰۱۵ وقتی جایزه بهترین بازیگر مرد را در کن دریافت کرد، تا پای گریه پیش رفت و امسال نیز به‌روشنی متاثر بود که به افتخار بزرگ ریاست داوران کن می‌رسد.
پس از معرفی هیئت داوران و اعطای جایزه یک عمر دستاورد هنری به فارست ویتاکر، بازیگر آمریکایی که در سالهای اخیر شاید بیش از همه با ایفای نقش عیدی امین، دیکتاتور اوگاندا در «آخرین پادشاه اسکاتلند»، شناخته می‌شود، جولیان مور آمریکایی به همراه ویرجین افیرای فرانسوی، مجری برنامه، جشنواره را رسما افتتاح کردند.
البته اولین فیلمی که نمایش داده شد، به قضاوت هیئت داوران نیازی ندارد؛ چون در بخش «خارج از مسابقه» نمایش درآمد: «برش آخر» آزاناویسوس داستان یک گروه فیلمسازی در فرانسه را بازگو می‌کند که باید با بودجه‌ای بسیار پایین و در مدت زمانی بسیار کم، فیلمی با موضوع زامبی‌ها بسازند.
کمدی فرانسوی جهان خود را دارد و آزاناویسوس به‌روشنی درون این جهان فعالیت می‌کند. برجسته‌ترین نکته فیلم این است که در واقع نوعی ادای دین به روند دشوار فیلمسازی است که در آن سینماگران هر کاری می‌کنند تا فیلم به‌موقع به نتیجه برسد. یکی از نقش‌های فرعی و به‌یادماندنی را لوآنا باجرامی جوان دارد که در سال ۲۰۲۱ با اولین ساخته خود به کن آمد و در این فیلم، نقش یکی از دستیار صحنه‌ها را بازی می‌کند. البته بازیگر شاخص‌تر برنیس بژو است که در جهان، با «آرتیست» ساخته آزاناویسوس (همسرش) و در ایران، با «گذشته» اصغر فرهادی شناخته می‌شود. بژو در نقش زن کارگردان که سابقه فرو رفتن در نقش دارد و به همین جهت سینما را کنار گذاشته است، حضوری قابل‌توجه دارد. «برش آخر» در ضمن ادای دینی به ژانر زامبی‌ها و سینمای ژاپن و کلیشه‌های راجع به ژاپن در فرهنگ غربی است.
اما روی‌هم‌رفته این کمدی فرانسوی نه به جو پرتامل شب افتتاحیه جشنواره می‌خورد، نه فیلم خوبی برای افتتاح مجدد کن بود. بعید است «برش آخر» (که در ابتدا «زد» نام داشت اما از آنجا که شبیه علامت طرفداران دولت روسیه بود، تغییر کرد) به عنوان یکی از فیلم‌های برجسته این کارگردان به یاد بماند. برای اینکه از خالق «آرتیست» و «ریدوتابل» دوباره فیلمی ماندگار ببینیم، باید همچنان صبر کنیم. «برش آخر» بی‌شک آخرین حضور او نخواهد بود.
البته این تازه آغاز جشنواره است. در روزهای آینده، ۱۰۴ فیلم در بخش‌های مختلف جشنواره از مسابقه و «نوعی نگاه» گرفته تا بخش‌های مستقل هیئت منتقدان و «دو هفته با کارگردانان» به نمایش درخواهد آمد.
مطابق معمول و شاید هم کمی بیش از معمول، امسال حضور سنگین هالیوودی‌ها در بخش خارج از مسابقه کن را شاهدیم. فیلم جدید «تاپ گان» که به دلیل همه‌گیری کرونا به تاخیر افتاد، در بخش خارج از مسابقه شرکت می‌کند و تام کروز به عنوان بازیگر اصلی فیلم حضور دارد و قرار است جلسه گفت‌وگویی با حضار هم برگزار کند.
باز لورمن استرالیایی هم با «الویس» آمده است؛ فیلمی با بازی آستین باتلر که زندگی الویس پریسلی، خواننده افسانه‌ای آمریکایی، را بازگو می‌کند. هنک میلر که چند سال پیش با «مد مکس؛ جاده خشم» در کن درخشیده بود، حالا با فیلم یک حماسی فانتزی به نام «سه هزار سال اشتیاق» با بازی ادریس آلبا و تیلدا سوئینتون به کن آمده است.
در بخش نمایش‌های ویژه، اتان کوئن اولین فیلمی را که بدون برادرش، جوئل، ساخته به کن آورده است: «جری لی لوئیس؛ مشکل ذهنی»، مستندی درباره این چهره تاریخی موسیقی راک‌اندرول. حتی در بخش مسابقه هم «زمان آرماگدون» ساخته جیمز گری با بازی چهره‌های مشهور سینمای آمریکا همچون آنتونی هاپکینز، آنا هاتاوی و جرمی استرانگ حضور دارد که در نیویورک می‌گذرد و به‌نوعی روایتی از زندگی خود کارگردان است.
بخش مسابقه کن امسال جزو سنگین‌وزن‌ترین‌‌ها است و برخی از بزرگ‌ترین کارگردانان زنده جهان در آن شرکت دارند. بسیاری از ۲۱ فیلم حاضر در این بخش ساخته کارگردانانی‌اند که قبلا نخل طلا برده‌اند: از کریستین مونجیو رومانیایی با «آرام‌ان» تا روبن اوستلند سوئدی با «مثلث غم»- فیلمی محصول مشترک سوئد، بریتانیا، آمریکا، فرانسه و یونان. هیروکازو کوره‌ادای ژاپنی که در سال ۲۰۱۸ با «دزدان مغازه» نخل طلا گرفت، حالا با «دلال» در کن است؛ فیلمی محصول کره جنوبی که بیشترش به این زبان است.
برادران بلژیکی داردن که امسال با «توری و لوکیتا» به کن آمده‌اند تنها چهره‌های حاضرند که دو نخل طلا در کارنامه دارند و طبق معمول این سوال مطرح است که آیا آن‌ها اولین کارگردانان تاریخ کن خواهند شد که سومین بار به این افتخار می‌رسند؟
کلی رایچارد آمریکایی، دیوید کراننبرگ کانادایی، پارک چان ووک کره‌ای، کلر دنی فرانسوی، جرزی اسکولیمووسکی لهستانی، آرنو دپلشان فرانسوی، لوکاس دونت بلژیکی و طارق صالح فرانسوی از دیگر کارگردانان حاضر در بخش مسابقه‌اند. سخت است جمعی پرستاره‌تر از این پیدا کنیم.
برای ما ایرانی‌ها چنان‌که انتظار می‌رفت، بسیاری از توجه‌ها متوجه دو فیلم ایرانی بخش مسابقه است: «عنکبوت مقدس» ساخته علی عباسی، متولد ایران و مقیم دانمارک که چهار سال پیش با «مرز» جایزه بهترین فیلم «نوعی نگاه» را از آن خود کرد. باید دید «عنکبوت مقدس» که بر اساس داستان زندگی سعید حنایی، معروف به قاتل عنکبوتی، ساخته شد، چه عملکردی خواهد داشت. عباسی فیلمنامه را به همراه افشین کامران بهرامی نوشت و ندیم کارلسن، فیلمبردار او در «مرز» و «شلی» (فیلم پیشین او) این‌بار نیز با او همکاری کرد.
«برادران لیلا» ساخته سعید روستایی و محصول ایران است (بر خلاف «عنکبوت مقدس» که محصول مشترک فرانسه، آلمان، سوئد و دانمارک است). روستایی خوش‌سلیقه را در ایران بیشتر با «ابد و یک روز» می‌شناسیم اما در میان جشنواره‌ای‌ها بیشتر با «متری شش‌ونیم» شناخته می‌شود؛ فیلمی که در سال ۲۰۱۹ در بخش افق‌های جشنواره ونیز پخش شد و چندین جایزه گرفت. نقش اصلی «برادران لیلا» را ترانه علیدوستی بازی می‌کند. روستایی در «برادران لیلا» داستان زنی (با بازی علیدوستی) را بازگو می‌کند که بخش عمده زندگی‌اش را به مراقبت از والدین و برادران فقیرش گذرانده است. نوید محمدزاده نیز در فیلم بازی می‌کند.
در فیلم «برادر و خواهر» آرنو دپلشان فرانسوی نیز گلشیفته فراهانی حضور دارد که توجه ویژه ایرانیان را به خود جلب خواهد کرد. گرچه گلشیفته به دلیل حضور در یک پروژه فیلمبرداری نمی‌تواند به کن بیاید.
در بخش هفته منتقدان، «تصور» ساخته علی بهراد یکی از المان‌های ثابت سینمای ایران در سالهای اخیر را دارد؛ راننده تاکسی. لیلا حاتمی و مهرداد صدیقیان بازیگران اصلی فیلم‌اند.
اما از این فیلم و آن فیلم مهم‌تر، این واقعیت است که خیابان کروزت کن دوباره جان گرفته است و این بندر فرانسوی تا ۱۱ روز دیگر میزبان جشنی بزرگ برای سینما و عاشقان این هنر خواهد بود.
