دبورا لاینز اواخر آوریل سال ۲۰۲۰ در وضعیتی مسئولیت نمایندگی سازمان ملل متحد در افغانستان را بر عهده گرفت که این کشور وارد دوره تازه‌ای از حیات سیاسی خود می‌شد. درست دو ماه قبل از آغاز ماموریت لاینز در افغانستان، آمریکا و گروه طالبان توافقنامه صلحی امضا کردند. بر اساس این توافقنامه‌، آمریکا باید ظرف ۱۴ ماه از افغانستان خارج می‌شد و طالبان نیز با دولت مستقر در افغانستان وارد مذاکره می‌شد تا زمینه ایجاد یک دولت با حضور طالبان فراهم شود.

در چنین وضعیتی ماموریت سازمان ملل متحد پیچیده‌تر ‌شد، زیرا در نبود کشورهای غربی که بخش عمده‌ای از دلگرمی افغانستان محسوب می‌شدند، حالا همه مسئولیت بر عهده سازمان ملل بود، هرچند این ماموریت آن‌گونه که پیش‌بینی می‌شد ادامه پیدا نکرد.

طالبان برخلاف تعهدهایی که در جریان مذاکرات صلح داده بودند، دیگر توجه چندانی به روند مذاکره نداشتند. آنان که با امضای توافق صلح به نحوی آمریکا و ناتو را شکست خورده می‌دیدند و خود را پیروز میدان می‌دانستند، دوباره به فکر تصرف افغانستان با زور سر‌نیزه افتادند. دولت افغانستان نیز که غرق در فساد اداری و تنش‌های قدرت‌طلبی بود، نتوانست یا نخواست که جای خالی هزاران نیروی ناتو را با نیروهای امنیتی افغانستان پر کند، درنتیجه نیروهای طالبان روزبه‌روز به شهرهای بزرگ افغانستان نزدیک شدند. 

هشدار و توصیه مقام‌های سازمان ملل متحد به طرف‌های درگیر در افغانستان برای مذاکره و گفت‌وگو، موثر واقع نشد و بالاخره در اوت ۲۰۲۱، با سقوط کابل به دست طالبان، دوره ۲۰ ساله دولت جمهوری در افغانستان پایان یافت و آمریکا و ناتو از این کشور خارج شدند. هزاران شهروند افغانستان که در ۲۰ سال گذشته با ناتو و آمریکا همکاری داشتند، یا در مناصب مهم دولتی کار کرده بودند، به دلیل ترس از انتقام‌جویی طالبان، کشور را ترک کردند.

تقریبا تمامی نهادهای بین‌المللی کمک‌رسان به افغانستان، تعطیل شدند، اما سازمان ملل متحد پس از سلطه طالبان نیز همچنان به حضور خود در این کشور ادامه داد. 

دبورا لاینز که پیش از این نیز دیدارهای زیادی با مقام‌های طالبان داشت، همچنان در کابل ماند و به ماموریتش ادامه داد. اجلاس اضطراری برای بررسی وضعیت افغانستان حدود یک ماه پس از سقوط دولت افغانستان، به دعوت سازمان ملل متحد در ژنو برگزار شد و کشورهای جهان متعهد شدند که یک میلیارد دلار برای کمک به مردم افغانستان اختصاص دهند.

ازآنجایی‌ که طالبان و رهبرانشان در فهرست سیاه سازمان ملل متحد قرار داشتند و هیچ کشوری دولت تازه تاسیس‌ این گروه را به رسمیت نشناخته بود، بنابراین هیچ کمکی نباید در دسترس طالبان قرار می‌گرفت. اینجا بود که نقش سازمان ملل متحد با ‌عنوان تنها نهاد باقی‌مانده در افغانستان برای کمک به مردم این کشور، اساسی و بیش‌ ازحد مهم شد.

البته سازمان ملل متحد از همان آغاز سلطه طالبان عنوان کرد که به‌تنهایی نمی‌تواند از عهده مشکلات افغانستان برآید. آنتونیو گوترش در نشست اضطراری کمک به افغانستان گفت فکر می‌کنم انتظارهای بی‌موردی درباره نفوذ سازمان ملل که هنوز در افغانستان فعال است، وجود دارد. فکر کنید آمریکا با آن همه منابع در رفع مشکلات افغانستان ناکام شد، حالا ما بدون وجود آن نیروها و منابع مالی‌، باید مشکلاتی را حل کنیم که ده‌ها سال حل‌نشده باقی مانده‌ است، این شدنی نیست.

با این حال دبورا لاینز ناامید نشد و فعالیت خود را برای انجام بهتر ماموریت سازمان ملل متحد در افغانستان افزایش داد، اما مشکلات بیشتر از آن بودند که او پیش‌بینی کرده بود.

گروه طالبان در روزهای نخست حضور خود در افغانستان، مسائلی را مطرح می‌کردند که نشان می‌داد افکار این گروه نسبت به دهه ۹۰ میلادی تغییر کرده است؛ اما هرچه که قدرت در دست طالبان مستحکم‌تر می‌شد، برخورد آنان با مسائل حقوق‌بشری محدودکننده‌تر و بنیادگرایانه‌تر می‌شد.

طالبان بتدریج بیشتر حقوق زنان را از آنان گرفتند، مدارس را به روی دختران بستند، محدودیت‌های زیادی علیه زنان در زمینه پوشش و اشتغال اعمال کردند، ورزش برای زنان ممنوع شد و کم‌کم به مرحله‌ای رسیدند که دستور دادند زنان اصلا از خانه خارج نشوند، مگر زمانی که کار دارند. در چنین وضعیتی لاینز باید حداقل در سه جبهه هم‌زمان مبارزه می‌کرد. او باید دائما با رهبران طالبان تماس می‌گرفت تا آنان را به رعایت حقوق بشر ترغیب کند. هم‌زمان باید برنامه‌های کمک به مردم فقیر افغانستان را مدیریت می‌کرد و در همان حال برای رفع نیازهای مردم افغانستان، از جامعه جهانی درخواست کمک می‌کرد.

لاینز شاید نخستین زنی باشد که بیشترین دیدار و گفت‌وگو را با بزرگ‌ترین تروریست از دید سازمان ملل متحد و آمریکا داشته است. سراج‌الدین حقانی که آمریکا برای سرش جایزه ۲۰ میلیون دلاری گذاشته‌، سرپرست وزارت داخله (کشور) طالبان است. حقانی که تا چند هفته گذشته چهره‌اش را از رسانه‌ها پنهان می‌کرد، مسئولیت ده‌ها بمب‌گذاری‌ انتحاری و کشته شدن هزاران نفر را به عهده دارد.

لاینز با دیدارهای پی‌درپی تلاش کرد تا دیدگاه طالبان درباره زنان را تغییر دهد، اما متاسفانه تا زمان پایان ماموریتش موفق نشد. او در زمینه ترغیب کشورهای جهان برای کمک به افغانستان هم زیاد موفق نبود، زیرا از مجموع ۴.۶ میلیارد دلار درخواستی سازمان ملل متحد برای افغانستان در سال ۲۰۲۲، جامعه جهانی تنها نزدیک به نیمی از این مبلغ درخواستی را پرداخت کرد.

در زمینه مدیریت کمک‌های بشردوستانه به مردم فقیر افغانستان نیز چالش‌های زیادی پیش پای لاینز قرار داشت. نیروهای طالبان تلاش می‌کردند بیشتر کمک‌ها را برای طرفدارانشان بگیرند و در برخی مناطق افغانستان مانع توزیع کمک به مردم می‌شدند.

دوره دوساله ماموریت لاینز با چالش‌های زیادی روبه‌رو بود و این چالش‌ها اجازه ندادند که او آن‌گونه که می‌خواهد در ماموریتش موفق باشد. با این حال رهبری طالبان ماموریت او را برای افغانستان موفقیت‌آمیز عنوان کرد. حالا باید دید که پس از دبورا لاینز چه کسی مسئولیت سروکله زدن با طالبان در افغانستان را به عهده خواهد گرفت.