تبعید تاتارهای کریمه از صبح ۱۸ مه ۱۹۴۴ آغاز شد و در ۲۰ مه همان سال به پایان رسید. نتیجه این کوچ اجباری، تشکیل گروه‌های مهاجری در ترکیه بود که چندین دهه است در این کشور زندگی می‌کنند و رویدادهای فرهنگی مخصوص خود را جشن می‌گیرند.

تاتارهای کریمه هر ‌سال با برگزاری جشن ملی خود در بهار، فرا رسیدن این فصل را گرامی می‌دارند، اما این جشن در ترکیه در ماه ژوئیه برگزار می‌شود.

در میانه کشمکش سیاسی بین ترکیه، اوکراین و روسیه، امسال جشنواره تاتارها علاوه بر سویه فرهنگی، رنگ و بوی سیاسی هم داشت و پس از دو سال وقفه به دلیل همه‌گیری کرونا‌‌، سی‌و‌چهارمین جشنواره سنتی «تپرش» در «اسکی‌شهیر» ترکیه با حضور نمایندگان مجلس، شهردار، وبرخی از نمایندگان احزاب ترکیه برگزار شد.

شهر اسکی‌شهیر ترکیه معروف به محل اصلی زندگی تاتارهای کریمه است. بخش عمده‌ای از ترک‌های تاتار که برخی از آنان در زمان امپراتوری عثمانی و برخی دیگر نیز در پی گریز از روسیه تحت تسلط استالین به ترکیه پناه آورده بودند، در این شهر زندگی می‌کنند.

اعضای انجمن تاتارهای اسکی‌شهیر با حمایت شهرداری اودون‌پازاری، فرا رسیدن بهار را امسال جشن گرفتند.

در این مراسم کاظم کورت، شهردار اودون‌پازاری، اوتکو چاکیراوزر و ژاله نورسورلو، از نمایندگان مجلس ترکیه از «حزب جمهوری‌خواه خلق»، و آسلان کابوکچواوغلو، نماینده مجلس از «حزب خوب»، همراه با احمد آتش، شهردار تپه‌باشی، حضور داشتند.

شهردار اودون‌پازاری و نماینده حزب جمهوری‌خواه خلق، در سخنرانی‌های خود با اشاره به پیامدهای ناگوار جنگ روسیه و اوکراین، خواستار پایان هرچه زودتر جنگ شدند و ابراز امیدواری کردند که با اتمام جنگ، شهروندانی که از آن خسارت دیده‌اند و آواره شده‌اند، بتوانند به وطن خود بازگردند.

شهردار اودون‌پازاری نیز افزود که در پی این جنگ، با همکاری اداره مهاجرت ترکیه، به بیش از ۸۰۰ خانواده اوکراینی و تاتار اقامت بشردوستانه اعطا شده است.

با اوغور کولجان‌آی، عضو هیات مدیره انجمن تاتارهای کریمه، درخصوص این جشن به گفت‌و‌گو پرداختم. او در آغاز سخنان خود گفت که امسال پنجاهمین سالگرد تاسیس آن انجمن در اسکی‌شهیر است و از این رو، این جشن تازگی بیشتری برای آنان دارد.

اوغور کولجان‌آی در ادامه افزود: «این مراسم از سال ۱۹۸۸ در اسکی‌شهیر به مناسبت عید برگزار می‌شود. ما تلاش می‌کنیم در این مراسم عرف و عادات خودمان را گرامی بداریم، زیرا تاتارهای کریمه از سال ۱۹۴۴ از آن منطقه تبعید شدند و امروزه زبان و فرهنگ تاتاری در حال فراموشی است و در فهرست زبان‌های در خطر نابودی یونسکو نیز قرار دارد.»

به گفته عضو هیات مدیره انجمن تاتارهای اسکی‌شهیر،  جمعیت تاتارها رادر ترکیه حدود پنج میلیون نفر است پرجمعیت‌ترین محل زندگی آنان نیز این شهر است.

جشنواره سنتی «تپرش» چیست؟

«تپرش» یک جشن بهاری است که تاتارهای کریمه برگزار می‌کنند. این جشن در اطراف میدانی برگزار می‌شود که در آن می‌توان فعالیت‌های مختلفی انجام داد.

در جشنواره تپرش که در هفته دوم ماه ژوئن هرسال برگزار می‌شود، هزاران نفر گرد هم می‌آیند. این تعداد هر سال به شکل تصاعدی در حال افزایش است. تپرش بخشی از فرهنگ مردم تاتار است که قرن‌ها ادامه داشته است و در آن ظرافت و غنای فرهنگ «فولکلور» ترکان کریمه نهفته است.

در مراسم جشن تپرش، علاوه بر گذراندن یک روز در فضای باز، سخنرانی بزرگان تاتار و رقص‌های محلی برای شرکت‌کنندگان اجرا می‌شود. یکی دیگر از فعالیت‌ها، غلتاندن «کالاکای» (نوعی نان سنتی) است و پیش‌بینی چگونگی روند رویدادهای سال بر اساس جهتی که یک کالاکای می‌غلتد و می‌افتد. در این جشن‌ها ورزش کشتی سنتی «آلیش» نیز برگزار، و به برنده آن یک قوچ اهدا می‌شود.

زندگی تاتارهادر تبعید؛ از دوران «شوروی» تا اکنون

بر اثر تبعید اجباری تاتارهای کریمه  در سال  ۱۹۴۴، حدود  ۲۳۸ هزار و ۵۰۰ نفر، تقریبا کل جمعیت تاتار، از محل زندگی خود تبعید شدند.

بسیاری از تاتارها در آن زمان به ازبکستان کوچانده شدند و برخی دیگر نیز به ترکیه و سایر کشورها پناهنده شدند. حکومت شوروری سابق دلیل این تبعید را «خیانت، تلاش برای نابودی مردم شوروی، و همکاری با مهاجمان نازی» عنوان کرده بود. اما بعدها، در دهه‌های ۱۹۵۰ و ۶۰ میلادی تاتارها با اقداماتی که در شهرهای ازبکستان سازماندهی کردند، کوشیدند به خاک خود بازگردند. با گذشت زمان، حقوق تاتارهای کریمه گسترش یافت و دست‌آخر در سال ۱۹۸۹ توانستند به کریمه بازگردند.

آخرین چالش برای تاتارهای کریمه، الحاق کریمه به روسیه در مارس ۲۰۱۴ بود که به دنبال آن، برخی از تاتارها با احساس فشار، کریمه را ترک کردند.

البته قدمت تاتارهای ترکیه تنها به این مرحله تاریخی محدود نمی‌شود و به دوران امپراتوری عثمانی برمی‌گردد. برخی اسناد تاریخی منتشرشده، از ورود تاتارها در قرن ۱۶ میلادی به آناتولی حکایت دارد. بسیاری از جنگجویان تاتار در دهه ۱۸۰۰ میلادی، پس از فروپاشی واحدی نظامی به نام «دلی‌لر» در ارتش عثمانی، برای پر کردن این خلاء، به استخدام ارتش عثمانی درآمدند. تاتارها در دوره «سلطان محمد فاتح» نیز به یکی از نیروهای اصلی ارتش عثمانی در خانات کریمه تبدیل شده‌ بودند و به این ترتیب، همواره رابطه خویشاوندی نزدیکی با سلاطین عثمانی داشتند.