عمران خان، نخست‌وزیر پاکستان، که از روز یکشنبه برای سفری دو روزه وارد ایران شده با رئیس‌جمهور، حسن روحانی و رهبر جمهوری اسلامی، آیت‌الله خامنه‌ای، دیدار کرد.
روابط ایران و پاکستان در طول تاریخ فراز و نشیب‌های زیادی داشته است. گرچه از سال ۱۹۴۷ که ایران نخستین کشوری بود که پاکستانِ مستقل را به رسمیت شناخت روابط دیپلماتیک تهران و اسلام‌آباد هرگز قطع نشده است. اما وقوع چند حمله تروریستی اخیر باعث بالا گرفتن نگرانی‌هایی در زمینه روابط دو کشور شده بود.
نخستین نگرانی در ماه فوریه بود که گروه جیش‌العدل با حمله‌ای در شرق ایران حداقل ۲۷ تن از نیروهای امنیتی ایران را کشت. در هفته گذشته نیز شاهد حمله چند گروه قوم‌گرای بلوچ به اتوبوسی در ساحل مکران پاکستان و کشتن حداقل ۱۴ نفر از نیروهای امنیتی پاکستان بودیم. گروه‌های تروریستی بین مرز ایران و پاکستان رفت و آمد می‌کنند و دو کشور همدیگر را به کم‌کاری در جلوگیری از آن‌ها متهم کرده‌اند. هفته گذشته در ضمن شاهد بمب‌گذاری در شهر کویته، در ایالت بلوچستان پاکستان، و کشته شدن حداقل ۲۴ نفر بودیم که بسیاری از آن‌ها از اقلیت شیعه‌مذهب هزاره بودند. تعلل عمران خان در دیدار با رهبران جامعه هزاره نیز باعث اعتراض‌های بسیار شد.
نخست‌وزیر پاکستان این‌بار با اقدام سریع نشان داد که بهبود روابط تهران و اسلام‌آباد برایش اهمیت دارد. او به ایران آمد و در کنفرانس خبری مشترک با روحانی گفت: «به نظرم مساله تروریسم داشت باعث افزایش اختلافات بین کشورهای‌مان می‌شد و همین بود که برایم بسیار مهم بود که با رئیس امنیتی‌مان به اینجا بیایم. آمدم تا مشکلات‌مان را حل کنیم.»
دو رئیس دولت به نتیجه هم رسیدند و قرار شده است نیروی مشترک مرزی، برای مقابله با گروه‌های تروریستی هر دو سوی مرز اقداماتی انجام دهند. این‌که بسیاری از گروه‌های تروریستی از خاک پاکستان فعالیت می‌کنند و گاه مورد استفاده دستگاه‌های اطلاعاتی و امنیتی این کشور بوده‌اند بر کسی پوشیده نیست. حتی عمران خان هم تلویحا این‌را پذیرفت و وعده تغییر داد. او گفت: «نمی‌گذاریم هیچ گروه پیکارجویی از خاک ما فعالیت کند. این دولت برای اولین در بار تاریخ پاکستان تمام گروه‌های پیکارجوی کشورمان را منهدم می‌کند.»
خواست همکاری تهران و اسلام‌آباد در این زمینه با واکنش فوری گروه‌های ترویستی مواجه شده است. از جمله «ارتش متحد بلوچ» به رهبری مهران مری به دو کشور هشدار داد نیروی مشترک مرزی تشکیل نکنند. رهبر این گروه یکی از شش پسر نواب خیربخش مری، رهبر فقید خاندان مری و از پدران بنیانگذار جنبش مسلحانه بلوچ‌های پاکستان است که هر کدام‌شان رهبر دسته‌ای سیاسی هستند و خیلی‌هایشان شهروندی بریتانیا هم دارند.
نزدیکی‌های فرهنگی و همکاری‌های اقتصادی از دیگر جنبه‌های این دیدار بوده است. وزارت خارجه پاکستان همزمان با این دیدار با انتشار بیانیه‌ای یادآوری کرد که روابط دو کشور سرشار از «ارتباطات نزدیک تاریخی و فرهنگی و تبادلات قوی مردم به مردم بوده است.»
همین مفهوم را عمران خان در سخنانش به شکلی بارزتر نشان داد. او در کنفرانس خبری با روحانی یادآوری کرد که اگر انگلیسی‌ها شبه قاره هند را به استعمار نکشیده بودند، او امروز نیازی به مترجم نداشت و می‌توانست فارسی صحبت کند، که پیش از انگلیسی‌ها زبان دربار امپراتوری گورکانیان هند بود.
همکاری ضد تروریستی در دیدار آیت‌الله خامنه‌ای با عمران خان نیز موضوع اصلی بود. براساس گزارش‌ها، خامنه‌ای گفت: «گروه‌های تروریستی که عامل ناامنی در مرزها هستند با پول و سلاح دشمنان تغذیه می‌شوند و یکی از اهداف حرکت‌های ضدامنیتی در مرزهای ایران و پاکستان، آلوده کردن روابط دو کشور است.» عمران خان در پاسخ گفت: «برخی نمی‌خواهند روابط تهران و اسلام‌آباد به یکدیگر نزدیک شود اما می‌توانیم بر مشکلات فائق آییم. تلاش می‌کنیم روابط دو کشور مستحکم‌تر از قبل شود و با دولت جمهوری اسلامی ایران در تماس مستمر خواهیم بود.»
پاکستان با این حساب می‌خواهد همان راهی را برود که عراق رفته: ایجاد روابط نزدیک هم با ایران و هم با عربستان سعودی در میان غائله منطقه‌ای. روابط اسلام‌آباد و ریاض به شکل سنتی نزدیک بوده است. محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان، همین چند ماه پیش در سفری به پاکستان وعده ۲۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری داد. زاهد حسین، تحلیل‌گر امنیتی مقیم اسلام‌آباد به شبکه الجزیره، گفت: «پاکستان توازن ظریفی در روابطش بین عربستان و ایران برقرار کرده و یکی از دلایل سفر عمران خان نیز همین است. باید دید که موفق به دست یافتن به این هدف می‌شوند یا نه. پاکستان تا بحال حاضر نشده وارد غائله خاورمیانه شود.»
روحانی هم گفت عمران خان بار دیگر تاکید کرده که کشورش وارد هیچ‌گونه ائتلاف نظامی یا جنگی در منطقه نمی‌شود. پاکستان پیش از این هم حاضر به پیوستن به جنگ سعودی‌ها در یمن نشده بود.
همکاری‌های اقتصادی اما شاید مهم‌ترین زمینه این سفر باشند، بخصوص در زمانی که ایران تحت تحریم‌های آمریکا، شدیدا گرفتار فشار و انزوا شده است. دو کشور توافق کردند کمیته‌ای دو جانبه برای دور زدن تحریم‌ها تشکیل دهند. روحانی در ضمن گفت: «ایران آماده است نیازهای پاکستان در زمینه نفت و گاز را تأمین کند و اقدام‌های لازم برای اتصال لوله گاز به این کشور را انجام دهد.» او در ضمن گفت صادرات برق ایران به پاکستان می‌تواند ۱۰ برابر شود.
خبر مهم دیگر احتمال ایجاد ارتباط راه‌آهن بین دو بندر گواتر در پاکستان و چابهار در ایران بود؛ خبری که نشان می‌دهد تهران و اسلام‌آباد می‌خواهند فراتر از مسائل ژئوپلیتیک همسایه‌هایشان و قدرت‌های جهانی بروند. این دو بندر به ترتیب با سرمایه‌گذاری چینی‌ها و هندی‌ها در حال توسعه‌اند. چینی‌ها نزدیک ۶۰ میلیارد دلار در پاکستان سرمایه‌گذاری کرده‌اند که این بخشی از برنامه وسیع‌شان برای ساختن جاده ابریشم جدید است. هند نیز می‌خواست با سرمایه‌گذاری در چابهار رقیبی برای گواتر بر پا کند و در ضمن امکان‌های تجارت با افغانستان (کشوری که مرز ساحلی ندارد) را افزایش دهد. اما ظاهرا کُند بودن هندی‌ها در سرمایه‌گذاری و تبعیت‌شان از تحریم‌های آمریکا باعث شده ماهیت چابهار و رابطه آن با گواتر هم عوض شود.
