امیر خان متقی، سرپرست وزارت خارجه رژیم طالبان، روز دوشنبه، ۱۱ مهر، در دیدار با توماس نیکلسون، نماینده اتحادیه اروپا در افغانستان، گفت که طالبان داعش را به‌سختی سرکوب کرده‌اند ولی این گروه حالا حملات خود را متوجه غیرنظامیان کرده است. متقی در این دیدار که در شهر کابل انجام شد، ادعا کرد که نه داعش و نه گروه‌های مشابه، توان رویارویی با طالبان را ندارند.

این سخنان متقی به نوعی رد ادعاهای سابق طالبان است که می‌گفتند پس از قدرت گرفتن آن‌ها در افغانستان، هیچ گروه دیگری در این کشور حضور ندارد. چندی پیش، انعام‌الله سمنگانی، از سخنگویان رژیم طالبان، در گفت‌و‌گو با خبرگزاری باختر- رسانه تحت کنترل طالبان- گفته بود که داعش در افغانستان به صورت علنی و فیزیکی وجود ندارد.

این تناقض در گفتار طالبان از کجا نشات می‌گیرد؟

 واقعیت این است که گروه طالبان نه تنها نتوانست آن‌گونه که ادعا می‌کرد، داعش را از بین ببرد، بلکه در مواردی، برای اعمال جنایتکارانه خود نیز از نام این گروه استفاده می‌کرد. اما پس از افزایش حملات تروریستی داعش به اقلیت‌های مذهبی و قومی در افغانستان، این ادعای طالبان برای خودشان دردسرآفرین شد؛ چون افکارعمومی پیوسته می‌پرسند اگر داعش در افغانستان وجود ندارد، پس این همه حملات خونین تروریستی کار کیست و اگر جز خود طالبان، گروه دیگری در افغانستان حضور ندارد پس حتما این خود طالبان‌اند که علیه اقلیت‌های مذهبی اقدام می‌کنند.

واقعیت این است که دیدگاه طالبان و داعش در قبال اقلیت‌های مذهبی و قومی به‌خصوص هزاره‌ها، همسان است. هر دو گروه هزاره‌ها را غیرمسلمان و حتی ریختن خونشان را مباح می‌دانند. تفاوت این است که داعش بدون هیچ دلیل و برهانی مردم هزاره را قتل‌عام می‌کند ولی طالبان برای سرکوب هزاره‌ها به دلایل صدالبته غیرمنطقی، متوسل می‌شوند.

به طور مثال، زمانی که مولوی مهدی بلخابی پس از درگیری‌های خونین در منطقه بلخاب، از منطقه فراری شد، طالبان ده‌ها مرد و زن را در روستاهای مختلف بلخاب، جایی که مولوی مهدی نفوذ داشت، قتل‌عام کردند. بقیه کسانی که از درگیری دوری جسته بودند، نیز مجبور شدند خانه و کاشانه خود را ترک کنند و حالا در مناطق دیگر آواره‌اند و زندگی دردناکی را می‌گذرانند.

طالبان همین حالا به اشکال مختلف در حال آزار و اذیت هزاره‌ها در افغانستان‌اند. خانه و زمینشان را غصب و مال و ثروتشان را هم چپاول می‌کنند. حتی کوچی‌ها که دشمن تاریخی هزاره‌ها در مناطق مرکزی افغانستان‌اند، به بهانه‌هایی مضحک مانند گم شدن مردی از کوچی‌ها در ۴۰ سال پیش، با حمایت‌های طالبان، از مردم منطقه میلیون‌ها افغانی غرامت می‌گیرند.

اما در باب قدرت گرفتن داعش در افغانستان، اصلا مهم نیست که طالبان حضور داعش را تایید می‌کنند یا خیر. واقعیت در مورد فعالیت‌های داعش در افغانستان بارزتر از آن است که به تایید طالبان نیاز داشته باشد. داعش در اواخر حکومت جمهوریت، تقریبا از نفس افتاده بود زیرا هم نیروهای دولتی افغانستان، هم ناتو و هم طالبان به این گروه ضربه می‌زدند. هزاران جنگجوی داعش هم در زندان‌های دولت حبس بودند. حتی در سال ۲۰۲۰ ده‌ها تن از نیروهای که داعش تحت فشار حملات طالبان، ناتو و نیروهای دولت وقت افغانستان قرار داشتند، همگی به دولت آن زمان تسلیم شدند. اما با سقوط شهرهای افغانستان، طالبان در زندان‌ها را بدون هیچ بررسی باز کردند و دوباره به سنگرهای داعش جان بخشیدند.

البته طالبان در اوایل قدرت گرفتن خود در افغانستان ضرباتی بر گروه داعش در شرق افغانستان وارد کردند. به همین دلیل هم حالا داعش جبهه جنگ خود را به سمت شمال تغییر داده است. تغییر جهت داعش به سوی شمال افغانستان یک راهبرد جدید است.

داعش به‌خوبی می‌داند که عملکرد طالبان در یک سال گذشته به خصوص تک‌قومی کردن حکومت، نارضایتی‌ها در شمال افغانستان را بیشتر کرده است تا جایی که طالبان غیرپشتون در این مناطق از همراهی با طالبان پشیمان شده‌اند و ظرفیت سربازگیری برای داعش در این منطقه بیشتر شده است.

از سوی دیگر، با پیروزی طالبان در افغانستان، جریان‌های افراطی مذهبی در کشورهای آسیای میانه به خصوص تاجیکستان و ازبکستان فرصت را برای خیزش دوباره در این مناطق فراهم‌تر می‌بینند. جریان‌های افراط‌گرای مذهبی در آسیای میانه بیشتر سلفی‌اند. به همین دلیل سربازگیری از میان آنان برای داعش ساده‌تر است. با این حال، داعش تمام تمرکز خود را به شمال خلاصه نکرده است. این گروه هم در جنوب و شرق و هم در غرب نیز فعالیت‌های گسترده‌ای دارد. آنان برای سربازگیری از روحانیون سلفی استفاده می‌کنند. این رویکرد طالبان را نگران کرده و آنان تعدادی از روحانیون سلفی را یا فیزیکی حذف کرده‌اند یا در محدودیت شدید قرار داده‌اند. با این حال روند افزایشی تعداد جنگجویان این گروه متوقف نشده است.

آنتونیو جستوزی، نویسنده و پژوهشگر که فعالیت سازمان‌های جهادی را رصد می‌کند، در مقاله‌ای که اواخر اوت، نوشت گفت که داعش ماهانه بین ۱۵۰ تا ۲۰۰ جنگجوی تازه به صفوف خود اضافه می‌کند. اگر این مسئله واقعیت داشته باشد، با توجه به ادعای شاخه خراسان داعش که تعداد جنگجویانش در افغانستان را بیش از هشت هزار تن عنوان کرده است، این گروه حالا باید بیش از ۱۰ هزار جنگجو در افغانستان داشته باشد.

شاخه خراسان داعش ادعا کرد که ظرف این مدت، پنج فرمانده طالبان در استان کنر، سه تن در ننگرهار و یک فرمانده در خوست از بدنه طالبان جدا شده و به داعش پیوسته‌اند. این گروه همچنین می‌گوید که در شمال افغانستان نیز چندین فرمانده ازبک‌ با این گروه همراه شده‌اند.

این وضعیت دقیقا پیش‌بینی فرماندهان نظامی آمریکا در مورد بازگشت داعش به روزهای اوج خود در افغانستان را تایید می‌کند. چندین فرمانده نظامی آمریکا که روزگاری در افغانستان خدمت کرده بودند، گفتند که داعش به‌زودی ظرفیت حمله به منافع آمریکا در منطقه و جهان را به دست خواهد آورد.

حالا طالبان هم که متوجه شده‌اند که نفی حضور داعش در افغانستان بیش از این به نفع آنان نخواهد بود و مجبور شده‌اند به فعالیت داعش در افغانستان اعتراف کنند. هرچند همچنان بر این اصل تاکید دارند که داعش نمی‌تواند رودررو با طالبان بجنگد. این در حالی است که داعش ادعا می‌کند در یک سال گذشته ده‌ها جنگجوی طالبان و تعدادی از فرماندهانشان را کشته است.