پانی‌پت؛ بازخوانی فصل خونین تاریخ افغانستان و هند

سانجی دت، ابرستاره بالیوود که در فیلم جدید «پانی‌پت؛ خیانت بزرگ» نقش احمدشاه درانی، امپراتور افغان را بازی کرده در تویئتی نوشته است: «مرگ با آمدن سایه احمدشاه ابدالی نازل می‌شود».

برای افغان‌ها که احمدشاه درانی را بنیانگذار کشور جدید افغانستان و پدر معنوی خود می‌دانند، این چهره دیگری از پادشاه سابق کشور است که کمتر دیده یا نشان داده شده است.

فیلم روایتی است از جنگ سوم پانی‌پت، نبرد بزرگی بین سپاهیان احمدشاه ابدالی، پادشاه سابق افغانستان و نیروهای سداشیوراو باو، فرمانده کل مارات‌ها در قرن هجدم میلادی در منطقه پانی‌پت هند.

این داستان روایتی از یک اتفاق مهم تاریخی است که مانند هر رویداد دیگر تاریخی دو راوی دارد. از سو، جنگی است که برای مردم افغانستان بخشی از افتخارات و کشورگشایی‌های بنیانگذار کشور مدرن افغانستان شمرده می‌شود. اما از سوی دیگر، نبردی است که چیزی بیش از هجوم و غارتگری یک امپراتور جاه‌طلب خارجی و خیانت متحدان هندی او برای هندوستان نشان نمی‌دهد.

شاید به‌همین خاطر است که این فیلم تاریخی هنوز به بازار نیآمده در میان کاربران رسانه‌های اجتماعی افغانستان غوغا برپا کرده است.

براساس روایت‌های تاریخی، احمدشاه ابدالی،‌ پادشاه افغانستان در سال ۱۷۶۱ برای تصرف هندوستان از قندهار در جنوب افغانستان به سوی دهلی لشکرکشی کرد. سپاهیان او متشکل از دست کم ۷۸ هزار نفر بودند. مارات‌ها به فرماندهی سداشیوراو معروف به باو در مقابل او مقاومت کردند. نیروهای باو متشکل از دست کم ۲۴ هزار نیروی نظامی و ۲۰۰ هزار نفر غیرنظامی بودند.

در این درگیری در ۹۰ کیلومتری شمال هند که روزها طول کشید، نیروهای احمدشاه ابدالی بر مارت‌ها پیروز شدند.

اما از دو طرف تلفات سنگینی برجا ماند. مورخان می‌گویند گرچه نیروهای ابدالی ۲۰ هزار کشته یا زخمی برجا گذاشتند، از نیروهای طرفدار مارات‌ها ۴۰ هزار کشته و ۱۰ هزار ناپدید شدند. براساس منابع تاریخی، نیروهای احمدشاه ابدالی پس از پیروزی بر مرات‌ها، بیش از ۴۰ هزار غیرنظامی هندی را از دم تیغ گذراندند.

این جنگ امپراتوری مارت‌ها را چنان از هم فروپاشید که ده سال طول کشید تا جان تازه بگیرد.

احمدشاه ابدالی هم از پس پیروزی مدتی زیادی در هند نماند و به سمت پایتخت‌اش در قندهار حرکت کرد.

بسیاری از محققان جنگ پانی‌پت را بزرگترین جنگ هند در چند صد سال اخیر می‌دانند. آشوتوش گواریکیر که نام شناخته شده‌ای در سینمای هند برای تولید فیلم‌های تاریخی است، پانیپت را کارگردانی کرده است. سانجی دت، ابرستاره بالیوود هم نقش احمدشاه ابدالی را که منفی است اجرا می‌کند. ارجون کپور، دیگر هنرپیشه موفق امروز هند هم در نقش مثبت فرمانده مارت‌ها ظاهر شده است. کریتی سانون دیگر هنرپیشه زن سینمای هند نقش همسر باو را بازی می‌کند.

این فیلم در هند مورد استقبال چشمگیری قرار گرفته است. در حالی که بسیاری از کاربران رسانه‌های اجتماعی هند به فیلم‌برداری، پردازش و اجرای هنرپیشگان توجه کرده‌اند، در افغانستان واکنش چیز دیگری است.

هرچند پانی‌پت ماه آینده در ششم ماه دسامبر اکران می‌شود، اما کاربران افغان از حالا پیش‌داوری می‌کنند. سینمای هند طرفداران میلیونی در میان افغان‌ها دارد که به زبان هندی آشنایی دارند. اکثریت مطلق کاربران رسانه‌های اجتماعی، شخصیت‌ها و سینماگران افغان برای آنچه نگاه بی‌رحمانه به تاریخ افغانستان می‌خوانند، گلایه کرده‌اند.

نسیم شریفی، سرکنسول افغانستان در شهر سینمایی ممبای نوشته است «پس از دیپلماسی فراوان با دولت هند و بالیوود انتظار داریم برای پانی‌پت بررسی منصفانه‌ای از تاریخ دو کشور داشته باشند. افغان‌ها نمی‌توانند اهانت به اجداد خود احمدشاه ابدالی را تحمل کنند. هند جایگاه ویژه‌ای در قلب افغان‌ها دارد.» سفارت هند هم نسبت به این فیلم ابراز نگرانی کرده است.

در کابل، امرالله صالح، معاون اول تیم انتخاباتی اشرف غنی، رئیس جمهور افغانستان نوشته است:‌«احمدشاه بابا تهداب گذار امپراتوری درانی و ایجادگر مرزهای افغانستان معاصر است که اکنون قسمت‌های زیادی از آن در اختیار ما نیست. روایت ما از تاریخ و شخصیت‌های تاریخی افغانستان برای تحکیم دولت – ملت مهم است. او یکی از نوابغ نظامی و مدیریت در تاریخ است که توانست قبایل پارچه پارچه افغانستان را متحد و دور یک رسالت بزرگ یعنی دولت‌سازی و جهان گشایی متحد سازد».

آقای صالح افزود است:‌«او میراث بزرگی از خود بجا گذاشت که متاسفانه نسل‌های بعد بنا بر پوسیدگی‌های درونی از آن پاسداری نکردند. او بر دهلی تسلط داشت و ما در ولسوالی گوشته ننگرهار درگیریم»‌.

صحرا کریمی، رئیس افغان فیلم که مسئول صنعت سینمای این کشور است هم با استفاده از فرصت توجه‌ها را به اهمیت سینما جلب کرده است.

او می‌گوید:‌«اهمیت و تاثیر سینما همین است که حداقل ۵۰ میلیون از بیش از یک میلیارد جمعیت هند فیلم پانی‌پت را خواهند دید؛ احمدشاه ابدالی مهاجم و ظالم معرفی می‌شوند. افغان فیلم یک ریاست درجه دو است. مردم نگران استفاده از کلمه فیلم به جای فلم هستند».