خبرگزاری ان‌بی‌سی نیوز روز شنبه، ۲۹ اکتبر ۲۰۲۲ (۷ آبان)، در گزارشی تحلیلی به تداوم خیزش سراسری مردم ایران علیه حکومت، و مواجهه حاکمان با این چالش جدی پرداخت.

به گزارش ان‌بی‌سی نیوز، هر شب در تهران، راس ساعت ۹، ایرانی‌ها به پشت بام‌ها و کنار پنجره‌های آپارتمان‌ها می‌روند و صدایشان در سراسر شهر می‌پیچد: «مرگ بر دیکتاتور!»، «زن، زندگی، آزادی!». همین شعارها را می‌توان در اعتراضات روزانه در شهرها و شهرستان‌های سراسر ایران شنید. این شعارها نشانه موجی از خشم عمومی‌ است که به نظر می‌رسد حتی با وجود سرکوب خشونت‌آمیز نیروهای امنیتی و شبه‌نظامی به شدت مسلح، شتاب بیشتری گرفته است.

از زمان آغاز اعتراضات به مرگ مهسا امینی در بازداشت پلیس موسوم به امنیت اخلاق، حکومت اسلامگراهای حاکم بر ایران کوشیده است تظاهرات‌ مردمی را سرکوب کند. با این حال، به نظر می‌رسد که هر روز شیوه جدیدی برای مبارزه و تحقیر جمهوری اسلامی ایجاد می‌شود؛ از گرافیتی‌های خیابانی گرفته تا تجمع‌های دانشجویی، زنانی که بدون روسری در خیابان راه می‌روند، و کارگرانی که اعتصاب می‌کنند.

نکته قابل مشاهده در وضعیت کنونی ایران این است که نظام جمهوری اسلامی به‌ طرز فزاینده‌ای از تداوم رویدادهای ضدحکومتی گیج شده است. مورخانی که ایران را مطالعه می‌کنند، فعالان حقوق بشر، تحلیلگران سیاسی، مقام‌های آمریکایی، و ایرانیان حاضر در صحنه، همه می‌گویند این اعتراضات نشان‌دهنده یک انقلاب بالقوه است و شهروندان ایرانی به طرز فزاینده‌ای آماده‌اند تا جان خود را برای این هدف به خطر اندازند.

یک زن تهرانی که نخواست نامش فاش شود، گفت: «شرایط مثل جنگ است، جمهوری اسلامی در مقابل مردم ایران قرار گرفته است». او و دیگر ایرانیان می‌گویند پلیس که تلاش می‌کند صورتش را بپوشاند، بیشتر یک نیروی اشغالگر شبیه است که از موقعیت خود مطمئن نیست و از مردم واهمه دارد.

در ایران پیش از این نیز اعتراضات بزرگی وجود داشته است، اما ایرانی‌ها معتقدند که اعتراضات این بار متفاوت است، زیرا جنبش کنونی فراتر از طبقه و جغرافیا است. به گفته معترضان، در مطالبات به صراحت سیاسی، پایان حکومت خواسته می‌شود، نه اصلاحات یا افزایش دستمزد. 

تظاهرات‌ اخیر فاقد رهبری رسمی یا یک رهبر مخالف شاخص است، و این امر، مسدود کردن راه رسیدن اکسیژن به جنبش را برای حکومت ایران دشوار می‌کند. اعتراضات اغلب در مقیاس کوچک‌تر از تظاهرات‌ گسترده گذشته در شهرهای بزرگ رخ می‌دهد، اما تعداد آن‌ها بیشتر است و در مناطق روستایی و نیز شهری، پراکنده است. 

رامین احمدی، پزشک ایرانی-آمریکایی مستقر در ایالات متحده که از فعالان قدیمی حقوق بشر است، به ان‌بی‌سی نیوز می‌گوید تظاهرات‌کنندگان حتی برای معترضان مجروح، در خانه‌های شخصی مراقبت‌های پزشکی ایجاد کرده‌اند تا مجبور نباشند به درمانگاه‌‌های دولتی رجوع کنند. احمدی که از طریق تلفن به پزشکانی که معترضان را معالجه می‌کنند، توصیه‌های پزشکی ارائه کرده است، چنین می‌گوید: «اکنون یک شبکه کامل از پزشکان وجود دارد و آن‌ها [معترضان مجروح] را در خانه درمان می‌کنند.»

به گفته گروه‌های مدافع حقوق بشر، نظام جمهوری اسلامی ایران با استفاده از گلوله‌های جنگی، گلوله‌های پلاستیکی، گاز اشک‌آور، و باتوم به‌منظور عقب راندن تظاهرات‌کنندگان، نشان داده که آماده است برای سرکوب تظاهرات، هر کاری انجام دهد. تاکنون هزاران نفر، از جمله فعالان مدنی و کارگری، دستگیر شده‌اند و تعداد نامعلومی بر اثر گلوله یا ضرب‌و‌شتم جان باخته‌اند. 

حکومت ایران تاکنون با استفاده از خشونت، زندان و سانسور برای خاموش کردن مخالفان، از اعتراضات خیابانی جان سالم به در برده است. علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران، که حرف آخر را در نظام دینی ایران می‌زند، اعتراضات را «شورش‌های پراکنده» خوانده است که «دشمنان ایران» سازماندهی می‌کنند. اما به گفته کارشناسان، اعتراضات نشان‌دهنده جدی‌ترین چالش برای حکومت دینی از زمان انقلاب ۱۹۷۹ است و می‌تواند آغازی برای فروپاشی رژیم باشد؛ هرچند، این روند ممکن است ماه‌ها یا سال‌ها طول بکشد.

 یک مقام ارشد دولت بایدن به ان‌بی‌سی نیوز گفت: «جدایی فزاینده‌ای بین دولت و جامعه وجود دارد و این جدایی در دولت رئیسی (رئیس‌ جمهوری فعلی ایران) در حال گسترش است.» او تاکید کرد: «به نظر می‌رسد که مشروعیت نظام از بین رفته است و با تهدید و اعمال زور ادامه دارد. با این حال، هیچ کس نمی‌تواند با قطعیت بگوید که چه اتفاقی و چگونه رخ خواهد داد.»

 رویا حکاکیان، نویسنده ایرانی-آمریکایی که به تازگی با مقام‌های دولت بایدن دیدار کرده است، گفت که این اعتراضات، آغاز انقلابی درباره دموکراسی در خالص‌ترین شکل آن، یعنی میل به زندگی عادی است. به گفته او، «تغییر از تفکر دین‌سالاری به تفکر دموکراتیک قبلا در اذهان مردم ایران رخ داده است، اما اینکه آن‌ها چه زمانی و چگونه موفق خواهند شد حکومت را کنار بزنند، به زمان و عوامل دیگر بستگی دارد.»

علی انصاری، محقق ایرانی دانشگاه سنت اندروز اسکاتلند، نیز معتقد است که اعتراض‌های کنونی آغاز یک روند است. او تاکید کرد: «مدت‌ها است که ایران در یک برهه انقلابی بوده و نیاز به یک جرقه داشت. باید ببینیم این اعتراض‌ها به کجا می‌رسد. اما حتی اگر این روند فروکش کند، مدت زیادی تا آغاز موج بعدی باقی نیست.»

ایرانیان معترض در خیابان‌ها، باور دارند که رژیم را شکست می‌دهند، اما هنوز ممکن است سرکوب و خونریزی وحشتناکی در راه باشد. به گفته زن تهرانی معترض به حکومت، «همه می‌دانیم که این بار رژیم را سرنگون خواهیم کرد. اما به چه قیمتی؟ چند نفر باید کشته شوند؟»