رجب طیب اردوغان رییس جمهور ترکیه در حالی عازم واشنگتن می‌شود که روابط دو کشور در سال‌های اخیر شاهد فراز و نشیب های بسیاری بوده است. منافع متضاد این دو کشور در بحران‌های منطقه‌ای باعث گردیده تا در برخی موارد این کشورها در  قبال مسایل منطقه‌ای سیاست‌های متضادی در پیش گیرند. یکی از مهم‌ترین بحران‌ها در روابط دو کشور متحد عضو ناتو پس از به‌قدرت رسیدن حزب عدالت و توسعه در سال ۲۰۰۳ بود، که بر اساس آن مجلس ترکیه با استفاده نیروهای آمریکایی از خاک و پایگاه‌های خود برای حمله به کشور عراق مخالفت کردند.  

سفر اردوغان در حالی صورت می‌گیرد که بحران سوریه در مراحل پایانی است و انتظار می‌رود در جریان این سفر مذاکرات مهمی بین مقامات دو کشور در مورد بحران سوریه و منطقه امن در شمال این کشور- آوارگان سوری در ترکیه- مشارکت ترکیه در ساخت و خرید جت اف ۳۵- استقرار سیستم دفاع موشکی اس ۴۰۰ روسیه در ترکیه – پرونده هالک بانک – افزایش حجم تجارت بین دو کشور و استراداد فتح‌الله گولن صورت گیرد. باید دید نتایج مورد نظر ترکیه در پایان این سفر حاصل خواهد شد یا نه؟

افزایش حجم تجارت بین دو کشور

دو کشور آمریکا و ترکیه با وجود پتانسیل لازم از حجم تجارت فی‌مابین خشنود نیستند. در جریان نشست گروه جی ۲۰ در  کشور ژاپن ترامپ و اردوغان از تمایل و اراده جدی دو کشور برای افزایش حجم تجارت تا صد میلیارد دلار خبر دادند. تصمیم دولت ترامپ برای اعمال تحریم علیه ترکیه و اعمال تعرفه مضاعف بر واردات فولاد از ترکیه این شائبه را ایجاد کرد که دو کشور در کوتاه مدت قادر نخواهند بود حجم تجارت را افزایش دهند. تداوم تحریم‌ها علیه ترکیه و اعمال تعرفه‌های مضاعف می‌تواند حجم تجارت فعلی را نیز کاهش دهد. در سال گذشته حجم تجارت بین دو کشور رقمی در حدود ۲۰ میلیارد دلار بود که سهم صادرات آمریکا به ترکیه در حدود ۵/۱۲ میلیارد دلار بوده است.

 کارشناسان اقتصادی معتقدند دولت ترکیه برای افزایش حجم صادرات خویش به آمریکا باید توجه خاصی به نوآوری - محصولات های‌تک و محصولات با ارزش افزوده بیشتر نماید. با توجه به افزایش صادرات ال ان جی آمریکا و سرمایه‌گذاری وسیع ترکیه در تاسیسات ذخیره سازی گاز طبیعی و تاسیسات ال ان جی انتظار می‌رود صادرات ال ان جی آمریکا در سال‌های آینده به ترکیه افزایش یابد و به تبع آن نیز حجم تجارت تا حدی افزایش یابد. افزایش واردات ال ان جی آمریکا فرصت چانه زنی ترکیه در قراردادهای گازی با روسیه و ایران را دو چندان می‌کند و این فرصت را برای آمریکا فراهم می‌کند که تا حدی سهم ایران  و روسیه را در بازار انرژی ترکیه بخود اختصاص دهد.

شمال سوریه و ایجاد منطقه امن

  در سال‌های اخیر تجهیز  و ارسال سلاح توسط آمریکا به  گروه‌های مسلح کرد سوریه همیشه با اعتراض دولت ترکیه مواجه شده است. اما دولت ترامپ و بویژه پنتاگون بدون توجه به نگرانی‌های امنیتی ترکیه در بازه‌های زمانی مختلف به این نیروها سلاح ارسال کرده‌اند. ترامپ در سال ۲۰۱۷ اعلام کرد که در چارچوب عملیات رقه مستقیما به پ.ی.د سلاح ارسال می‌کند. از دید ترکیه تجهیز  و ارسال سلاح به گروه‌های کرد و استقرار آن‌ها در مرزهای سوریه و ترکیه بر خلاف منافع ملی این کشور است و عملیات اخیر ارتش این کشور هم با هدف راندن این گروه‌ها از نقاط مرزی ترکیه- سوریه صورت گرفته است. با خروج نیروهای آمریکایی از سوریه انتظار می‌رفت نقش آمریکا در بحران سوریه کمرنگ‌تر شود و به طبع آن حمایت این کشور از گروه‌های مسلح کرد سوریه نیز کاهش یابد- اما مسئله کنترل منابع انرژی همواره مورد توجه دولت‌های بزرگ بوده است و نباید انتظار داشت آمریکا در قبال منابع انرژی سوریه بی‌تفاوت عمل نماید. اظهارات اخیر ترامپ هم نشان از عزم دولت آمریکا برای حضور در معادلات انرژی سوریه است.

با شروع بحران سوریه ترکیه پذیرای آوراگان سوری بوده است. ترکیه تعداد آوارگان سوری را  در حدود ۴ میلیون نفر اعلام کرده است. به گفته اردوغان از زمان شروع بحران سوریه این کشور تا کنون بیش از سی میلیارد دلار برای آوراگان سوری هزینه کرده است . اقتصاد این کشور به تنهایی قادر به تامین هزینه آوراگان سوری نیست و قدرت‌های بزرگ و سازمان‌های بین‌المللی باید در این زمینه کمک بیشتری به ترکیه نمایند. برنامه ترکیه برای اسکان بخشی از این افراد در مناطق مرزی و ایجاد منطقه امن موضوعاتی هستند که انتظار می‌رود در مورد آن تصمیم‌گیری شود.

استرداد فتح الله گولن

کودتای نافرجام تابستان ۲۰۱۶ یکی از مواردی بود که باعث ایجاد تنش در روابط ترکیه با غرب شد. دولت ترکیه معقتد است که غرب در جریان کودتا حمایت لازم از دولت ترکیه را به‌عمل نیاورده است. فتح الله گولن به‌عنوان عامل  و رهبر اصلی کودتاگران تحت تعقیب دولت ترکیه است. با توجه به سکونت فتح الله گولن رهبر حرکت «هیزمت» در آمریکا – دولت ترکیه بارها از آمریکا خواستار استرداد گولن شده است اما درخواست‌های متعدد دولت ترکیه  تاکنون با جواب مثبت مقامات آمریکایی مواجه نشده است.

استقرار سیستم دفاع موشکی اس ۴۰۰ روسیه و تداوم ممنوعیت فروش جت اف ۳۵

در ماه‌های گذشته با خرید و استقرار سیستم دفاع موشکی اس ۴۰۰ روسیه توسط ترکیه -روابط ترکیه و آمریکا با تنش جدی مواجه شد. ترکیه بدون توجه به اخطارهای متعدد آمریکا - نسبت به استقرار سیستم دفاع موشکی اس ۴۰۰ روسیه نمود. به‌دنبال استقرار این سیستم دفاع موشکی ترکیه که قرار بود به زودی جت‌های «اف ۳۵» را دریافت کند، با تصمیم دولت آمریکا برای منع فروش این جنگده‌ها مواجه شد. دولت ترامپ معتقد است که در اختیار قرار دادن جت‌های امریکایی به کشوری که در آن  سیستم دفاع  موشکی روسی فعال است ممکن نیست. با توجه به مشارکت فعال ترکیه در ساخت جت‌های «اف ۳۵»  و تمایل این کشور به ‌خرید این جنگنده‌ها باید انتظار داشت که راه حلی برای حل این مسئله در جریان سفر اردوغان به واشنگتن اندیشیده شود. روسیه و آمریکا به‌دنبال فروش بیشتر سلاح در منطقه هستند. و فروش سیستم دفاع موشکی اس ۴۰۰ به ترکیه می‌تواند باعث فروش این سیستم به سایر کشورهای منطقه نیز بشود.

پرونده هالک بانک

در زمان اوباما وقتی ایران با تحریم مواجه شد دولت ایران تلاش کرد تا با استفاده از پتانسیل کشورهای همسایه بتواند هم تاثیرات تحریم‌ها را در حد توان کاهش دهد و هم تحریم‌ها را دور بزند. در این زمان نام هالک بانک ترکیه و عده‌ای از تجار ایرانی و ترک و تعدادی از مقامات ترکیه‌ای مطرح شد که این افراد و هالک بانک نسبت به دور زدن تحریم‌ها علیه ایران اقدام کرده‌اند. دولت آمریکا در این راستا رضا ضراب تاجر ایرانی- ترک و مهمت آتیلا از مدیران هالک بانک را دستگیر و زندانی نمود. ماه قبل و براساس ادعانامه‌ای که دادستانی فدرال آمریکا در نیویورک تنظیم کرد هالک بانک ترکیه به مشارکت در یک نقشه چند میلیارد دلاری برای دور زدن تحریم‌های آمریکا علیه ایران متهم شده است. با توجه به اهمیت هالک بانک و سیستم مالی ترکیه برای جذب سرمایه خارجی و نیاز اقتصاد ترکیه برای جذب سرمایه خارجی اگر هالک بانک با جریمه و یا محکومیت احتمالی در آمریکا روبرو شود اقتصاد این کشور متحمل ضرر و زیان قابل توجهی خواهد شد.

می‌توان ادعا کرد مسئله شمال سوریه و ایجاد منطقه امن در شمال این کشور در کنار مسئله هالک بانک -محورهای اصلی مذاکرات ترامپ و اردوغان باشد. تداوم اختلاف آمریکا و ترکیه بر سر مسایل منطقه‌ای باعث نزدیکی بیشتر ترکیه به روسیه خواهد شد امری که خوشایند آمریکا نیست. دغدغه‌های امنیتی ترکیه در شمال سوریه  ادامه خواهد یافت و باید راهکار اصولی برای حل آن اندیشیده شود. دو کشور به‌ظاهر متحد و عضو ناتو باید در چارچوب مشخص که منافع دو کشور را تامین می‌کند نسبت به حل مسائل موجود اقدام نمایند. تداوم اختلافات فی‌مابین به نفع دو کشور نیست.