عنوان هر سه اجلاس اخیر یعنی اجلاس سران چین و عربستان سعودی، اجلاس سران چین و کشورهای شورای همکاری خلیج فارس و اجلاس سران چین و کشورهای عربی که در ریاض برگزار شد، «مشارکت راهبردی همه‌جانبه» بود. اکنون ممکن است برای غرب این پرسش مطرح شود که دلیل نزدیکی کشورهای یادشده با چین چیست؟
پاسخ این پرسش برای سیاست‌گذاران سعودی و عرب کاملا روشن است. عربستان سعودی و سایر کشورهای عربی همراه با چین همواره در قبال همه درگیری‌های بین‌المللی موضع «بی‌طرفی مثبت» دارند؛ در حالی که غرب از همه جهان می‌خواهد در ماجراجویی‌هایی که به نفع او است، کنارش بایستند. پاسخ دوم در اظهارات شاهزاده محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی، منعکس می‌شود که در جریان دیدار با شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهوری چین، گفت: «مشارکت عربستان سعودی و چین به حفظ صلح و امنیت بین‌المللی کمک می‌کند.»
اکنون با نگاهی کوتاه به بیانیه مشترک عربستان سعودی و چین، می‌توان دریافت که چین بر لزوم خودداری ایران از دخالت در امور داخلی کشورهای همسایه تاکید می‌کند و می‌افزاید که هیچ کشوری نباید در امور داخلی عربستان سعودی مداخله کند یا سرزمین آن را تهدید کند. بدیهی است که این موضع چین به‌عنوان کشوری که عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد است و حق وتو دارد، در عرصه روابط دیپلماتیک از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
شاهزاده محمد بن سلمان آوریل ۲۰۲۱ اعلام کرد که عربستان سعودی به منظور حفظ منافع کشور و تقویت همبستگی با متحدانش، به دنبال ایجاد مشارکت‌های راهبردی با همه شرکای منطقه‌ای و بین‌المللی است. او افزود: «ما سعی داریم با تمامی کشورهای جهان روابط و همکاری مشترک برقرار کنیم.»
ولیعهد عربستان سعودی خاطرنشان کرد: «در دهه ۵۰، ایالات متحده حدود۵۰ درصد اقتصاد جهان را تشکیل می‌داد؛ در حالی که این رقم در حال حاضر به ۲۰ درصد کاهش یافته است.» شاهزاده محمد بن سلمان ضمن تاکید بر لزوم ادامه تلاش برای حفظ متحدان منطقه‌ای، گفت که عربستان سعودی به دنبال تقویت ارتباطات و ایجاد مشارکت‌های جدید با همه کشورها اعم از روسیه، هند، چین، آمریکای لاتین، آفریقا و کشورهای دیگر جهان است و در تلاش است تا از این میان، منافع عربستان سعودی را آن‌گونه براورده کند که به منافع کشورهای دیگر آسیبی نرسد. در نتیجه، می‌توان گفت که عربستان سعودی با اغلب کشورهای جهان روابط دوجانبه قوی دارد؛ علاوه بر اینکه با برخی از کشورهای بزرگ توافق‌نامه‌های مشارکت راهبردی هم امضا کرده است.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
اجلاس سران عربستان سعودی و چین در دسامبر ۲۰۲۲، روابط دو کشور را به یک مشارکت راهبردی فراگیر ارتقا داد. این کشور در فوریه ۲۰۱۹ هم به منظور تعمیق همکاری با هند، موفق شد شورای همکاری راهبردی با هند را تشکیل دهد. در آوریل ۲۰۱۸، هم ۳۸ قرارداد به ارزش مجموعا بیش از ۲۰ میلیارد دلار با فرانسه امضا کرد. در مارس ۲۰۱۸، شورای همکاری راهبردی بین عربستان سعودی و بریتانیا نیز تشکیل شد. در ماه مه ۲۰۱۷، قراردادهای نظامی و اقتصادی بی‌سابقه‌ای که ارزش آن‌ها بالغ بر ۳۸۰ میلیارد دلار بود، با ایالات متحده امضا شدند. در آوریل همان سال، نشست سران عربستان سعودی و آلمان دوره جدیدی از مشارکت راهبردی را آغاز کرد. چشم‌انداز ۲۰۳۰ سعودی-ژاپنی هم در سال ۲۰۱۷ راه‌اندازی شد که توافق‌نامه‌های متعدد همکاری میان دو کشور را به دنبال داشت.
در عرصه همکاری‌های اقتصادی، قراردادهایی مهمی بین ریاض و پکن امضا شدند که شاخص سرمایه‌گذاری و مبادلات تجاری بین دو کشور را تا میلیاردها دلار افزایش می‌دهد. در پنج سال گذشته، چین به اولین شریک تجاری عربستان سعودی تبدیل شده و از سال ۲۰۱۸، اولین مقصد صادرات و واردات عربستان سعودی بوده است. در سال ۲۰۲۱، حجم تجارت بین دو کشور به ۸۰ میلیارد دلار رسید که نسبت به سال ۲۰۲۰، افزایشی ۳۹ درصدی را نشان می‌داد. بر اساس آمار رسمی عربستان سعودی، مجموع صادرات عربستان به چین بالغ بر ۶۰ میلیارد دلار بود که نزدیک به ۱۲ میلیارد دلار آن را صادرات غیرنفتی تشکیل می‌داد.
در عرصه روابط سیاسی، روابط دیپلماتیک عربستان سعودی و چین ۳۲ سال پیش آغاز شد و دو کشور به دنبال تشکیل نشست‌های متعدد در زمینه‌های سیاسی اقتصادی، سیاسی و غیره در مورد برقراری روابط دیپلماتیک و تبادل سفرا تصمیم گرفتند. در نتیجه، روابط ریاض و پکن به طور رسمی آغاز شد. سپس دو کشور در راستای تقویت روابط، گام‌‌های بلندی برداشتند که از جمله می‌توان به تشکیل کمیته مشترک عربستان سعودی و چین در سال ۲۰۰۴، به رهبری وزاری خارجه دو کشور و توافق برای آغاز گفت‌وگوهای سیاسی منظم اشاره کرد که در سال ۲۰۰۸ به برقراری دوستی راهبردی میان ریاض و پکن منجر شد.
ملک سلمان بن عبدالعزیز هم دو بار به چین سفر کرد؛ سفر اول در سال ۱۹۹۹ و زمانی صورت گرفت که او فرماندار ریاض بود؛ در حالی که سفر دوم در سال ۲۰۱۴ انجام شد که در آن زمان، ملک سلمان سمت ولیعهدی عربستان سعودی را بر عهده داشت. این در حالی است که ریاض و پکن همواره بر لزوم گسترش هرچه بیشتر روابط دوجانبه و همکاری‌های مشترکی که دو کشور را به طور روزافزون به هم پیوند می‌دهد، تاکید می‌کنند.
سفرهای متعدد رهبران چین طی سال‌های گذشته به عربستان سعودی و تلاش‌هایی که دو کشور در راستای تقویت صلح و امنیت منطقه‌ای و بین‌المللی مبذول داشتند، هم باعث شد همکاری، مشورت و هماهنگی میان دو کشور به سطوح بالاتری ارتقا یابد.
در سال ۲۰۱۸ و در حاشیه اجلاس سران گروه۲۰ در آرژانتین، شاهزاده محمد بن سلمان با رئيس‌جمهوری چین دیدار کرد و یک سال بعد برای دیدار با رهبران چین به پکن سفر کرد. به همین ترتیب، علاقه‌مندی دوجانبه به تبادل دیدارها به توسعه روابط بین دو کشور منجر شد و این همگرایی در مشارکت‌ها و تفاهم‌های اقتصادی، عملا بازتاب یافت؛ به‌ویژه اینکه مقام‌های چینی پیوسته تاکید می‌کنند که عربستان سعودی شریک اصلی آن‌ها در منطقه است.
در واقع، گرایش ریاض و پکن برای گسترش و توسعه روابط در همه ابعاد مشهود است و این باعث شده است دو کشور پیش از تکمیل چارچوب روابط دیپلماتیک، همکاری‌های نظامی و اقتصادی خود را تسریع کنند. روابطی که عربستان سعودی و چین را به هم پیوند می‌دهد، ناشی از انگیزه‌های مختلفی است که منافع دو کشور را برآورده می‌کند.
عمده‌ترین ویژگی گسترش روابط با چین همکاری بی‌قیدوشرط است؛ به این معنی که پکن در حالی که آمادگی بیشتری برای همکاری دارد، هیچ شرطی تعیین نمی‌کند. از سوی دیگر، هرچند گسترش روابط عربستان سعودی با چین به‌عنوان بخشی از سیاست توسعه به سمت شرق و راهبرد جایگزینی برای ائتلاف‌های متعدد است، چین به دلیل پتانسیل اقتصادی و موقعیت ویژه‌ای که در شورای امنیت سازمان ملل دارد، سهم بیشتری از همکاری‌های مشترک ریاض با شرق را از آن خود کرده است. این سیاست پیامی هم به برخی از متحدان عربستان سعودی ارائه می‌دهد مبنی بر اینکه ریاض منافع خود را با گزینه‌های هیچ کشور مشخصی پیوند نمی‌دهد؛ فارغ از اینکه کشور یادشده در چه موقعیتی قرار دارد.
البته نفت عامل مهم دیگری است که عربستان سعودی و سایر کشورهای منطقه را به سمت گسترش روابط با چین سوق می‌دهد؛ زیرا هرچند چین چهارمین کشور تولیدکننده نفت در جهان است، به دلیل نیاز روزافزون به انرژی به نفت وارداتی متکی است. بنابراین، گسترش روابط ریاض با پکن که به افزایش میزان صادرات نفت عربستان سعودی به چین منجر می‌شود، می‌تواند به کاهش میزان نیازمندی چین به نفت ایران شود و در نتیجه روابط پکن و تهران را تضعیف کند.
در بیانیه‌ای مشترکی که پس از نشست سران عربستان سعودی و چین صادر شد، به این موضوع اشاره شده است. در این بیانیه، از ایران خواسته شده است به اصول حسن همجواری احترام بگذارد، در امور داخلی عربستان سعودی و سایر کشورها دخالت نکند و از تهدید قلمرو کشورهای دیگر دست بردارد. این بیانیه به‌نوعی به لزوم ادامه تلاش برای پایان دادن به بحران‌های منطقه اشاره کرده است که با مواضع عربستان سعودی همسویی دارد.
در این بیانیه همچنین آمده است که بحران یمن باید از طریق راه‌حل سیاسی و با توسل به ابتکار کشورهای حوزه خلیج فارس پایان یابد. علاوه براینکه برای دستیابی به راه‌حل برای بحران سوریه و حفظ وحدت قلمرو آن و نیز تامین ثبات و امنیت عراق، از روش‌های سیاسی مسالمت‌آمیز استفاده شود و بیش از این اجازه داده نشود که از لبنان به‌عنوان پایگاهی برای حملات تروریستی استفاده شود. البته با توجه به موفقیت نشست‌های اخیر در ریاض، می‌توان گفت که کشورهای شرکت‌کننده در این نشست‌ها متحد بین‌المللی مهمی به دست آورده‌اند که در بسیاری از مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی با آن‌ها هم‌نظر و همسو است. افزون براینکه امضای توافق مشارکت راهبردی فراگیر بین عربستان سعودی و چین نه تنها منافع هر دو کشور را براورده می‌کند، بلکه به حفظ صلح و امنیت بین‌المللی نیز کمک خواهد کرد.
