جهان سال ۲۰۲۳ را در حالی آغاز کرد که سرنوشت برخی رویدادهای سال ۲۰۲۲ هنوز روشن نیست. سی‌ان‌ان در مطلبی به چهار رویداد مهمی می‌پردازد که خاورمیانه در سال پیش‌رو همچنان با آن مواجه خواهد بود.

ایران، منزوی‌تر از همیشه

در حالی که جامعه جهانی سال گذشته درگیر جاه‌طلبی‌های منطقه‌ای ایران و مذاکرات هسته‌ای پایان‌ناپذیر با این کشور بود، اعتراض‌های سراسری که جرقه آن با مرگ مهسا امینی، دختر کرد ۲۲ ساله، در بازداشتگاه پلیس امنیت اخلاقی خورد، بنیان جمهوری اسلامی را لرزاند.

این خیزش سراسری و همچنین حمایت جمهوری اسلامی از حمله روسیه به اوکراین روابط تهران با غرب را پیچیده‌تر  و دستیابی به توافق هسته‌ای را دشوارتر کرده است.

به نوشته سی‌ان‌ان، سرنوشت اعتراض‌ها روند روابط داخلی، منطقه‌ای و خارجی جمهوری اسلامی در سال ۲۰۲۳ را مشخص می‌کند. هرچند از شتاب اعتراض‌ها کاسته شده و جمهوری اسلامی راهبرد ارعاب و تهدید را در پیش گرفته، روشن است که دیوار ترس مردم فروریخته است.

در ادامه مطلب آمده است اما علاوه بر چالش‌های داخلی، جمهوری اسلامی اکنون با تغییر ژئوپلتیک بین‌المللی نیز مواجه است، از جمله گسترش همکاری میان چین و عربستان سعودی، و درگیری متحدش روسیه‌ در جنگی که برخلاف انتظار، به درازا کشیده است.

سی‌ان‌ان در ادامه می‌نویسد ادامه تحریم‌های فلج‌کننده غرب ایران را بیشتر به سمت شرق و چین سوق داده است. اما گسترش روابط چین و عربستان سعودی و اثری که بر جمهوری اسلامی می‌گذارد از مواردی است باید صبر کرد و دید در سال ۲۰۲۳ چگونه پیش می‌رود.

از سوی دیگر، بنیامین نتانیاهو، دشمن بزرگ جمهوری اسلامی، در اسرائیل به قدرت بازگشته و تمرکز و توجهش روی برنامه هسته‌ای تهران است.

سی‌ان‌ان در پایان با اشاره به بیماری رهبر جمهوری اسلامی و مسئله جانشینی‌اش، تلاش عراق برای خروج از دایره نفوذ ایران را چالشی دیگر می‌داند که هم‌زمان پیش روی جمهوری اسلامی قرار دارد.

ترکیه و افول قدرت اردوغان

ترکیه در سال ۲۰۲۳ صدمین سالگرد تاسیس نظام جمهوری در این کشور را جشن می‌گیرد، اما رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه، ممکن است با چالش‌هایی برای حفظ کرسی‌اش مواجه باشد.

در نتیجه سیاست‌های پولی اردوغان و امتناعش از افزایش بهره بانکی برای مهار تورم، ارزش لیره ترکیه چهار سال است که در سراشیبی سقوط قرار دارد و هزینه زندگی سیر تصاعدی داشته است.

با توجه به سال‌ها زمامداری اردوغان و نسل جدیدی که به دنبال تغییر است، سی‌ان‌ان پیش‌بینی می‌کند شاید ۲۰۲۳ سال افول قدرت اردوغان باشد.

 انتظار می‌رود انتخابات در اوایل تابستان برگزار شود و برای اولین بار پس از سال‌ها، به نظر می‌رسد حزب مخالف دولت به توافق رسیده است تا نامزدی را معرفی کند که بتواند اردوغان را از مسند قدرت پایین بکشد. نظرسنجی‌های سال گذشته نیز از کاهش محبوبیت اردوغان حکایت دارد.

سی‌ان‌ان در ادامه می‌نویسد در جبهه بین‌المللی نیز روابط این متحد کلیدی ناتو با آمریکا و اروپا درگیر چالش است. ادامه حمایت آمریکا از گروه‌های مسلح کرد در سوریه که از نظر ترکیه تهدیدی برای امنیت ملی‌اش محسوب می‌شوند و رابطه سرد میان اردوغان و جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا، تنش را تشدید می‌کند.

مناقشه با یونان بر سر مرزهای دریایی در مدیترانه به تنش‌های این کشور با اروپا دامن می‌زند و گسترش همکاری ترکیه با اروپا به دستیابی به تفاهم بستگی خواهد داشت.

به عقیده سی‌ان‌ان، موضع ترکیه در مورد اوکراین، فارغ از اینکه چه کسی پیروز انتخابات باشد، کمابیش بدون تغییر خواهد بود. سیاست «بی‌طرفی به‌نفع اوکراین» جواب داده و مانع سقوط بیشتر اقتصاد ترکیه شده است.

چرخش اسرائیل به جناح راست

در اسرائیل، هرچند بنیامین نتانیاهو، رئیس دولت جدید، چهره‌ای آشنا است، برخی از افراطی‌ترین شخصیت‌های جناح راست به کابینه دولت راه یافته‌اند.

این وزرا زنگ خطر را برای بسیاری از اعضای جامعه جهانی از جمله آمریکا به صدا درآورده‌اند، که نگران‌اند عملکرد آن‌ها وضعیت امنیتی را وخیم‌تر کند. بن گویر، وزیر امنیت ملی، آشکارا از تغییر وضعیت مقدس‌ترین مکان اورشلیم/بیت‌المقدس، یعنی کوه معبد یا حرم شریف قدس، سخن گفته است. هرگونه اقدامی در این منطقه ممکن است به شورش یا حتی جنگ منجر شود.

از سوی دیگر، بزالل اسموتریش، وزیر دارایی، در تعیین سیاست‌های در کرانه باختری نقشی اساسی خواهد داشت. سال گذشته مرگبارترین سال برای اسرائیلی‌ها و فلسطینی‌ها در دهه‌های اخیر بود و همکاری امنیتی میان ارتش اسرائیل و نیروهای امنیتی فلسطینی، که در حفظ آرامش کرانه باختری نقشی کلیدی داشت، دچار تنش شد.

به نوشته سی‌ان‌ان، اکنون این نگرانی وجود دارد نتانیاهو دولتی تشکیل داده باشد که نتواند آن را تحت کنترل کامل داشته باشد. یکی از سوال‌های بزرگ این است که دولت بایدن چگونه با دولت اسرائیل همکاری خواهد کرد و آیا با دو وزیر یادشده تعاملی خواهد داشت.

آمریکا تاکنون سیاست «صبر کنیم ببینیم چه می‌شود» را در پیش گرفته است و آنتونی بلینکن، وزیر خارجه این کشور، در دسامبر گفت قضاوت آمریکا بر اساس سیاست‌هایی که دولت اسرائیل دنبال می‌کند خواهد بود نه اشخاص.

اوپک پلاسی منسجم‌تر

وقتی کشورهای تولیدکننده نفت عضو اوپک پلاس، از جمله عربستان سعودی و روسیه، در اکتبر ۲۰۲۲ تصمیم گرفتند  تولید نفت را دو میلیون بشکه در روز کاهش دهند، آمریکا این اقدام را به چشم تلاشی برای افزایش بهای نفت دید.

اما چند هفته پس از کاهش تولید، بهای نفت پایین آمد و به پیش از جنگ اوکراین رسید؛ و شاهزاده عبدالعزیز بن سلمان، وزیر انرژی سعودی، بار دیگر تصریح کرد این تصمیم اوپک پلاس صحیح بوده و انگیزه سیاسی نداشته است.

در سایه این تصمیم‌گیری و کاهش بهای نفت، سی‌ان‌ان پیش‌بینی می‌کند اوپک پلاس در سال ۲۰۲۳ منسجم و هماهنگ باقی بماند. اما با توجه به محدودیتی که کشورهای غربی بر بهای نفت روسیه اعمال کرده‌اند، تاثیر آن بر بازار و بهای جهانی نفت همچنان در هاله‌ای از تردید قرار دارد.

به نوشته سی‌ان‌‌ان، از سوی دیگر، احتمال می‌رود کشورهای حوزه خلیج فارس به مهم‌ترین تامین‌کننده گاز اروپا تبدیل شوند و جای روسیه را بگیرند. قطر اولین قرارداد گازی‌اش را با آلمان و فرانسه امضا کرده و امارات متحده عربی نیز قراردادهایی با آلمان و اتریش بسته است. مقام‌های اروپایی همچنین امارات متحده عربی را صادرکننده آتی انرژی‌های تجدیدپذیر به اروپا خوانده‌اند.